Baggeraar Deme wil oceaanbodem ontginnen

Hugo Bouvy: ‘Stel je een groot schip voor, 160 meter lang, 35 meter breed, dat voor zijn positionering informatie krijgt van satellieten. Zo’n dynamic position ship heeft als het ware een geavanceerde TomTom aan boord, en kan daardoor heel precies manouvreren, in functie van de stroming, wind of deining. In het midden van het schip zit een gat van zeven meter op zeven. Daarrond bouw je een installatie om aan diepzeemijnbouw te doen. Je hebt een pijp nodig die naar beneden gaat, en een riser om materiaal naar boven te halen. Een pijp van een kilometer lengte kunnen we met ons modernste schip op amper 6,5 uur bouwen. Dat gebeurt volledig robotisch.’

Kostenplaatje?

Hugo Bouvy: ‘Toch al rap 250.000 euro per dag. Vergeet niet dat op zo’n schip ongeveer 120 bemanningsleden werken. Stel je voor dat er aan boord iets kapot gaat, terwijl je je op 1500 kilometer van de kust bevindt. Dan ligt alles stil en daar wordt mijnheer Bernard niet zo vrolijk van. Dat is het risico van zo’n operatie. Je mag eigenlijk geen zwakke schakel hebben.’

OceanflORE, een joint venture van Deme en de Nederlandse technologie-ontwikkelaar IHC Merwede, is speciaal opgericht voor zeebodemontginning. Zit daar dan toekomstmuziek in?

Alain Bernard: ‘De Franse onderzoekster Virginie Raisson heeft in haar boek 2033, Atlas des futurs du monde opgelijst voor welke grondstoffen binnenkort schaarste optreedt: diamant in 2017, tin in 2026, zink in 2027, zilver in 2028… Dat is niet lang meer. En al die ertsen vind je op de zeebodem.’

Hugo Bouvy: ‘Gezien de toename van de wereldbevolking en de economische welvaart zal ook de vraag naar grondstoffen blijven stijgen. We zullen beter moeten recycleren en efficiënter leren omgaan met grondstoffen, maar we zullen ook meer grondstoffen nodig hebben. De bewezen voorraden zink, tin, cadmium, koper en nikkel zullen nog een goede dertig jaar meegaan. Daarna treedt schaarste op. Die grondstoffen zijn voorradig op de zeebodem. Dat we uiteindelijk tot diepzeemijnbouw zullen overgaan, dat staat wel vast. De vraag is alleen wanneer.’ 

In de schuif 

Eigenlijk is het idee niet nieuw. Al in de jaren zeventig is de zeebodem voor een stuk in kaart gebracht.

Hugo Bouvy: ‘De mineralen op de zeebodem zijn eigenlijk toevallig ontdekt. Vissers vonden ze toen ze hun netten bovenhaalden of onderzoekers stootten erop tijdens de berging van een gezonken onderzeeër bijvoorbeeld. Vervolgens werd zeebodemexploratie in de jaren zeventig een echte hype. Amerikaanse, Europese en Japanse consortia investeerden gigantische bedragen om na te gaan of de ontginning mogelijk was.’

Met succes?

Hugo Bouvy: ‘Een aantal consortia zijn er –met de beperkte technologie van toen– in geslaagd om een en ander boven te halen. Maar in de jaren tachtig daalden de grondstofprijzen plots. Zeebodemontginning was duur en bleek niet meer rendabel. Het project verdween in de schuif. Pas zeven-acht jaar geleden, toen de grondstoffenprijzen opnieuw begonnen stijgen, werden de plannen boven tafel gehaald.’

Wat staat er op die plannen? Welke mineralen kan je op de oceaanbodem aantreffen? 

Hugo Bouvy: ‘Onder meer SMS-materiaal (Seaflore Massive Sulfide). Daaruit kan je koper, zink, zilver en goud winnen. En manganese nodules. Ze zien eruit als aardappelen en bevatten ijzer, mangaan, koper, nikkel en kobalt. Er zitten ook zeldzame metalen in –mineralen waarover iedereen zich zorgen begint te maken omdat de Chinezen er vrijwel een monopolie op hebben. Die nodules vind je onder meer in een gebied dat zich uitstrekt langs de westkust van de VS. Daar heb je de Clipperton Breukzone, een gebied zo groot als Rusland en Europa. Dat ligt vol met die grote, bruine knikkers.’

En verder?

