Wereldwijd raken de media steeds meer in de greep van de grote commercie. Reclame-inkomsten gaan hoe langer hoe meer domineren, het brengen van informatie geraakt op de achtergrond. En dus serveren de media wat het volk lust: licht verteerbare kost, voor het overgrote deel lokaal nieuws. Wanneer ze zich toch aan internationaal nieuws wagen, blijft het lokale al te vaak het vertrekpunt en beperken ze zich tot hypes, waardoor het publiek steevast de hele achtergrond mist, het kader waarin het nieuws zich afspeelt. In dat overbevolkte landschap lijken alternatieve en onafhankelijke spelers geen kans meer te maken. En toch zijn ze er, wereldwijd.
Eind november barstte de bom in Borgerhout. Dat was de schuld van Dyab Abou Jahjah, volgens de gecombineerde stem van politiek, media en café. De Belgische Libanees was al enkele weken voorpaginanieuws, en werd dat nu ook in de internationale media. Wie dacht dat er in Borgerhout een moord was gebeurd, die moest ver zoeken naar degelijke informatie.
Dat kranten en tijdschriften bol staan van het Jahjah-syndroom, dat zelfs Franse en Nederlandse televisiezenders hun zegge en roep doen over Vlaanderens integratiebeleid, is op zich nog niet zo erg. Maar wie een kijkje wil nemen achter de gordijnen van de voorbije rellen, wie op zoek gaat naar een wat neutrale mening over de voedingsbodem van dit ‘syndroom’, blijft wel op zijn honger zitten.

Hoe verrassend, onverwacht en vaak zelfs misplaatst de reacties op de moord in Borgerhout ook waren, ze brachten wel beweging in een trein die al veel te lang stond te roesten. Een onverwarmde trein, volgestouwd met verkleumde Belgen van allochtone afkomst, die uren, dagen, maanden, jaren zaten te dromen van een warme huiskamer.

Op het moment dat dit blad bij de lezers in de brievenbus belandt, is de mediastorm waarschijnlijk alweer geluwd, en is iedereen uitgeziekt van de Jahjah-koorts. De media hollen vandaag wellicht alweer nieuwe hypes achterna, of beter nog: ze proberen die zelf te creëren.

Mediamultinationals
Is het allemaal de schuld van de commercialisering van de media? Was het vroeger beter? En werken de commerciële media echt zo verstikkend dat andere, meer onafhankelijke initiatieven geen kans meer krijgen?
“Waar media voorheen nog een politieke taak hadden, zoals de partijgebonden kranten, of een educatieve opdracht zoals de publieke omroep, zijn de verkoop en het audiovisuele equivalent daarvan – de kijk- en luistercijfers – nu de allesbepalende factor in medialand. Vroeger mocht een blad eventueel verlies maken. Winst was immers niet het eerste doel, wel politieke overtuiging en/of emancipatie. Nu zijn de media commerciële bedrijven”, schreef John Vandaele in ‘Vreemd Bekeken’, de novemberbijlage over beeldvorming van De Wereld Morgen. Of de politieke drijfveer dan zoveel beter was dan de commerciële, laten we graag in het midden. Niettemin kende de mediawereld de laatste twintig jaar op wereldschaal een enorme verschraling, door fusies en overnames, met monopolievorming als resultaat. Zo bepaalt een handvol mediamultinationals (zie kader) vandaag wat we dagelijks op ons bord krijgen. Volgens Globalvision News Network hoeft dat niet meteen een slechte zaak te zijn: de bundeling van krachten en kapitaal opent misschien wel de weg naar een beter afgestemde berichtgeving, sneller en accurater. Maar volgens journaliste Katharine Ainger van het Britse Noord-Zuidblad New Internationalist slorpt de geglobaliseerde mediawereld, gestuurd door de regels van de markteconomie, elke cultuur en elke plaats op in haar drang naar expansie. “En dat kan niet de ‘nieuwe wereldinformatieorde’ zijn waar de UNESCO van droomde.”
Door de enorme concurrentiedrang onder de media ontstaat bovendien onvermijdelijk het gevaar dat er nauwelijks plaats over blijft om nieuws te duiden, te situeren, kortom begrijpbaar te maken. Niet alleen oud nieuws verkoopt slecht, ook nieuws dat te ver verwijderd is van onze eigen kennisomgeving. Zo’n informatie vergt immers energie en tijd, en tijd is geld. De gevolgen tonen zich op de manier waarop de media falen in hun opdracht om op een correcte en vooral structurele manier te berichten over globalisering en de sociale tendensen die daarmee gepaard gaan. De media slagen er niet in het internationale in het lokale te tonen, maar pleiten in het beste geval voor de omgekeerde weg. Wanneer we nog even teruggrijpen naar de recente berichtgeving over de problemen met de integratie van allochtonen, zou een internationaal uitgangspunt nochtans een groot verschil kunnen maken. “De aanwezigheid van belangrijke en grote migrantengemeenschappen in ons land maakt het meer dan ooit nodig om de herkomstlanden en de culturen van deze gemeenschappen te leren kennen en begrijpen”, schrijft Jean-Paul Marthoz, Europees directeur van de internationale mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch in zijn boek ‘Et maintenant, le monde en bref’. Hij voegt daaraan toe dat “de media in belangrijke mate het medeleven of de onverschilligheid voeden van mensen tegenover het onrecht in de wereld”.

