Evariste Ndayishimiye is presidentskandidaat in mei, Nkurunziza geeft eindelijk toch de fakkel door

Na vijftien jaar een nieuwe sterke man in Burundi

© Evrard Ngendakumana / Reuters

Burundees presidentskandidaat Evariste Ndayeshimiye

De Burundese president Pierre Nkurunziza had de voorbije jaren al signalen gegeven dat hij in 2020 niet opnieuw zou gaan voor het presidentschap, en hij heeft zich gehouden aan die belofte. Zijn partij, de voormalige rebellenbeweging CNDD-FDD, heeft op zondag 26 januari een congres gehouden om haar nieuwe kandidaat aan te duiden voor de presidentsverkiezingen in mei 2020. Het werd Evariste Ndayeshimiye.

De 52-jarige Ndayeshimiye is geen nieuwkomer: hij behoort al erg lang tot de inner circle van het regime. Hij had zich halfweg de jaren negentig aangesloten bij de CNDD-FDD toen dat nog een rebellenbeweging was. Enkele jaren eerder was de eerste democratisch verkozen president, Melchior Ndadaye, vermoord.

Evarist Ndayeshimiye werkte zich geleidelijk aan op in de hiërarchie van de rebellenbeweging. Toen die in 2003 de wapens neerlegde om zich voor te bereiden op de verkiezingen van 2005, behoorde hij tot de absolute top in de beweging.

Hij bekleedde sindsdien verschillende sleutelfuncties: hij werd de tweede man in het leger, later minister van Binnenlandse Zaken en Veiligheid en genoot naar verluidt het vertrouwen van huidig president Nkuruziza. Uiteindelijk ging hij “la maison militaire” leiden, de militaire afdeling van de presidentiële diensten. In 2016 legde hij zijn militaire functies neer en werd hij secretaris-generaal van de partij.

De tijd lijkt voorlopig nog niet rijp voor een president die niet uit de gewapende strijd komt.

Sindsdien liet Nkurunziza zijn naam herhaaldelijk vallen als mogelijke opvolger, en zondag werd dat dus ook bevestigd op het partijcongres.

De militaire achtergrond van Ndayishimiye’s zal hierbij een belangrijke rol gespeeld hebben, in een regime waar de kloof tussen militairen en burgers/intellectuelen één van de belangrijkste breuklijnen is. Oud-strijders uit het verzet vinden nu eenmaal dat zij die de overwinning met hun bloed hebben betaald, meer rechten en privileges hebben dan zij die tijdens de burgeroorlog per diems opstreken op vergaderingen en conferenties.

De tijd lijkt voorlopig nog niet rijp voor een president die niet uit de gewapende strijd komt. Alleen al daardoor maakte Ndayishimiye’s ultieme tegenstander op het congres, Pascal Nyabenda, weinig kans.

Nog belangrijker wellicht is het feit dat de presidentskandidaat uit het centrum van het land komt. Burundi kent erg belangrijke spanningsvelden tussen de verschillende regio’s, ook en misschien vooral binnen de partij- en legertop. In demografisch opzicht weegt het centrum zwaar door, en de boutade is: ‘Als je de verkiezingen in Burundi wil winnen, moet je ze eerst in Gitega (centraal gelegen, en sinds kort de nieuwe hoofdstad, red.) winnen.’

De gids van het patriottisme

Huidig president Pierre Nkurunziza had de voorbije jaren, een beetje onverwacht, al enkele signalen gegeven dat hij zich in 2020 géén kandidaat meer zou stellen. Dat is bijzonder, want in mei 2018 slaagde hij erin een referendum te organiseren om de grondwet te wijzigen. Een van de gevolgen daarvan was dat hij in principe nog recht had op een aantal mandaten als president.

Nkurunziza werd in de aanloop van de historische verkiezingen van 2005 door de partij naar voren geschoven als kandidaat, na een compromis tussen de verschillende regio’s. Nkurunziza, die uit Ngozi in het noorden komt, zou het ambt twee mandaten bekleden en dan de fakkel doorgegeven aan iemand die van elders komt. Hij kwam als winnaar uit de bus.

Toen de verenigde oppositie in 2010 uit de verkiezingsrace stapte, werd het land de facto een eenpartijstaat.

De verkiezingen verliepen democratisch, en voor het eerst kwam er een regime dat zijn legitimiteit haalde uit de rurale gebieden, en dit in een van de minst geürbaniseerde landen in de wereld.

