Oranje maïs kan Zambiaans dieet verrijken

Het ontbijt van de 48-jarige Felix Muchimba is een traditioneel drankje op basis van maïsmeel, Chibwantu genaamd. Qua voedingswaarde stelt het weinig voor, het levert hem vooral de energie voor een werkdag.

Vanwege de voedselschaarste houden ze het bij twee in plaats van drie maaltijden per dag.

Muchimba en zijn gezin, die in het dorp Siamuleya van het zuidelijke district Pemba wonen, zullen de volgende en meteen laatste maaltijd pas in de late namiddag nuttigen. Vanwege de voedselschaarste houden ze het bij twee in plaats van drie maaltijden per dag.

‘Als de oogst mislukt door een ramp zoals droogte, passen we ons aan’, verklaart hij. Zijn familie is één van de meer dan 133.000 huishoudens in Zambia die als gevolg van droogte voedselhulp nodig hebben, aldus recent onderzoek van de Zambiaanse overheid naar voedselzekerheid in het land.

Ondervoeding

Hoewel Muchimba zich in de eerste plaats vooral zorgen maakt om de hoeveelheid beschikbaar voedsel, is ondervoeding een subtieler probleem in deze regio.

‘Ondervoede kinderen lijden aan gevolgen op korte en lange termijn. Het zijn de langetermijneffecten die ons grote zorgen baren: te zwakke hersenontwikkeling, met slechte resultaten op school en zelfs een verminderde productiviteit in het latere leven’, verklaart Eustina Besa van de Nationale Commissie voor Voeding en Voedingsleer.

Het tekort aan vitamine A is een veel voorkomend probleem in het dieet van ondervoede bevolkingsgroepen 

Een typische Zambiaanse maaltijd is nogal eenzijdig. Nshima (een harde pap van maïs of cassave), doorgaans geserveerd met gestoomde groenten zoals pompoenbladeren en heel af en toe kip of vlees.

Maar in maïs, het belangrijkste voedselgewas voor meer dan een miljard mensen in Afrika ten zuiden van de Sahara en Latijns-Amerika, ontbreken bepaalde essentiële micronutriënten zoals vitamine A. Het is een veel voorkomend probleem in het dieet van ondervoede bevolkingsgroepen en leidt tot vertraagde groei en een verhoogd risico op ziekten en voortplantingsproblemen.

Klimaatslim

Volgens cijfers van het Wereldvoedselprogramma uit 2015, hebben bijna 800 miljoen mensen wereldwijd niet genoeg te eten om een gezond actief leven te leiden. In Afrika ten zuiden van de Sahara zou dit probleem het grootst zijn.

‘We vrezen dat de klimaatverandering de [broze] vooruitgang van Zambia ongedaan zal maken’

Zambia is geen uitzondering. Volgens een rapport van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) kampt 48,3 procent van zijn inwoners met ondervoeding. Alleen Haïti doet nog slechter.

En toch blijkt uit een recente peiling tot er in Zambia de laatste jaren duidelijk beterschap merkbaar is, maar die blijft broos. ‘We vrezen dat de klimaatverandering deze vooruitgang ongedaan zal maken’, zegt Eneya Phiri, hoofd communicatie van Scaling-Up Nutrition, een ngo die aandacht eist voor voedingsleer.

‘De plattelandsbevolking die door droogte wordt geteisterd, gaat doorgaans het aantal maaltijden per dag reduceren en dat kan de voedselbalans uit evenwicht brengen’, aldus Phiri.

John Kufor, ex-president van Ghana en medevoorzitter van het Global Panel on Agriculture and Food Systems for Nutrition, gelooft dat de uitdagingen van ondervoeding en klimaatverandering zich samen aanbieden als een kans: namelijk door voeding te integreren in klimaatslimme landbouwpraktijken.

Oranje maïs

HarvestPlus, dat deel uitmaakt van de Consultative Group for International Agricultural Research (een wereldwijd partnerschap), omarmt dit model. Het programma gebruikt conventionele plantveredelingstechnieken om vijf nieuwe, vitamine A-rijke maïsvariëteiten in Zambia te ontwikkelen.

De variëteiten hebben oranjekleurige maïskolven in plaats van witte, en experimenten bij boeren hebben uitgewezen dat het rendement vergelijkbaar is met klassieke maïsvariëteiten.

‘Zambia heeft veel moeite gedaan om het vitamine A-tekort aan te pakken. Toch blijven we het op dat vlak slecht doen. Daarom heeft HarvestPlus een bijkomende aanpak bedacht’, zegt Eliab Simpungwe, verantwoordelijke van HarvestPlus in Zambia.

‘Onze variëteiten zijn ontwikkeld om droogte te weerstaan als gevolg van onvoorspelbare en onregelmatige neerslag, om zowel voedselzekerheid als een goede voedselbalans te garanderen’, zegt Emely Banda, een expert van HarvestPlus.