Het vreemde begrijpen
De globalisering verbindt landen, samenlevingen en personen op een meer directe en indringende manier dan ooit tevoren. Nieuwe informatietechnologieën maken het mogelijk om, meer dan vroeger ook, te zien en te begrijpen wat er zich in de rest van de wereld afspeelt. Precies daarom is situering en het begrijpelijk maken van alles wat anders is, zo noodzakelijk. Precies in deze verantwoordelijkheid falen de media. “Soms toont de televisie, tussen twee reclamespotjes door, enkele beelden over honger en oorlog. Deze wreedheden, deze fatalistische beelden zijn van een andere wereld, van de hel. Het resultaat: een natuurlijke reflex om de ogen te sluiten voor al wat niet conventioneel en moeilijk te vatten is”, zegt de Urugayaanse journalist, essayist en romanschrijver Eduardo Galeano.
Niet omkaderd nieuws leidt tot misverstanden en vooroordelen. Het publiek dagelijks confronteren met beelden van conflicten in een zuiders land, zonder een vorm van historische duiding of opvolging, leidt tot een gevoel van onmacht of – erger nog – tot onverschilligheid. Dat beseffen zelfs de grote mediabonzen: “In een democratie is het niet enkel belangrijk dat mensen weten, maar ook dat ze begrijpen”, aldus Ed Klauber, voorzitter van CBS News, een onderdeel van de Amerikaanse mediagigant Viacom.
Het is natuurlijk te simpel om dé media met alle zonden Israëls te beladen. De individuele kijker, luisteraar of lezer heeft ook een verantwoordelijkheid. Toch is het een kwestie van beleid en grote machtsverhoudingen. “De mediaregulering die pluralisme moet vrijwaren, en dus diverse meningen en culturen vertegenwoordigt – toch de taak en doelstelling van openbare omroepen – is in de huidige mediacontext een anachronisme”, vindt Katharine Ainger. Volgens haar bestaat er een enorme, door mediabedrijven gestuurde lobby, die de Wereldhandelsorganisatie (WTO) onophoudelijk bestookt met eisen voor een globale handelsovereenkomst die een einde moet maken aan elke mediaregulering en zelfs aan het bestaan van openbare omroepen. Zij verwijst naar interne documenten van de WTO die duidelijk maken dat het bewaken van pluralisme en het vrijwaren van een mediasysteem op basis van vrije en democratische principes op dit moment trouwens al uitgerangeerd is als exclusieve overheidstaak.
In een globaal medialandschap dat wordt gestuurd door de vrije markt en de gemakzucht van de consument, lijken onafhankelijke berichtgeving en sociale strijd dus veraf. Maar de globalisering in de informatiebranche is ook doorgedrongen in de gelederen van mensenrechtenactivisten, andersglobalisten, boerenbewegingen… Wereldwijd organiseren mensen zich om hun eigen verhalen te vertellen, leugens en verwarringen uit de wereld te helpen, en monopolies te doorbreken. Ze maken daarbij dankbaar gebruik van de moderne communicatievormen en de nieuwste mediatechnologieën.
“Media-activisme zit in de lift, en is niet enkel voorbehouden aan cultuurjagers in het Westen. Wanneer de maatjes van de Filipijnse ex-president Joseph Estrada kranten opkochten om eventuele kritiek op diens beleid te counteren, ontstond er een tegenbeweging van burgers. Zij kelderden de president door corruptiebewijzen ten aanzien van zijn persoon anoniem te verzenden naar de Guerrilla Information Network Website”, aldus nog Ainger van New Internationalist.