Hugo Bouvy: ‘Fosfaten, die nodig zijn voor de productie van kunstmest en bijgevolg van belang om de groeiende wereldbevolking te blijven voeden. Het meeste fosfaat bevindt zich in Marokko. Het is relatief betaalbaar, maar de afhankelijkheid van Marokko is erg groot. En dus valt er wat voor te zeggen om op zee fosfaten te gaan ontginnen.’

‘Verder heb je metalic muds, een soort modder waaruit je allerhande zware metalen kan winnen. Je vindt ze in de Zwarte Zee. En dan zijn er nog de gashydraten: gas gevangen in een soort ijsblokjes.’

Korst op het zeebed

Wat zijn de hotspots? Waar zit het meest interessante materiaal?

Alain Bernard: ‘Daar waar tectonische platen onder zee tegen mekaar aanschuren, zit het vol met mineralen. Waar Amerika Europa raakt, of waar Azië Afrika raakt, dat zijn de meest interessante plaatsen. Je kijkt naar geologie. Op basis daarvan kan je een inschatting maken van waar zich potentieel iets op het zeebed kan bevinden. Dan praat je niet over plekjes zo groot als België maar over hele gebieden groter dan West-Europa.’

Wat is het verschil tussen de ontginning van grondstoffen op de zeebodem en olie- en gasontginning?

Hugo Bouvy: ‘Olie en gas bevinden zich in kalk- en zoutlagen tot kilometers onder het zeebed. Bij zeebodemontginning gaat het om materiaal dat zich als het ware als een korst op het zeebed bevindt. Dat is net het leuke: je hoeft niet eerst een toplaag te verwijderen. Hoe dik die korst is, dat weten we eigenlijk niet goed. De schattingen lopen uiteen: 75 meter, honderd meter… het is in ieder geval zeer aanzienlijk. Het gaat over miljoenen tonnen per locatie. Het materiaal is vrij stevig. Je moet het breken om het los te kunnen krijgen.’

Miljarden op tafel leggen

En hoe diep zitten die mineralen geteld vanaf de zeespiegel?  

Hugo Bouvy: ‘Tussen de twee en vijf kilometer diep. Enkel fosfaten en diamanten zul je minder diep vinden.’

Kunnen jullie op zo’n diepte werken?

Hugo Bouvy: ‘Ja. Voor alle duidelijkheid: we he

‘De technologie is er. Nu moet er alleen nog iemand opstaan die bereid is miljarden op tafel te leggen.’

n het nog niet gedaan. Niemand overigens. Behalve diamanten, fosfaten, olie, gas, grind en zand worden anno 2013 nog geen grondstoffen uit de zee gewonnen. Wel hebben we bijvoorbeeld al eens nauwkeurig stenen gelegd op een diepte van een kilometer –om een pijpleiding te beschermen.’

Is het technisch gezien überhaupt mogelijk?

Hugo Bouvy: ‘Het is een uitdaging. Maar als je de bestaande technologieën, bijvoorbeeld uit de olie- en gasindustrie, gebruikt, dan is de uitdaging te overzien. Technologisch gezien hebben we alle deelvraagstukken opgelost. Nu is het kwestie van al die stukjes samen te leggen voor een totaaloplossing. Echte showstoppers zijn er niet meer. Het echte werk kan beginnen.’

Als baggeraars een kolfje naar jullie hand?

Alain Bernard: ‘Tideway, een dochterbedrijf van Deme, is specialist in werken op zee. We kunnen bijvoorbeeld chirurgisch baggeren, bepaalde delfstoffen heel nauwkeurig ophalen en naar boven pompen. Of, net omgekeerd, met een onderwaterrobot heel precies stenen plaatsen als fundering voor windmolenparken. Samen met IHC Merwede kunnen we het hele pakket aanbieden: van het opereren van een schip dat mijning kan doen tot het bouwen van de instrumenten die nodig zijn. OceanflORE is twee jaar geleden opgericht als contractor. De technologie is er. Nu moet er alleen nog iemand opstaan die bereid is miljarden op tafel te leggen.’

Waarom doen de grote mijnbouwmultinationals dat niet?

Hugo Bouvy: ‘Zij investeren momenteel veel geld in mijnen op het land. Zij maken de afweging: “We hebben nog zoveel voorraden op het land en daar kunnen we nog zoveel geld voor krijgen. Als we nu met diepzeemijnbouw zouden beginnen, kan dat de prijzen van onze landvoorraden onder druk gaan zetten.” Ze wachten het juiste moment af.’

Groene jongens

Hoe zit het met de milieu-impact van zeebodemontginning?

