Conflict Oekraïne dreigt te bevriezen

De Krim staat momenteel de facto onder Russische controle: de infrastructuur en strategische gebouwen in de regio zijn in handen van de Russen. Ondanks harde retoriek en de sterkst mogelijke diplomatieke actie vanuit de Verenigde Staten en Europa, denken veel experts dat het Westen weinig kan doen om de greep van Rusland op de regio te verminderen.

Ian Bond, directeur buitenlandbeleid bij het Centre for European Reform (CER), een denktank in Londen, zegt dat het ‘best case scenario’ in de huidige situatie is dat de Russen op de Krim blijven. “De situatie blijft dan zoals hij is en het wordt een bevroren conflict.”

De Krim, tegenwoordig een autonome republiek van Oekraïne, heeft vanouds nauwe culturele banden met Rusland. Er wonen veel etnische Russen. Zij kwamen daar in veel gevallen tijdens de gedwongen deportatie van meer dan 200.000 Tartaren – Turkse moslims die eeuwenlang op De Krim woonden – in 1944.

De Tartaren werden naar kampen in Centraal-Azië gestuurd en in opdracht van Sovjet-dictator Josef Stalin vervangen door Russen. Stalin wilde de Tartaren zo straffen voor hun veronderstelde samenwerking met de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Tartaren vormen momenteel een aanzienlijke minderheid op De Krim.

De Krim was ook deel van Rusland tot 1954, toen Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov het indeelde bij Oekraïne, destijds een Sovjetrepubliek. Rusland bleef fysiek aanwezig op het schiereiland met een grote marinebasis bij de zeehaven Sebastopol. De Russen hebben op grond van een afspraak met Kiev het recht zich op delen van De Krim vrij te bewegen.

Rust

Veel inwoners van de Krim zien zichzelf als Russen. Sinds de onafhankelijkheid van de Sovjet Unie ontstonden er verschillende afscheidingsbewegingen die meer of minder steun wisten te verwerven.

De protesten van Europagezinden in Kiev kregen op De Krim weinig steun. Bij het einde van de revolutie klonk op de Krim een steeds luidere roep om onafhankelijkheid en hulp van Moskou. Ook braken er rellen uit tussen pro-Russische Oekraïners en pro-westerse groepen op sommige plaatsen in het oosten van Oekraïne.

Moskou stelde daarop dat aanwezigheid van de Russische troepen nodig was om Russische burgers te beschermen. De Russische militairen, hoewel niet door iedereen met enthousiasme onthaald, kregen niet te maken met agressie van de lokale bevolking. Inwoners van De Krim zeggen dat er een voorzichtige rust heerst in de dorpen en steden en dat de situatie minder gespannen is dan de media suggereren.

“Het is er eigenlijk rustig en vredig”, zegt Alexandr Jakoesjetsjkin (45) uit Simferopol. “Er staan alleen Russische soldaten voor de twee belangrijkste regeringsgebouwen in Simferopol, verder nergens.”

Hij voegt eraan toe dat hij niet verwacht dat de Russen na 30 maart, de dag van een referendum over de toekomst van het land, zullen blijven.

Zuid-Ossetië

Andere inwoners van De Krim bereiden zich echter al voor op langdurige Russische aanwezigheid. Zij vragen zich af wat die kan betekenen voor de plaatselijke economie, die vooral leunt op toerisme. Gala Amarando werkt in het toerisme. “Het toeristenseizoen is hier erg belangrijk en deze zomer kan de situatie moeilijk worden. Sommige mensen denken er al over om de prijzen te verlagen om toeristen te trekken.”

Sommige experts denken dat de Russische aanwezigheid permanent kan worden en vergelijken de situatie op De Krim met die in Georgië in 2008. In dat jaar viel Rusland de opstandige Georgische regio Zuid-Ossetië binnen. Georgië had met kracht en tevergeefs geprobeerd de regio in het gareel te krijgen. Moskou stuurde vervolgens militairen met als argument dat de bevolking van Zuid-Ossetië gevaar liep. Georgië verloor bij die actie een vijfde van zijn grondgebied. Het Westen legde sancties op aan Rusland, terwijl Rusland een staakt-het-vuren ondertekende met de belofte de troepen terug te trekken. Die belofte werd echter nooit volledig ingelost.

Dat doet ook vragen rijzen over de effectiviteit van westerse sancties tegen Rusland als het om Oekraïne en De Krim gaat. “Rusland heeft uit het conflict in 2008 in Georgië geleerd dat sancties tijdelijk zijn”, zegt Bond van het CER. “Toen de volgende Amerikaanse president, Barack Obama, aan de macht kwam, werd ingezet op normalisering van de verhoudingen tussen Washington en Moskou.”

“Vladimir Poetin heeft daaruit wellicht kunnen concluderen dat de consequenties van acties die worden uitgevoerd zonder bloedvergieten, niet zo ingrijpend zijn. En de volgende Amerikaanse president zal wellicht opnieuw de relatie met Moskou willen herstellen. Misschien waagt Poetin die gok.”

Wisselgeld

Gerichte sancties, in het bijzonder tegen de rijke Russische elite, kunnen volgens sommigen enig effect hebben en er op zijn minst toe leiden dat het Kremlin nadenkt over zijn positie. Anderen beweren dat De Krim door Poetin gebruikt zal worden als wisselgeld, totdat hij krijgt wat hij wil: een regering in Oekraïne die de steun heeft van alle Oekraïense regio’s en die een eerdere deal die Poetin gemaakt had met Kiev, respecteert.

“Poetin zal alleen van gedachten veranderen met betrekking tot De Krim als er een effectieve regering in Kiev zit die het land bij elkaar kan houden en die zich houdt aan eerder gemaakte afspraken met Rusland”, zegt Nikolai Sokov van het Centrum voor Ontwapening en Non-proliferatie in Wenen.

Volgens Bond is het beste scenario momenteel een ‘bevroren conflict’. Het slechtste scenario is een Russische interventie in andere delen van Oekraïne. “Dan wordt het echt problematisch. De consequenties van zo’n interventie gaan Oekraïne ver te buiten. Daar wil ik liever niet aan denken.”

De Russische president Poetin zei vandaag tijdens een persconferentie dat een dergelijke interventie alleen in een noodsituatie overwogen zal worden, en daar zou momenteel geen sprake van zijn.