Kritiek op Rusland om ouderwetse aanpak tuberculose

De 35-jarige ex-drugverslaafde Veronika Sintsova, die in 2009 de diagnose van tuberculose te horen kreeg, stelt dat ze niet door — maar eerder ondanks — haar behandeling genas. “De Russische autoriteiten nemen het probleem niet ernstig”, verklaart ze.

Tuberculose is in Rusland — als belangrijkste dodelijke infectieziekte — een groot gevaar voor de volksgezondheid. Het land heeft al de hoogste percentages van multiresistente en superresistente tbc in Europa, en de derde hoogste in de wereld – terwijl het probleem nog toeneemt.

Vorige week riep de Wereldgezondheidsorganisatie delen van Rusland uit tot “rampgebied” voor tuberculose.

De ziekte nam een hoge vlucht in Rusland na de instorting van de Sovjet-Unie, omdat de gezondheidszorg verbrokkelde, het land in een economische crisis terecht kwam en de misdaad en armoede toenamen, met overvolle gevangenissen tot gevolg.

Lange verblijven in gezondheidscentra vol met andere tbc-patiënten was de hoeksteen van de sovjetaanpak van de ziekte. Die lijn wordt vandaag doorgetrokken, hoewel men daar in het Westen al vele jaren van afgestapt is. Het zou de verspreiding van de ziekte net in de hand werken.

Russische gevangenissen

De ziekte woekert ook in Russische gevangenissen. Overbevolking en slechte leefomstandigheden dragen ertoe bij dat een op de zeven gevangenen actieve tuberculose heeft, volgens cijfers van de Russische Federale Gevangenisdienst.

De manier waarop gevangenen met tbc worden behandeld, typeert de algemene aanpak van de ziekte door de overheid. Sintsova zegt dat de dokters haar goed verzorgden, maar dat haar half jaar in de cel voor een drugsmisdrijf een verschrikkelijke ervaring was.

Medegevangenen en cipiers kenden namelijk geen genade wanneer ze haar cel verliet. “Ze schreeuwden ‘opgelet, tuberculoselijder’ als ik in de gang passeerde. Dat heeft me diep gekwetst”, getuigt ze.

Helaas is het kenmerkend voor de manier waarop mensen in Rusland tegen de ziekte aankijken, zegt ze. Tbc komt er vooral voor bij druggebruikers, alcoholici, hiv-patiënten en mensen die in harde omstandigheden leven. “Bij ons is een druggebruiker geen persoon. Zijn dood als gevolg van tuberculose wordt gezien als het verdiende loon.”

Geïntegreerde aanpak

Ngo’s in Rusland en internationale organisaties die strijden tegen tbc ijveren voor een andere benadering. Ze zijn van mening dat het gebruik van voorbijgestreefde en inefficiënte methodes de verspreiding van de ziekte in de hand werkt.

Oksana Ponomarenko, de Russische directeur van de Amerikaanse organisatie Partners in Health (die werkt met tbc-patiënten in Rusland), wijst er op dat de verschillende overheidprogramma’s in zijn land – voor tuberculose, drugverslaving, hiv-behandeling, psychiatrische diensten en andere – allemaal apart opereren. “Op federaal niveau zijn ze niet verbonden. Vaak hebben verzorgers in een programma niet de volledige informatie over een patiënt in een ander programma.”

Partners in Health en andere lokale organisaties werken aan een geïntegreerde behandeling voor mensen met tbc, onder andere met een mobiele kliniek. Die aanpak lijkt vruchten af te werpen in de stad Tomsk, waar gevangenen met tbc samen zitten in één vleugel. Als ze vrijkomen nog voor hun behandeling is afgelopen, worden ze direct naar het ziekenhuis gestuurd om te vermijden dat ze anderen zouden besmetten.

De organisatie merkt dat haar methodes stilaan door de overheid worden overgenomen. Bovendien heeft de regering in de voorbije jaren meer geld uitgetrokken voor de behandeling van tuberculose.

Usaid

Maar de houding van het Kremlin tegenover grote internationale sponsors van tbc-projecten baart iedereen die met tuberculosepatiënten werkt zorgen. Recent besliste de Russische regering nog om geld te weigeren van het Globale Fonds voor Aids/Tbc en Malaria, omdat ze vindt dat Rusland nu zelf bijdraagt aan het Globale Fonds en dat het fout zou zijn om er geld van te blijven ontvangen.

Volgens sommigen is dat puur politiek geïnspireerd, als onderdeel van de pogingen van het Kremlin om buitenlandse ngo’s die in Rusland actief zijn te beknotten. Een andere grote donor van organisaties die rond tbc-programma’s werken, Usaid, werd in 2012 het land uitgezet omdat het zich zogezegd had gemengd in Russische aangelegenheden.