Alain Bernard: ‘De technologie maakt het mogelijk om de grondstoffen op zo een manier te ontginnen dat de milieu-impact beperkt blijft. Neem nu de nodules op de zeebodem. We gaan niet zoals een boer met een ploeg heel de aarde omwroeten, maar we gaan de spreekwoordelijke aardappelen één voor één oprapen.’

‘Iets anders is het water dat je samen met de grondstoffen naar boven pompt. Dat mag je niet zomaar overboord gooien. Het komt immers van kilometers diep en heeft een andere temperatuur en samenstelling dan het oppervlaktewater. Door dat in grote volumes te verplaatsen, zou je het ecologiesysteem kunnen verstoren. Daarom zullen we het water terugpompen naar de plek waar het vandaan komt.’

Stelt u het niet té mooi voor?

Alain Bernard: ‘Vergelijk het met windmolens op zee. In het begin hadden sommige groene jongens daar ook vragen bij. Net daarom is voor de Noordzeekust eerst van start gegaan met de bouw van zes windmolens, in plaats van zestig in een keer. Zo kon eerst de impact van die windmolens op zee goed onderzocht worden: de invloed van trillingenop de aquacultuur, erosie op de palen, de impact op de zeebodem en visbestanden… Na twee jaar is dat allemaal gemeten en in kaart gebracht in het Beheers- en Mathematisch Model. Het resultaat blijkt fantastisch.  De impact is positief. De angst bleek ongegrond.’

‘In ieder geval moet de impact op grote diepte wel bestudeerd worden. Maar het is er pikdonker en veel fauna en flora is er sowieso niet. Het gaat vooral om dode vulkanen.’

Belgische expertise

Voor wie zijn al die grondstoffen op de zeebodem eigenlijk? Wie eerst komt, eerst maalt?

Hugo Bouvy: Neen. Eerst en vooral: elk land heeft zijn “exclusieve economische zone”, die zich uitstrekt tot zo’n 370 kilometer buiten de kust. De grondstoffen in die zone behoren toe aan het land. Al de rest zijn internationale wateren. Daarvoor hebbende VN de Internationale Zeebed Autoriteit (ISA) opgezet. Vanuit het Jamaicaanse Kingston ziet de instelling sinds 1994 toe op het beheer van de oceaanbodemrijkdommen in internationale wateren. Bedrijven die aan zeebodemexploitatie en –exploratie willen doen, kunnen bij de ISA een concessie aanvragen. Als je dat doet, moet je het gekozen gebied verdelen in twee gelijke stukken met dezelfde economische waarde. Een van die stukken reserveert de ISA voor derdewereldlanden, om te voorkomen dat rijke landen straks alle grondstoffen weghalen.’

Een voorwaarde om van de Internationale Zeebed Autoriteit een concessie te krijgen, is dat het thuisland van het bedrijf zich borg stelt. Precies om die waarborg te regelen, hebben de administratie en het kabinet van minister van Noordzee Johan Vande Lanotte (sp.a) een wetsvoorstel voorbereid. Een goede zaak?

Alain Bernard: ‘Absoluut. België heeft immers topbedrijven en –instituten op het vlak van ecologie en geologie, of die actief zijn in sectoren die met zeebodemexploratie te maken G-Tec, een bedrijf in het Waalse Milmort, is gespecialiseerd in geologische en geofysische verkenning. Zij behoren echt tot de top op het vlak van offshore verkenning. G-Tec is opgericht door professor Lucien Halleux, gasthoogleraar geofysika aan de KU Leuven en de Universiteit van Luik. Hij is dé topman op het gebied van offshore geologie. Aan de Universiteit van Gent heb je dan weer het wereldbekende Renard Centre of Marine Geology.’

‘Verder heb je nog een hoop studiebureaus die gespecialiseerd zijn in offshore geologie, sedimentatie en de impact van activiteiten op zee.’

En de Belgische baggeraars…

Alain Bernard: ‘Klopt. Vergeet ook Umicore niet, specialist in edele metalen. Umicore heeft onder meer expertise op het vlak van zeldzame metalen. En dan is er nog Bekaert, dé specialist op het gebied van sterke materialen. Ze maken niet alleen prikkeldraad maar ook zeer sterke materialen om pakweg op een kilometer diepte versterkte buizen naar beneden te laten zakken.

‘Kortom, Belgische expertise genoeg. Daarom ben ik blij dat onze overheid nu wetgeving maakt waardoor Belgische bedrijven met zeebodemexploratie en –ontginning kunnen starten.’