Dissidente stemmen
Dat onafhankelijke media de geschiedenis kunnen beïnvloeden, werd nochtans op tal van plaatsen bewezen. Eén van de opmerkelijkste verhalen is dat van de Haïtiaanse priester Dominique. Dominique was directeur van de volksradio Radio Haïti Inter (meer info: www.wacc.org). In het begin van de jaren zeventig begon hij nieuwsberichten uit te zenden in het Creools. In een land waar tachtig procent van de mensen ongeletterd is, kreeg dit initiatief al gauw grote weerklank. Dominique berichtte over de strijd van de sandinisten tegen de Somosa-dictatuur in Nicaragua, de strijd van het Iraanse volk tegen de sjah … De officiële, door de dictatuur van Jean-Claude Duvalier gecontroleerde media, zonden allemaal in het Frans uit en bereikten bijgevolg een klein, select publiek. Duvalier wist waarom hij de Creoolse uitzendingen moest wantrouwen, want de radio van Dominique speelde uiteindelijk een belangrijke rol bij de omverwerping van zijn dictatuur in 1986. Maar daarna bleef Dominique een ‘gevaar’ voor de gevestigde macht: in april 2000 werd hij neergeschoten, omdat hij via zijn radio het geknoei bij de verkiezingen bekend had gemaakt.
Nieuwe media-activisten creëren internationale netwerken, zoals Indymedia en MediaChannel. MediaChannel verbindt mediawatchgroepen en nieuws-NGO’s van de VS tot Afrika. Indymedia is ontstaan tijdens de protesten tegen de WTO-top in Seattle in november 1999. Het initiatief om Indymedia op te richten, ontstond uit de frustratie van activisten over de manier waarop de mainstreammedia de dagelijkse antiglobaliseringsprotesten over de hele wereld negeerden of versmalden tot gewelddadige uitbarstingen. Media-activisten creëerden een forum voor een permanente en zeer snelle toevoer van berichtgeving over allerhande lokale acties wereldwijd. Indymedia is ondertussen internationaal sterk uitgegroeid, met een sterk netwerk en ook een newsroom in België. Het nieuws op de Belgische Indymedia-webstek (www.indymedia.be) wordt echter té sterk vanuit één ideologische hoek gedomineerd. Toch blijft het een belangrijk initiatief in de maatschappelijke debatsfeer. Naast de Belgische stek van Indymedia zijn bij ons onder andere ook Uitpers (www.uitpers.be) en het veel minder bekende, maar heel sympathieke Diogenes, een eenmans-initiatief van Schaarbekenaar Jan-Pieter Everaerts actief.
Willen we de onafhankelijkheid van het nieuws garanderen, de diversiteit behouden, de straat opnieuw een stem geven, dan zullen dergelijke initiatieven onontbeerlijk zijn. Zegt gepensioneerd VRT-journalist Jacques Vandersichel: “Journalisten van alle generaties hebben moeten vechten tegen allerlei voogdijen en dictaturen. Vandaag is dat de dictatuur van de markt. Dit wordt het moeilijkste van alle gevechten, omdat de journalisten voortdurend moeten vrezen voor hun eigen baan.” Het nieuwe mondiaal magazine mag straks bewijzen dat consequent, kritisch en onafhankelijk nieuws vanuit een mondiaal perspectief in het huidige medialandschap nog kan.

