Dna-tests moeten misbruik door VN-personeel aantonen

De Verenigde Naties doen een beroep op landen die meedoen aan vredesmissies om met DNA-tests het stijgend aantal claims van misbruik door VN-militairen en ander VN-personeel te verifiëren.

In 2014 introduceerde de VN een protocol voor het verzamelen van DNA. Het aantal vrouwen dat beweert zwanger te zijn geraakt door VN-personeel steeg in de afgelopen vijf jaar jaarlijks: 12 in 2013 en in 2014, 15 in 2015, 33 in 2016 en 56 in 2017. Volgens de VN gaat het om slachtoffers van ‘seksuele uitbuiting en misbruik.’

VN-woordvoerder Stephane Dujarric verklaarde afgelopen week dat er wereldwijd meer dan 95.000 burgers en 90.000 militairen werken voor de Verenigde Naties, en dat seksueel misbruik niet representatief is voor het overgrote deel van die mannen en vrouwen. ‘Maar elke beschuldiging ondermijnt onze waarden en principes en werpt een smet op de inzet van degenen die hun werk met trots en op professionele wijze doen in zeer gevaarlijke regio’s in de wereld.’

Een woordvoerster van de VN-vredesmissies zegt dat ‘ter plaatse DNA afgenomen wordt bij moeders en kinderen om dat te vergelijken met het DNA van mogelijke vaders.’ Het is echter de verantwoordelijkheid van lidstaten om het DNA van die mogelijke vaders te verzamelen.

DNA-test verplicht, privacy geen excuus

Maria Victoria Cabrera-Balleza, internationaal coördinator van het Global Network of Women Peacebuilders, zegt dat DNA-afname al veel eerder had moeten gebeuren. ‘Dit is veel langer geleden al voorgesteld door bepaalde VN-functionarissen. Het zou verplicht moeten zijn voor iedereen die wordt uitgezonden op missie, zowel burgerpersoneel als militairen.’

Dat een dergelijke test alle VN’ers een etiket opplakt van potentiële misbruiker, vindt ze een ongegrond argument. ‘In plaats daarvan moet het gezien worden als een uiting van eerlijkheid en de oprechte wens om te dienen. Een dna-test moet echter niet de enige maatregel zijn om seksueel misbruik te voorkomen.’

Tussen 1 oktober en 31 december 2017 zijn er veertig meldingen van misbruik gedaan bij alle VN-organen en partnersorganisaties. Niet alle beschuldigingen zijn al geverifieerd. Van de veertig kwamen er vijftien van vredesmissies.

Ze zegt dat ook een intensiever gesprek gevoerd moet worden met landen die personeel hebben uitgezonden die beschuldigd worden van misbruik, zodat beter wordt samengewerkt bij de vervolging van de daders. Ook moet niet alleen voorafgaand aan de uitzending aan training en preventie worden gewerkt, maar ook tijdens en na die periode, vindt Cabrera-Balleza.

Volgens Dujarric zijn tussen 1 oktober en 31 december 2017 veertig meldingen van misbruik gedaan bij alle VN-organen en partnersorganisaties. Niet alle beschuldigingen zijn al geverifieerd. Van de veertig kwamen er vijftien van vredesmissies. Die cijfers zijn terug te vinden in de Conduct and Discipline-database, een website die openbaar is.

Volgens Sanam Naraghi-Anderlini, directeur van het International Civil Society Action Network (ICAN), werd het idee om dna af te nemen bij deelnemers aan vredesmissies al in 2005 geopperd in een VN-rapport. Uit privacy-overwegingen is besloten dat toen niet te gaan doen, zegt ze.

‘Hoe weet je zeker dat DNA-materiaal dat bij de VN belandt, niet gebruikt, misbruikt of gehackt wordt door anderen?’ Ze erkent echter dat misbruik in crisissituaties een probleem is, niet alleen door VN-personeel, maar ook door werknemers van hulporganisaties, zoals in de afgelopen weken herhaaldelijk bleek.

Waardige aftocht

Naraghi-Anderlini zegt dat het afstaan van DNA in ieder geval als vrijwillige optie geïntroduceerd kan worden, samen met instructie van werknemers over het misbruikprobleem. Mensen die op missie gaan zonder de intentie zich te misdragen zullen dan, verwacht ze, de eersten zijn die hun DNA afstaan, waarna de rest vanzelf aangemoedigd wordt dat ook te doen.

Ook tijdens de missies moet tijdens trainingen de boodschap regelmatig herhaald worden, zegt ze. Een misbruikbeschuldiging betekent per direct schorsing zonder salaris, totdat bewezen is dat de aanklacht onterecht is.

Ze pleit ook voor een meldplicht, zodat sancties opgelegd kunnen worden aan mensen die weet hebben van misbruik maar dat niet melden. Werving van meer vrouwen, met name voor hoge functies, kan volgens haar ook een preventief effect hebben. Bij een deel van de misbruikgevallen gaat het om seksueel grensoverschrijdend gedrag naar ondergeschikten.

‘De VN laten eigen personeel, achter gesloten deuren, intern ‘onderzoek’ doen naar meldingen, bedoeld om de aangeklaagden vrij te pleiten en de melders te kleineren’

Code Blue, een campagne van AIDS-free World, vindt dat binnen de VN nog veel te weinig actie wordt ondernomen tegen seksueel misbruik. ‘De VN laten eigen personeel, achter gesloten deuren, intern “onderzoek” doen naar meldingen, bedoeld om de aangeklaagden vrij te pleiten en de melders te kleineren’, zegt de organisatie. ‘Als het om hoge functionarissen gaat die ontmaskerd worden in de media, regelt de VN voor hen een waardige aftocht.’

Code Blue noemt bijvoorbeeld Luiz Loures, plaatsvervangend directeur van Unaids, die ‘de wens naar buiten bracht om geen nieuwe termijn te willen in zijn functie.’ Loures werd beschuldigd van seksuele intimidatie van een vrouwelijke ondergeschikte. De zaak werd gesloten na een “twijfelachtig” intern onderzoek, zegt Code Blue.

Afgelopen week nam Justin Forsyth, plaatsvervangend directeur van Unicef, ontslag nadat beschuldigingen naar buiten waren gekomen over seksuele intimidatie van vrouwelijke ondergeschikten tijdens zijn vorige werk bij Save the Children.

Code Blue zegt dat hoge VN-functionarissen die beschuldigd worden van misbruik of intimidatie, volledig doorbetaald worden in afwachting van de officiële ontheffing van hun post en vervolgens ‘vriendelijk bedankt worden voor hun jarenlange diensten.’