Eén van de grootste verdiensten van die nieuwe bewindsvoerders was dat ze erin slaagden de etnische polarisatie naar de achtergrond te laten verdwijnen. Die had decennialang de geesten verhit en onnoemelijk leed veroorzaakt. De tegenstellingen tussen Hutu’s en Tutsi’s waren de voorbije jaren niet langer de belangrijkste reden meer voor Burundi’s onheil. Daardoor leek er ruimte te komen om Burundi uit de vicieuze cirkels van armoede en slecht beheer te halen.

Dat is er helaas niet van gekomen. Het regime werd hoe langer hoe meer autoritair. Het werd steeds moeilijker kritiek te uiten. Oppositie, pers en civiele maatschappij stonden bloot aan steeds grover wordende repressie. De jeugdorganisatie van de partij, Imbonerakure, ‘Zij die ver zijn’, werd eerst een soort knokploeg en later een heuse militie in dienst van de partijtop. De mensenrechtensituatie verslechterde zienderogen.

En toen de verenigde oppositie in 2010 uit de verkiezingsrace stapte, werd Burundi een de facto eenpartijstaat.

Toen Nkurunziza in 2015 bekend maakte dat hij kandidaat was voor een derde mandaat, stuitte dat op sterke weerstand van de publieke opinie en ook binnen de partij. Wat volgde waren weken van zware rellen en uiteindelijk een poging tot staatsgreep, die Nkurunziza’s positie deed wankelen. Het eindigde ermee dat legereenheden die loyaal waren aan Nkurunziza de opstandelingen versloegen, maar veel had het niet gescheeld. De dodentol van al die rellen, veldslagen en repressie achteraf was gigantisch.

Nkurunziza begreep dat zijn belangrijkste vijanden binnen zijn eigen partij zaten. Hij ging met groeiende paranoia en controledrang handelen. Hij regeerde via parallelle kanalen die alleen aan hem verantwoording schuldig waren, waarvan de Imbonerakure de ruggengraat uitmaakte.

Niemand twijfelt eraan dat de huidige president gaat proberen om invloedrijk te blijven.

De huidige president stak ook een tandje bij wat de personencultus en de spirituele onderbouw daarvan betreft. Hij mat zichzelf allerlei ronkende titels aan, de ene nog meer tenenkrullend dan de andere: “Eeuwige Opperleider”, “Opperleider van het Patriottisme”.

Dat Nkurunziza zich nu niet opnieuw kandidaat stelt, komt vermoedelijk doordat hij beseft dat het draagvlak binnen zijn partij zo klein is dat hij een hoog persoonlijk risico zou lopen. Ook de buurlanden, met name Tanzania, voerden de druk op, omdat ze vreesden dat de instabiliteit in Burundi nog zou toenemen.

Villa en afscheidspremie voor Nkurunziza

De vraag wordt: slaagt een nieuwe president erin om echte verandering te realiseren en successen te boeken in de strijd tegen armoede en corruptie?

Na vijftien jaar geeft Nkurunziza nu de fakkel officieel door aan Evariste Ndayishimiye. Maar niet nadat het parlement hem een indrukwekkende villa en een afscheidspremie van ongeveer 500.000 dollar toezegde. Niemand twijfelt eraan dat hij ook gaat proberen om invloedrijk en zelfs beslissend te blijven op de politieke scène en bij het beheer van de Burundese rijkdommen.

Maar sinds het aftreden van de Angolese president Dos Santos in 2017 weten we dat de dingen niet altijd lopen zoals gepland. Dos Santos was bijna vier decennia aan de macht en had die macht doorgegeven aan zijn opvolger, met de ambitie nog jaren in de coulissen aan de touwtjes te trekken. Minder dan twee maanden na zijn vertrek begon de nieuwe president João Lourenço het politieke en economische bastion van zijn voorganger te slopen.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
De kans dat een oppositiekandidaat Ndayishimiye verslaat, lijkt bijzonder klein. De vraag wordt dus waarschijnlijk: wat is de kans dat de nieuwe president erin slaagt echte verandering te realiseren en successen te boeken in de strijd tegen armoede en corruptie?

Het antwoord op die vraag zal onder meer afhangen van de mate waarin Ndayishimiye de tegenstellingen binnen het regime kan overbruggen en zijn eigen ruimte zal afdwingen ten opzichte van zijn voorganger. Wat in elk geval voor hem pleit, is dat hij een van de weinige figuren van het regime is die zich niet te buiten is gegaan zijn zelfverrijking of die zich schuldig heeft gemaakt aan het schenden van de mensenrechten.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.