Boer Karel knijpt de katjes in het donker

De Europese Unie en de Verenigde Staten willen een groot vrijhandelsakkoord sluiten. Zeg maar een enorm vrijhandelsakkoord. Voluit heet het Transatlantisch EU-USA-handels- en investeringspartnerschap. De onderhandelingen zijn vorige zomer van start gegaan. Als alles naar wens verloopt, zou het akkoord eind volgend jaar op tafel moeten liggen. Naar wens, daarmee wordt bedoeld, de wensen van bijvoorbeeld de Europese Commissie, de Amerikanen, multinationale ondernemingen en ons eigen Verbond van Belgische Ondernemingen.

En dus ook van Karel de Gucht, de Europese Commissaris die bevoegd is voor handel. De Gucht is als goed liberaal een vurig voorstander van vrijhandel. Hij wil zich wel een keer wrevelig uitlaten over de Franse exception culturelle. Hij begrijpt niet goed waarom sommige mensen misschien grote delen des levens willen onttrekken aan vrijhandel.

Ik moet bekennen, ik heb een boon voor De Gucht. Zijn rechtlijnigheid bevalt me, en ook zijn franc parler, zoals de Fransen het zeggen, oude Vlaamsgezinden hebben het over vrank en vrij. Ik houd van zijn onderkoelde humor, al is hij allerminst een ijskonijn, zoals je boze tongen soms hoort beweren. Dat kan allemaal eigenaardig klinken, want ik ben het zelden eens met zijn politieke ideeën, maar zoiets zal De Gucht niet storen en ook dat is goed liberaal. Het gebeurt me wel vaker dat ik beter kan opschieten met mensen die andere, soms totaal andere ideeën hebben dan met medestanders.

Het vrijhandelsakkoord tussen de EU en de Verenigde Staten is zo’n totaal ander idee. Ik vind het van boven tot onder een verwerpelijk idee en wel hierom.

Mijn vijand AMI

Het is een poging om het multilateraal akkoord over investeringen dunnetjes over te doen. Dat akkoord kreeg vorm in het midden van de jaren negentig. Meestal noemde men het MAI, van de Engelse afkorting. Ik gaf de voorkeur aan het Franse letterwoord AMI, omdat dat tevens vriend betekent.

Kent u dat akkoord nog? Of liever, die aanloop naar een akkoord, dat bijna-akkoord, want het is nooit tot stand gekomen. Enkele Amerikaanse burgers hebben het tijdig laten uitlekken. De internationale vakbeweging heeft zich hardnekkig verzet. En ook Frankrijk wilde niet mee. Het bleef koppig de exception culturelle opeisen.

Destijds zijn de besprekingen die hadden moeten uitmonden in een multilateraal akkoord nauwelijks in de pers gekomen. Of laat ik zeggen, de onderhandelaars hebben uit alle macht geprobeerd hun machinaties uit de pers te houden, want ze vreesden woedende reacties. Ze wilden de openbare mening voor voldongen feiten stellen.

Door louter toeval zijn ontwerpteksten voor AMI beland op mijn schrijftafel. Ik beken het, terwijl ik ze las, moest ik herhaaldelijk naar adem happen. Alle, maar werkelijk alle verworvenheden die wij kennen en koesteren, de veroveringen van de arbeidersbeweging, gezondheidsvoorschriften, de schuchtere ecologische maatregelen die al bestonden, alles werd van tafel geveegd.

Niets mocht de vrijhandel in de weg worden gelegd. Bedrijven konden regeringen voor de rechter dagen. Het omgekeerde was verboden. Ik heb toen een klein stukje in De Morgen geschreven onder de titel: Mijn vijand heet AMI, maar mijn onkunde inzake elektronica heeft ervoor gezorgd dat ik het nergens meer kan vinden in mijn bestanden.

Het graf van de verzorginsstaat

Welnu, de diplomaten zijn met frisse moed weer aan de slag gegaan. In de jaren negentig waren de OESO en een dertigtal staten bij AMI betrokken. Nu zitten vertegenwoordigers van de Verenigde Staten en onze Europese Unie aan tafel.

