'Auteurs en journalisten zijn fundamenteel subversief'

V.S. Naipaul noemt hem een virtuoos en origineel auteur. Tegelijk prijkt hij boven aan het ene na het andere lijstje met “invloedrijke Indiërs”. Tarun J. Tejpal schreef drie dikke romans en zette onderzoeksjournalistiek op de Indiase mediakaart.

  • Shailendra Tarun J. Tejpal. Shailendra

Toen ik hoorde dat ik was neergeschoten, zat ik ’s ochtends in mijn kantoor op de tweede verdieping en keek ik door het grote raam naar de goudenregen, die in enkele dagen van felgoud naar vaalgeel was verkleurd, alsof de krullerige blaadjes door de bleek waren gehaald.’ Tarun Tejpal heeft een patent op onweerstaanbare openingszinnen, zoals deze uit Het leven van mijn moordenaars. Zijn eerste roman, De alchemie van het verlangen, opende met: ‘Het is niet liefde wat twee mensen het sterkst bindt, maar seks.’

De fictie van Tejpal leest als een goed geïnformeerd verslag van de werkelijkheid – en dat gaat zeker op voor zijn Moordenaars – terwijl zijn journalistieke verhaal sterker dan fictie is. In de meer dan dertig jaar dat Tarun werkzaam is in de media, werkte hij eerst als redacteur, eindredacteur of uitgever voor belangrijke Engelstalige bladen in India zoals India Today en Outlook. Hij werd echt een maatschappelijke factor van belang toen hij in 2000 Tehelka lanceerde: een nieuwssite die compromisloze journalistiek wilde bedrijven. De site scoorde in 2001 meteen door een lange keten van corruptie in het ministerie van Defensie te volgen en met verborgen camera vast te leggen, tot bij de verantwoordelijke minister zelf. Die scoop, die de minister zijn baan kostte, maakte tegelijk ook ei zo na een einde aan het prille succesverhaal. De ene rechtszaak na de andere volgde – en dat gaat in 2013 nog altijd verder. De site moest offline en van de 150 medewerkers schoten er drie jaar later nog zes over. Maar die zes bleven koppig terugvechten en slaagden erin het nodige kapitaal te verzamelen om niet alleen de rechtszaken te betalen, maar ook Tehelka te doen herrijzen, online én op papier deze keer, in het Engels en in het Hindi. Vandaag werken er zo’n 160 mensen, kopen 65.000 Indiërs de magazines en bezoeken 520.000 mensen elke maand de site.

De meervoudige schrijver

De eerste keer dat ik Tarun Tejpal interviewde, in 2008, was in zijn kantoor, in een van die onderling inwisselbare wijken die rond New Delhi ontstaan zijn de voorbije decennia. Het was niet makkelijk om een halfuur vrij te maken in zijn agenda, en binnen dat halve uur was het moeilijk om vijf minuten onafgebroken door te praten. Telefoons, binnenlopende redacteurs, nieuwe telefoons, mails: het leven van Tarun Tejpal is hectisch, bij het hyperkinetische af. Dat blijkt opnieuw als we tussen half september en half oktober een uurtje zoeken om bij te praten. Het voordeel van een telefonisch interview – het lukt uiteindelijk dan toch – is dat het niet onderbroken wordt door andere oproepen. Toch hoor ik hem voortdurend kamers in en uit, trappen op en af en gangen door lopen, hier en daar een kleine opmerking uitwisselend met de medewerkers. De enige die geen moment zijn concentratie verliest in die wervelende chaos is Tarun J. Tejpal zelf.

