Condooms zijn out!

Moses’ verhaal illustreert maar al te goed dat anticonceptie nog steeds onder de radar van beleidsmakers verdwijnt. Onbegrijpelijk als je weet dat vier op tien van alle zwangerschappen in ontwikkelingslanden ongepland zijn en dat ongeplande zwangerschappen goed zijn voor 190.000 moedersterftes per jaar of meer dan de helft van alle moedersterftes.

De nood is hoog

Niet minder dan 215 miljoen vrouwen in ontwikkelingslanden willen een zwangerschap vermijden of uitstellen maar hebben geen toegang tot anticonceptie. Hun aantal zal de komende jaren nog toenemen: door de bevolkingsgroei in ontwikkelingslanden wordt de grootste generatie jongeren ooit seksueel actief.

Terwijl de nood aan voorbehoedsmiddelen hoog is, daalt de ontwikkelingshulp voor gezinsplanning en dat in bijna elk ontwikkelingsland.

Gezond, emanciperend en goedkoop

De gezondheidsvoordelen van gezinsplanning staan buiten kijf. Het inlossen van de vraag naar gezinsplanning kan jaarlijks 150.000 vrouwenlevens redden, de dood van bijna 600.000 pasgeboren baby’s vermijden en voorkomen dat meer dan een half miljoen kinderen hun moeders verliezen. Niets onbenulligs aan dus. En toch liggen beleidsmakers zelden wakker van gezinsplanning.

Dat terwijl er nog véél meer voor te zeggen valt: het stelt vrouwen in staat om zelf te beslissen of, wanneer en hoeveel kinderen ze willen. Dat laat vrouwen toe om hun kinderwens te combineren met andere levensplannen, cruciaal voor hun emancipatie.

De crisis? Die is evenmin een argument om minder in gezinsplanning te investeren: elke euro voor gezinsplanning bespaart 4 euro op uitgaves voor de behandeling van complicaties bij ongeplande zwangerschappen.

Geen issue of hot issue?

Van waar het immobilisme? Een deel van de verklaring ligt gek genoeg in het succes dat geboekt werd. Door de promotie van gezinsplanning is wereldwijd het aantal kinderen per vrouw teruggebracht van gemiddeld zes naar drie. Vooral in het Noorden ontketende de toegang tot anticonceptie in een revolutie,. Maar ook in het Zuiden steeg het gebruik van voorbehoedsmiddelen spectaculair. In 1965 gebruikten nog maar 30 miljoen vrouwen anticonceptie. In 2005 liep dat cijfer op tot 430 miljoen. Dat succesverhaal laat veel beleidsmakers in de waan dat anticonceptie niet langer een ‘hot topic’ is en de strijd al gestreden is.

Een ander deel van de verklaring ligt in de weerstand tegenover anticonceptie. Zeker de promotie van anticonceptie bij jongeren en ongehuwden is in veel landen een taboe. Vaak spelen geloofs- en andere overtuigingen daarin een rol. Discussies over gezinsplanning zijn ook niet langer een ver-van-mijn-bed-show: de Europese en Amerikaanse oppositie tegen anticonceptie laat ook van zich horen.

Dit heeft een weerslag op de middelen voor gezinsplanning. Verschillende landen, waaronder ook Oeganda, dragen nog steeds de sporen van 8 jaar Bush-administratie. Geheelonthouding en niet zozeer condooms of anticonceptie werden toen gepromoot om ongeplande zwangerschappen te voorkomen. De uitkomst? Nog meer schroom bij jongeren om condooms of andere vormen van anticonceptie te vragen.

Het principe van eigenaarschap, centraal in het nieuwe ontwikkelingsparadigma stelt dat landen zelf moeten kunnen beslissen waarin zij investeren. Dit mooie principe heeft in deze ook een keerzijde. Het maakt dat de noden van groepen zonder stem, zoals jongeren, vaak ongehoord blijven. Het zorgt er ook voor dat donorlanden in hun contacten met ontwikkelingslanden soms teveel voorzichtigheid aan de dag leggen als het aankomt op het bespreken van gezinsplanning.

Het bespreken van gezinsplanning heeft nochtans niks te maken met het opdringen van onze cultuur of waarden. Jongeren en vrouwen zijn zelf vragende partij. Gezinsplanning is een hot issue. Condooms zijn in, niet out.

Marlies Casier is beleidsmedewerker Sensoa Internationaal

Over deze hot issues wordt op dinsdag 15 mei gedebatteerd tijdens Moedernacht, een event over moedersterfte in het Zuiden met ondermeer Prof. Dr. Marleen Temmerman, Goedele Liekens en Alma De Walsche. Heidi Lenaerts komt getuigen over haar eigen bewogen bevalling. Kunstencentrum Vooruit, Gent. Aanvang om 20u. Gratis toegang. Meer info op www.elkemamatelt.be