Mag een regio zich zomaar afscheiden?

Hendrik Vos is als hoogleraar verbonden aan de vakgroep Politieke Wetenschappen van de Universiteit Gent:

‘In de Europese verdragen vind je niks terug over de situatie waarin een deel van een EU-lidstaat zich afscheidt van diens moederland.

En ook in het internationaal recht wordt niet bepaald wat er moet gebeuren. Als het zou voorvallen, moet er geïmproviseerd worden.

‘Als het zou voorvallen, moet er geïmproviseerd worden.’

In verband met EU-lidmaatschap van regio’s die zichzelf onafhankelijk verklaren, wordt vaak gediscussieerd over Artikel 48 en 49 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, maar dit zijn gewoon artikelen die de procedure beschrijven die toekomstige lidstaten moeten doorlopen. Er wordt geen woord gerept over wat er moet gebeuren wanneer een land splitst.

De vraag is hoe we naar een afgescheiden regio zullen kijken. Zal het een nieuw land zijn en de procedure dus moeten doorlopen? Of blijft het een deel van een lidstaat en kan het zo haar lidmaatschap behouden? Dit ligt niet vast.’


 

Jan Wouters is als hoogleraar verbonden aan het Instituut voor Internationaal Recht aan de KU Leuven:

‘Dat de politiek domineert wil niet zeggen dat er totaal geen rechtsregels zijn.’

‘Veel hangt af van de vraag onder welke omstandigheden het onafhankelijkheidsstreven plaatsvindt. Voor kolonies die decennia geleden onafhankelijk wilden worden, is een recht op zelfbeschikking in het leven geroepen. De afgelopen zestig jaar was dit de voornaamste manier waarop nieuwe staten vorm kregen.

Een afscheuring van een bepaalde regio wordt internationaal veel minder erkend als het niks met kolonialisme of een verzet tegen een regime dat de mensenrechten zwaar schendt te maken heeft.

En kolonialisme is hier niet van toepassing. Kijk naar Schotland, ze sloten een Unieverdrag met Engeland in 1707 en werden dus zeker niet gekoloniseerd.

Veel hangt af van de politieke context en de gevolgen van een afscheiding. Wanneer een land door de hele wereldgemeenschap erkend wordt na afscheiding, stelt er zich geen probleem. Recent zijn regio’s zoals Oost-Timor en Zuid-Soedan onafhankelijk geworden zonder probleem. Maar er zijn ook betwiste gevallen zoals Kosovo.

Dat de politiek domineert wil niet zeggen dat er totaal geen rechtsregels zijn. Bijvoorbeeld over de opvolging van staten – een nieuwe staat die in de plaats komt van een oude – bestaan een heleboel regels. Zo moet een heel kluwen van internationale rechtsregels worden toegepast als de Schotten voor onafhankelijkheid kiezen. Maar het eigenlijke moment van de staatsvorming wordt gedomineerd door politieke motieven.’