Op mijn suggustie dat er twee Tarun Tejpals zijn, de muckraking journalist annex mediaondernemer en de auteur van drie heel verschillende, vuistdikke en romans, reageert Tejpal lachend: ‘Er zijn minstens 25 Taruns. Ik ben heel erg overtuigd van de fundamentele veelvuldigheid van elk individu. Voor een schrijver is het trouwens essentieel om zoveel mogelijk persoonlijkheden te belichamen, want daardoor kun je heel empathisch schrijven over de uiteenlopendste personages.’ Een romanschrijver, voegt hij daar nog aan toe, is in zijn hart een dichter, terwijl een journalist een strijder is. ‘Fictie is de literaire vorm van twijfel, journalistiek zoekt zekerheid over wat juist of verkeerd is. Maar wat beide auteurs verenigt, is dat ze allebei fundamenteel subversief zijn. Ze leggen zich niet neer bij de bestaande status-quo.’

Het seculiere ideaal

Tarun Tejpal ziet er een beetje subversief uit, of liever: als typische culturo, met zijn lange haar in een paardenstaartje, zijn grijze baard en bestudeerd non-conformistische outfit. Zijn politieke overtuiging ligt echter ver van enig modieus anarchisme of postmodernisme. ‘Ik ben een Nehruviaan’, zegt hij. En daarmee verwijst hij vooral naar het secularisme van Jawaharlal Nehru, de eerste premier van het onafhankelijke India, zoals onder andere vastgelegd in een resolutie van de Congrespartij op 23 november 1947: ‘India zal een democratische, seculiere staat zijn waar alle burgers volledige rechten genieten en allemaal evenveel recht hebben op bescherming door de staat, ongeacht de godsdienst waartoe ze behoren.’ Die resolutie was een reactie op de inval van Pakistaanse groepen in het noordelijke Jammu en Kasjmir. Tejpals secularisme is eerder een reactie op het hindoenationalisme in India zelf. Dat betekent niet dat Tehelka strijdbaar antihindoe is. Vertegenwoordigers van de belangrijkste politieke partij uit die hoek, de BJP, krijgen er geregeld een platform om hun visie en voorstellen in interviews of opinies uiteen te zetten. ‘Een nieuwsplatform moet objectiviteit en betrouwbaarheid nastreven’, zegt hij.

De grondoorzaak van de structurele crisis in de media is dat consumenten blijkbaar wel bereid zijn om te betalen voor ontspanning, maar niet voor journalistiek.

Dat belet de redactie van Tehelka niet om zich als een school piranha’s vast te bijten in het verhaal achter de antimoslimpogrom in Gujarat in 2002. Het blad heeft de voorbije tien jaar onafgebroken onderzoek verricht naar de betrokkenheid van de deelstaatregering, de lokale BJP, andere organisaties uit het hindoenationalistische universum, en vooral deelstaatpremier Narendra Modi bij het geweld. Daarbij verloren, volgens Shakeel Ahmad, destijds voorzitter van het Islamic Relief Committee Gujarat, tweeduizend moslims het leven en honderdduizenden have en goed. Duizenden huizen en winkels gingen in vlammen op en 650 moskeeën of andere plaatsen van eredienst werden vernield of onteerd.

Die zelfde Narendra Modi is nu aangewezen als boegbeeld van de BJP voor de federale parlementsverkiezingen in 2014. Dat vindt Tarun Tejpal bijzonder verontrustend: ‘Ik zie Modi als een fundamenteel autoritaire en onverdraagzame politicus. Als hij premier van India wordt, dan maak ik me zorgen over de toekomst van India als liberale democratie. De idee van India is niet gebaseerd op religie of andere communautaire belangen, maar op vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid.’

Indiase media en hun beperkingen

Om verzet te bieden tegen het altijd dreigende gevaar van sektarisme en onverdraagzaamheid hanteert Tejpal het wapen van het woord, of bij uitbreiding van de media. Met naar schatting 86.000 kranten en tijdschriften, en 831 tv-zenders, waarvan meer dan 400 die geregeld nieuws geven, is het Indiase medialandschap wellicht het levendigste van de hele wereld. Tejpal: ‘Al die kranten, tijdschriften en nieuwskanalen zijn niet geconcentreerd in enkele handen. Dat betekent dat het heel moeilijk is om feiten en achtergronden af te schermen van het publieke oog, want er is altijd wel ergens een zender die of een blad dat de waarheid uitbrengt. De Indiase media genieten dus een grote mate van vrijheid, en dat levert uiteraard een boel lawaai en ruis op, maar ook veel goede journalistiek.’

