Hoge energieprijzen werpen een donkere schaduw op de financiële toekomst van gezinnen

Volgens nieuw onderzoek bestaat er een grote kans dat er tot 141 miljoen mensen meer in de extreme armoede zullen belanden. Dat ligt aan de uitzonderlijk hoge energiekosten voor gezinnen door het conflict in Oekraïne en de pandemie.

Experts voorspellen dat de energiekosten van huishoudens waarschijnlijk zullen stijgen met een percentage tussen de 63 en 113 %. Daardoor zullen volgens hen de uitgaven van gezinnen in totaal met 2,7 tot 4,8 % stijgen. Samen met een toenemende levensduurte zou dat wereldwijd tussen de 78 en 141 miljoen mensen in extreme armoede duwen.

Hogere productiekosten

‘Hoge energieprijzen treffen de financiën van huishoudens op twee manieren. Door de stijging van de brandstofprijzen stijgen de energiefacturen van huishoudens rechtstreeks. De energie die nodig is voor de productie van goederen en diensten verhoogt ook de prijzen van die producten, in het bijzonder van voedsel. Dat heeft indirect gevolgen voor de huishoudens’, legt Yuli Shan van de Universiteit van Birmingham uit.

‘Onbetaalbare kosten voor energie en andere noden zullen kwetsbare bevolkingsgroepen in energiearmoede en zelfs extreme armoede doen belanden.’
Yuli Shan (Universiteit van Birmingham)

Samen met een internationale groep wetenschappers, onder meer van de universiteiten van Groningen en Maryland en de Chinese Academie van Wetenschappen, heeft hij een model gemaakt dat het effect van stijgende prijzen op huishoudens in 116 landen toont. Hun bevindingen zijn gepubliceerd in het tijdschrift Nature Energy.

De onderzoekers berekenden de verandering in het aandeel van de energiekosten in de totale uitgaven van huishoudens tegenover de periode voor de crisis. Ze stelden vast dat er aanzienlijke verschillen zijn tussen en binnen verschillende landen. De consumptiepatronen van huishoudens en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen van wereldwijde toeleveringsketens zijn daarin sterk bepalend.

Ongelijke inkomensverdeling

Het team van wetenschappers ondervond dat de energiekosten doorgaans zwaarder doorwegen bij rijkere huishoudens in landen met lage inkomens. In hoge-inkomenslanden is de impact van energie in het gezinsbudget van armere huishoudens vaak groter, onder meer door hogere tarieven. Naar totale energiekosten worden huishoudens in Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara het hardst getroffen.

‘Door de ongelijke inkomensverdeling zullen de stijgende energieprijzen huishoudens op zeer uiteenlopende manieren treffen’, zegt Yuli Shan. ‘Onbetaalbare kosten voor energie en andere noden zullen kwetsbare bevolkingsgroepen in energiearmoede en zelfs extreme armoede doen belanden.’

Armoedeval ontwijken

Volgens het onderzoek is het cruciaal in te zien hoe de piekende energieprijzen via wereldwijde toeleveringsketens worden doorgerekend aan de gezinnen, om het probleem aan te pakken.

In de zwaarst getroffen landen is toegang tot betaalbare energie en andere levensbehoeften een prioriteit om de armoedeval te ontwijken, aldus de onderzoekers. Daarbij merken ze wel op dat het kortetermijnbeleid om de levensduurte aan te pakken overeen moet stemmen met de doelstellingen voor klimaat en milieu.

In hun analyse wijten de onderzoekers de wereldwijde stijging van de energieprijzen aan een samenloop van omstandigheden. Het voortdurende conflict in Oekraïne en een snel wereldwijd economisch herstel na de pandemie zijn mee verantwoordelijk. Daarnaast wegen ook de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en een ernstige wanverhouding tussen vraag en aanbod van energie door.