En wat zou er allemaal op die tafel liggen? Alweer zullen multinationale bedrijven staten kunnen vervolgen, mochten die de euvele moed hebben een beleid te voeren dat de handel voor die bedrijven al was het maar een strobreed in de weg legt.

Dit wil zeggen, alweer zullen zulke bedrijven staten kunnen vervolgen omdat die staten een gezondheidsbeleid voeren of ecologische maatregelen treffen of excessen van het financiekapitalisme willen beteugelen. Ze kunnen staten vervolgen bij rechtbanken die zich onttrekken aan de normale rechtsgang, maar die zich wel conformeren aan de eisen van bijvoorbeeld de Wereldbank. Zakenadvocaten kunnen fungeren als rechter of, mocht het zo uitkomen, de zaak van een of andere internationale gigant bepleiten.

Onafhankelijkheid? Laat me niet lachen, vooral als je weet dat dergelijke topadvocaten bewoners zijn van een heel klein planeetje, waar zowat iedereen iedereen kent. Zal een staat worden beboet? Die boetes zullen neer regenen op de gewone belastingbetaler van de beboete staat. Op u en mij dus.

De batterijen worden al in stelling gebracht, wat hadden we dan gedacht? Amerikaanse levensmiddelenbedrijven willen de doorbraak van ggo’s in Europa forceren. Luchtvaartmaatschappijen willen verlost worden van de timide reglementering inzake broeikasgassen. Duitse banken willen zich bevrijden van de minieme Amerikaanse regulering op riskante speculatie (de Volcker Rule). De markt moet ongeremd kunnen binnendringen in de heiligste openbare diensten. En zo gaat dat maar door.

Dit akkoord is een ramp voor ecologie, verzorgingsstaat en volksgezondheid. Niet minder. Komt het er, dan kunnen we de verzorgingsstaat, die hoeksteen van de Europese beschaving, die nu al afbrokkelt onder de mokerslagen van Europese Commissie, IMF en Europese Centrale Bank, in een armengraf gooien.

Laat het lekken

De Europese onderhandelaars willen absoluut dat het er komt. Zij hopen dat de gigantische vrijhandelszone aan weerszijden van de Atlantische Oceaan de kwakkelende economieën in de Europese Unie toch een heel klein beetje zal opkrikken.

Zij wentelen zich in illusies. Ik kan me niet voorstellen dat zij niet weten dat de Verenigde Staten weliswaar met groot vertoon de vrije markt prediken, maar daadwerkelijk een van de meest protectionistische landen ter wereld zijn. Is dat verbazingwekkend? Maar nee. Iedere vrije ondernemer is een fervent voorstander van de vrije markt. Met woorden. Kijk echter naar zijn daden. De vrije ondernemer wil één ding: de concurrenten finaal wegconcurreren, ergo, de vrije ondernemer wil het monopolie vestigen, zijn monopolie, welteverstaan. En wat is het monopolie? De vernietiging van de vrije markt. Waarom zouden zij die het vaderland van de vrije ondernemer vertegenwoordigen, ik bedoel de Amerikanen, iets anders verdedigen?

De onderhandelaars hebben lessen getrokken uit de mislukking van AMI. Zij proberen deze keer hun besprekingen te voeren in het diepste discretie. Niets maar dan werkelijk helemaal niets, geen punt, geen komma, geen jota, geen tittel, mag uitlekken. De burgers van de betrokken landen moeten koud worden gepakt. Voldongen feiten, ontsnappen kan niet meer, ja knikken en smoel toe.

Ik, die nog geen elektronische kikker van de kant af kan duwen, zit stilletjes te hopen dat een paar hoogbegaafde nerds de sleutels van de geheime kamers openbreken en de ontwerpteksten op het publieke forum gooien. Het is hoog tijd dat vakbeweging, ecologische actiegroepen, consumentenorganisaties en voor mijn part indignados het verzet organiseren. Het is onze verdomde plicht dit akkoord tegen te houden.