De indrukwekkende cijfers komen uit An Uncertain Glory van Amartya Sen en Jean Drèze. De auteurs schrijven echter ook dat ‘de belangrijkste belemmering voor het vrije functioneren van de media in het democratische India wellicht ligt in hun vooringenomenheid ten voordele van de rijken en de machtigen, die wijdverspreid is in hun berichtgeving en analyses (…) wat opvallend duidelijk is, is het ernstige gebrek aan belangstelling voor de levens van de Indiase armen.’

Tarun Tejpal vindt dat Drèze en Sen een punt hebben. ‘Ik heb dat zelf ook al bij herhaling geschreven en we stelden al in de beginselverklaring bij de lancering van Tehelka dat wij de verhalen van de mensen die ons nooit zouden lezen of bekijken, wilden bezorgen aan de mensen die dergelijke verhalen zouden moeten lezen. Dat is vanuit economisch perspectief niet verstandig, maar we hebben die lijn wel in grote mate aangehouden.’

De economie van de media is iets wat Tejpal vanzelfsprekend bezighoudt. Volgens hem is de grondoorzaak van de structurele crisis in de media dat consumenten blijkbaar wel bereid zijn om te betalen voor ontspanning, maar niet voor journalistiek. ‘Daardoor wordt de journalistiek afhankelijk van reclame-inkomsten en commerciële uitgeverijen. En dat leidt dan weer tot ernstige beperkingen van de mogelijkheden van de journalistiek om haar rol ten volle te spelen: burgers en samenleving dienen door ernstige en onafhankelijke berichtgeving.’

De dood van de literatuur

De commerciële belangen van grote bedrijven of de eenvoudige behoefte van de auteur om een fatsoenlijk inkomen te verdienen zorgen niet alleen in de journalistiek voor moeilijkheden. Ook in de schone kunsten ziet Tejpal dezelfde botsende belangen aan het werk, met name in de sector waarin hij zelf ook actief is: de Engelstalige literatuur uit India. ‘Volgens mij zijn de schrijvers van Engelstalige literatuur in India vooral bezig met het bedienen van buitenlandse uitgevers en lezers. Het gevolg is dat er meer commercieel werk dan literatuur geproduceerd wordt. Dat is nochtans niet omdat er geen belangrijke, diepgaande en complexe verhalen te vertellen zijn over India.’

Er zijn twee dingen die de dood van de literatuur maar ook van journalistiek betekenen, zegt Tejpal: niet oorspronkelijk schrijven en banaliteit. Hij probeert zichzelf te wapenen tegen die twee bedreigingen door alleen te schrijven als hij het gevoel heeft een oorspronkelijke bijdrage te kunnen leveren. In zijn literatuur krijgt dat onder andere de vorm van een eigen taalgebruik voor elke roman, dat ontstaat uit het onderwerp in plaats van uit een onveranderlijk zelf van de auteur. Een lyrische taal om de emotionaliteit van het verlangen op te roepen; een harde, brutale taal om de realiteit van het hedendaagse India te schetsen; of een meditatieve taal om de filosofische levensvragen mee te benaderen. Die omgang met taal en stem maakt het voor uitgevers lastig om hem te verkopen en –zeker voor buitenlandse– lezers inspannend om hem te lezen. Eerlijkheid en originaliteit hebben hun prijs.

Het leven van mijn moordenaars verschijnt eind oktober, uitgegeven door De Geus, net als De alchemie van het verlangen (2008). The Valley of Masks werd nog niet in het Nederlands vertaald.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.