Tine Danckaers en Stef Boogaerts


——————————————————————————–

Zij beslissen wat u ziet (of niet ziet)

De zes groten der aarde hebben een belangrijk deel van de wereldwijde mediamarkt in handen. Bovendien hebben deze media-tycoons één gemeenschappelijk kenmerk: ze houden zich met vanalles bezig – of beter: met alles wat heel veel geld opbrengt. We zetten ze even op een rijtje, met hun belangrijkste activiteiten.

AOL – Time Warner
Jaarlijkse omzet: 31,8 miljard dollar, 79.000 werknemers
Met de fusie van het internetbedrijf AOL (America On Line) en de mediagigant Time Warner ontstond begin 2001 het grootste mediabedrijf ter wereld. De gigant is onder meer eigenaar van CNN, Time Magazine, Fortune, Time Warner Cable, Warner Bros, Hanna-Barbera, AOL, CompuServe, Netscape, cinemaketens in 12 landen, themaparken in 30 landen, 24 uitgeverijen en 52 platenlabels.

The Walt Disney Co
Jaarlijkse omzet: 23,4 miljard dollar, 120.000 werknemers
De nazaten van de bedenker van de bekende kinderhelden Walt Disney beheert onder andere de MGM Studios, de Disneypretparken, ABC Television & Radio en 10 andere tv- en 29 andere radiostations. Disney bezit tevens enkele filmstudio’s, 6 muzieklabels, verscheidene uitgeverijen, Infoseek, vijf tijdschriftengroepen en vier krantenuitgeverijen.

Bertelsmann AG
Jaarlijkse omzet: 16,23 miljard dollar, 64.800 werknemers
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Bertelsmann nog een openlijke sponsor van de nazi’s, vandaag is het één van de grootste mediagroepen ter wereld. Leve de democratie en de vrije meningsuiting! Bertelsmann is de grootste uitgever ter wereld (bezit onder andere Random House), bezit tevens 80 tijdschrifttitels en 9 kranten, het tv-station Channel 5, 200 muzieklabels, Lycos, Barnes & Noble.com en diverse telefoon- en reclamebedrijven.

News Corporation
Jaarlijkse omzet: 13,4 miljard dollar, bijna 51.000 werknemers
Dit speeltje van Rupert Murdoch is eigenaar van meer dan honderd nationale en regionale kranten, waaronder The New York Post, The Times, The Sun, News of the World … Murdoch is vooral actief in zijn thuisbasis Australië, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, maar ook in onder andere India, Japan, Indonesië, Nieuw-Zeeland, Latijns-Amerika, Fiji en Papoea. En met Phoenix TV Channel heeft hij ook een heel dikke vinger in de Chinese mediapap – met de communistische bewindslui als grootste fan. Verder is Murdoch eigenaar van enkele kabelnetwerken, 8 uitgeverijen (waaronder HarperCollins), enkele rugby-, baseball- en voetbalclubs, een tv-zender en een filmstudio.

Viacom
Jaarlijkse omzet: 12,86 miljard dollar, 126.820 werknemers
Viacom is eigenaar van muziekzender MTV en CBS, 180 radiostations, ettelijke uitgeverijen (2.000 titels per jaar), enkele filmstudio’s (onder andere Paramount), tal van internationale bioscoopketens (o.a. United Cinemas International), Infinity Outdoor (de grootste reclamefirma ter wereld) en enkele kabelnetwerken.

Vivendi Universal
Jaarlijkse omzet en aantal werknemers: onbekend
De groep van Jean-Marie Messier is wellicht nog het meest bekend van de grootschalige privatisering van de drinkwatervoorziening. Vivendi is ook eigenaar van de betaalzender Canal+, de Universal Studios en Vivendi Telecom. Met onder andere Polygram en Motown is Vivendi in 63 landen actief en beheerst het 22 procent van de wereldwijde muziekbusiness. Minder bekend, maar minstens even winstgevend, zijn de ruim 60 uitgeverijen (80 miljoen boeken en 40 miljoen CD-rom’s per jaar), vijf thematische pretparken en www.MP3.com – een website die het downloaden van muziek mogelijk maakt.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.