Antirampaaltjes tegen de globalisering?

De Ontwikkelaars

Vandaag publiceert MO.be de eerste column van de reeks “De Ontwikkelaars”, waarin Tom De Herdt (voorzitter IOB, UAntwerpen) en Jan Van de Poel (beleidsmedewerker 11.11.11) om de twee weken beurtelings  één invalshoek, thema, uitdaging, vaststelling, probleem of vraag over de thematiek van ontwikkelingssamenwerking uitspitten. Tom De Herdt bijt de spits af.

2015 was het jaar dat het binnenland verdween, voor Walter Pauli (Knack, 16 december). We kunnen hem geen ongelijk geven, de kernwoorden klimaatopwarming, terreur en vluchtelingen vatten drie-vierde van de hoofdpunten uit het nieuws van 2015. Het op de valreep afgeblazen Brussels vuurwerk op de rode loper naar 2016 suggereert bovendien dat dit nieuwe jaar meer van het nieuwe zelfde zal worden. Pauli maant ons aan hierover na te denken, beleidsgewijs dan.

Zijn gedachten gaan daarbij al meteen naar een ander buitenlands beleid: Een meer aanvallende Defensie behoort voor hem tot de mogelijkheden om de druk op Binnenlandse Zaken en Vluchtelingenbeleid te verlichten, maar hij vermeldt ook een transformatie van Ontwikkelingssamenwerking naar humanitaire hulp voor Sub-Sahel Afrika.

Het is goed om dit soort vragen te stellen. Anderen zijn er immers al helemaal mee klaar, met dit debat. Zo ook de voorzitter van de grootste partij van dit land, voor wie 2015 de geschiedenisboeken in zal gaan als het jaar van de angst voor terreur en voor de vluchtelingencrisis (De Zondag, 27 december 2015).

Wie durft in deze tijden in godsnaam (!) nog aan gene zijde van de rationaliteit staan?

Wie A ziet zal B doen: meer standaardcontroles, meer metaaldetectoren, meer kogelvrij glas en antirampaaltjes. Kortom, “een echte veiligheidscultuur aanmeten en afstappen van lievemoederen”. Op internationaal vlak, een beleid van realpolitik: “Je moet dit rationeel behandelen, niet emotioneel”. Wat overigens resoneert met “de scheidingslijn ligt niet tussen ons en de islam maar tussen ons en zij die de verlichting niet aanvaarden”. Doek valt, licht aan, case closed: Wie durft in deze tijden in godsnaam (!) nog aan gene zijde van de rationaliteit staan?

© Wiepke Boogaerts

Ook De Wever lijkt zich niet af te vragen of de broodnodige veiligheidscultuur onze angst zou wegnemen, dan wel zou aanwakkeren.

Ratio versus emotie

Emotioneel, dat is waar we anderen nogal eens van willen beschuldigen, en rationeel, dat is zoals we onszelf graag zien. Rationaliteit, dat lijkt een zekere cool en onbevangenheid te vragen, los van vooroordelen die ons oordeel bij voorbaat zouden kleuren, bewust of onbewust. Maar precies over de vraag hoe we er effectief in kunnen slagen een rationeel oordeel te vormen dat volstrekt los kan staan van ieders context, zeg maar, in dit geval, losgetrokken uit de Vlaamse klei, lopen de ideeën van de verlichtingsfilosofen sterk uiteen. Dat die context een noodzakelijk vertrekpunt is, is nogal wiedes. Maar de klei van onze context kan ook nooit helemaal afgeschud worden.

Hoe verlicht we ook zijn, geen licht zo helder dat niet minstens een stuk van onze redenering onderbelicht blijft. Geen vaststelling zonder vooroordeel.

Het begint al bij de vaststellingen zélf. Elk jaaroverzicht vraagt een keuze, een jaaroverzicht in een paar slagzinnen vraagt zelfs een strenge keuze, maar op welke basis werd die gemaakt? Waarom vermeldt Pauli de klimaatverandering en laat De Wever die achterwege? Je kan weliswaar beginnen nadenken over de criteria van die keuze, en wie wil mag in een volgende stap nog eens redeneren over de criteria van de criteria voor deze keuze, maar ten langen leste moeten we noodgedwongen terugvallen op een aantal ongekozen aannames in onze redenering, zeg maar, vooroordelen. Hoe verlicht we ook zijn, geen licht zo helder dat niet minstens een stuk van onze redenering onderbelicht blijft. Geen vaststelling zonder vooroordeel.

