Kledingketen Zara opnieuw in opspraak in Brazilië

In 2011 bleek uit arbeidsinspecties dat de Braziliaanse toeleveranciers van Zara orders plaatsten bij illegale naaiateliers, waar Boliviaanse en Peruaanse migranten illegaal en onder mensonwaardige omstandigheden werkten. Zara werd hiervoor schuldig geacht.

Vier jaar later betichten SOMO en Repórter Brasil de kledingketen ervan nog steeds haar zaken niet op orde te hebben in Brazilië.

Zwarte lijst

‘Het probleem met de Braziliaanse kledingindustrie is dat toeleveranciers opdrachten uitbesteden aan onderaannemers, om goedkoop en snel werk te kunnen leveren. Daar zitten illegale naaiateliers tussen, waar mensrechten en arbeidsrechten geschonden worden’, vertelt Martje Theuws, onderzoeker bij SOMO en een van de auteurs van het rapport.

Zara werd in 2011 schuldig geacht aan moderne slavernij.

De Braziliaanse overheid wil een einde maken aan die illegale naaiateliers. In 2005 werd een “zwarte lijst” in het leven geroepen, waarop de namen van bedrijven gepubliceerd worden die hun werknemers in slavernij-achtige omstandigheden uitbuiten.

In juli 2011 troffen Braziliaanse inspectiediensten tijdens een controle kledingstukken van Zara aan in illegale naaiateliers. De twee naaiateliers werkten in opdracht van AHA, een toenmalige belangrijke leverancier van de winkelketen. Vijftien arbeiders klopten er lange dagen tegen een hongerloon, zonder enige vorm van arbeidsrechten.

Na een analyse van de situatie constateerde de arbeidsinspectie dat de arbeidsomstandigheden gelijkaardig waren aan slavernij. Zara, die directe macht over de toevoerketen had, werd hiervoor schuldig geacht. Daardoor zou Zara op de befaamde “zwarte lijst” belanden.

Ongrondwettelijk

De kledingketen vocht dat besluit aan en bleef beweren dat ze niet verantwoordelijk gesteld kon worden voor eventuele mistoestanden in de ateliers. De rechter besloot dat Zara wel degelijk verantwoordelijk is, maar de kledingketen ging hier tegen in beroep en pleit voor het afschaffen van de lijst.

Zara voelt zich onterecht geviseerd door de Braziliaanse arbeidsinspectie

SOMO en Repórter Brasil betreuren de houding die Zara aanneemt tegenover de “zwarte lijst”. ‘Terwijl iedereen ervan overtuigd is dat die lijst een innovatief middel is om moderne slavernij in Brazilië uit te roeien, probeert Zara de lijst te ondermijnen en noemt ze de lijst ongrondwettelijk’, aldus Theuws.

Inditex, het moederbedrijf van Zara, verklaart dat de “zwarte lijst” wel degelijk een goed initiatief is, maar dat het niet klopt dat de bedrijven in kwestie zich niet kunnen verantwoorden. De huidige procedure waarmee bedrijven op de lijst belanden is louter administratief en geeft bedrijven geen kans om hun kant van het verhaal toe te lichten. Dat schendt volgens Inditex hun democratisch recht.

In het vizier

Zara beloofde na het schandaal om meer en betere inspecties uit te voeren op de ateliers die haar kleding produceren. Er kwamen inderdaad meer inspecties, maar volgens de Braziliaanse arbeidsinspectie werden er de laatste maanden toch nog arbeidsrechtenschendingen vastgesteld bij tientallen toeleveranciers van Zara.

Inditex liet weten dat die feiten dateren uit 2012 en 2013, en dus niet uit de afgelopen maanden. Volgens hen ging het om kleine administratieve overtredingen en is er geen sprake van uitbuiting of moderne slavernij. ‘De bevindingen bevatten onzorgvuldigheden en tegenstrijdigheden. We vinden dat Zara onterecht geviseerd wordt door de Braziliaanse arbeidsinspectie’, concludeert Inditex.

Dubbele moraal

Toch vinden SOMO en Repórter Brasil dat Zara een dubbele moraal hanteert. Enerzijds veroordeelt het bedrijf volgens hen wantoestanden in de kledingindustrie en garandeert ze consumenten dat hun kleding op verantwoorde wijze is geproduceerd, maar anderzijds heeft Zara nog steeds geen volledige controle over haar productieketen.

Volgens Theuws is het niet vreemd dat Zara er niet in slaagt zijn keten volledig te controleren op misstanden als moderne slavernij, omdat de huidige ketenordening dat bijna onmogelijk maakt. Maar bedrijven zoals Zara mogen hun verantwoordelijkheid niet ontlopen volgens haar, omdat het net die grote bedrijven zijn –met een enorme inkoopmacht– die mensenrechtenschendingen in de hand werken.

‘Ze leggen druk op lage prijzen en eisen een snelle levering. Daardoor zijn toeleveranciers vaak genoodzaakt een deel van de productie uit te besteden, soms aan illegale naaiateliers’, verklaart Theuws.

Lees hier het volledige rapport: From moral responsibility to legal liability?