Dat wordt nog duidelijker bij de analyse van die vaststellingen. In zijn zoektocht naar wat we kunnen doen aan een dichterbij komend buitenland traceert Pauli de oorsprong van terreur en vluchtelingen tot in Sub-Sahel Afrika, en dus naar nieuwe vormen van buitenlands beleid om daarmee om te gaan. Dat lijkt erg rationeel: los het probleem op door de oorzaken te bestrijden. De Wever, niet minder rationeel, maar dan anders, anticipeert de gevolgen van terreur en vluchtelingen, komt uit bij “angst onder de bevolking”, angst voor extreemrechts, en dus bij antirampaaltjes.

Uiteraard zijn die analyses niet lijnrecht, er worden en passant sprongetjes gemaakt, sommige oorzaak-gevolg-relaties worden vergeten of genegeerd, andere krijgen prioriteit. Pauli vergeet bijvoorbeeld het klimaatprobleem in zijn zoektocht naar oplossingen. Geen van beide lijkt te bedenken dat Parijs 13/11 volgens de rationaliteit van het gerecht meer met Molenbeek dan met Damascus van doen heeft. De angst onder de bevolking van Molenbeek lijkt niet aan de orde. We kunnen verder redeneren over het waarom van deze keuzes, negaties en blinde vlekken in hun analyse, en vroeg of laat zullen we opnieuw uitkomen bij een aantal vooroordelen.

Beider analyse wordt ook gedreven door dadendrang. Maar laat het beslissende moment dat we moeten beslissen over wat te doen, nu precies het moment zijn dat we het moeilijkst los kunnen komen van onze eigen klei, althans volgens de Schotse verlichtingsdenker Adam Smith (aka de vader van de economische wetenschap, maar dat laatste was eigenlijk maar een zijsprongetje). Immers, omdat we er zo graag vanuit gaan dat wij het zijn die de rationaliteit belichamen, denken we de wereld teveel vanuit onszelf, en veronachtzamen we dat anderen voortdurend met gelijkaardige oefeningen bezig zijn.

Veiligheidscultuur

Op die manier worden we voor we het weten een deel van de problemen die we denken te verijdelen. Zo vergeet Pauli zich af te vragen hoe het nu weer begonnen is in Sub-Sahel Afrika.

Ook De Wever lijkt zich niet af te vragen of de broodnodige veiligheidscultuur onze angst zou wegnemen, dan wel zou aanwakkeren.

IS is geen natuurfenomeen, het heeft oorzaken, en een deel van die oorzaken is ook weer traceerbaar naar beslissingen die genomen werden achter deuren die binnenkort beschermd zullen worden door antirampaaltjes.

De vraag is ook maar wat het boemerangeffect zou zijn van een bombardement van IS door onze gloednieuwe F16s. Ook De Wever lijkt zich niet af te vragen of de broodnodige veiligheidscultuur onze angst zou wegnemen, dan wel zou aanwakkeren.

Precies in het jaar dat het binnenland verdween, kan het echter nuttig zijn om Smith toch nog eens te herlezen. Mirakeloplossingen geeft hij niet, er is maar één vuistregel: zoek andersgezinden op, mensen met andere vooroordelen. Rationaliteit kan voor hem slechts het resultaat zijn van een conversatie met andersdenkenden. Het is pas in de confrontatie met totaal andere zienswijzen dat we die van ons beter zullen kunnen inschatten.

Laten we deze boodschap van de Verlichting niet alleen beschermen, maar ook ter harte nemen. In plaats van onszelf dus met alle middelen schrap te zetten tegen enkele brokken collateral damage van de globalisering hebben we het buitenland in de eerste plaats nodig om ons oordeelsvermogen in vraag te laten stellen. Het binnenland verdween al in de hoofdpunten van het nieuws van 2015, het verdween echter absoluut nog niet uit onze manier van denken erover.

En als we al denken over een transformatie van ontwikkelingssamenwerking zou het volgens mij in de eerste plaats een hervorming zijn naar een ontwikkelingssamenwerking die naam écht waardig: Denk ons uit de Vlaamse klei!

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.