'De stem van de mensen moet harder klinken'

Vooraf even de context. Van Eetvelt en Vanthemsche waren samen met de voorzitter en de directeur van Trias, vier journalisten en enkele communicatiemensen in de Filipijnen om de werking van Trias te leren kennen. De Boerenbond en Unizo vormen namelijk, samen met enkele andere bewegingen zoals onder andere Markant, de natuurlijke achterban van de ngo Trias, die –niet verwonderlijk- zijn aandacht vooral richt op het versterken van boeren en zelfstandige ondernemers als actoren in de ontwikkeling van een land. Trias is een van de grotere Vlaamse ngo’s als het gaat om budgetten en aanwezigheid in het Zuiden, maar is betrekkelijk onbekend in Vlaanderen, omdat de organisatie geen campagne heeft zoals 11.11.11 of Broederlijk Delen.

U hebt beiden ongelooflijk drukke agenda’s. Wat overtuigde u dan om toch een hele week vrij te boksen om in de Filipijnen te komen rondtoeren?
Piet Vanthemsche: Internationaal werk en ontwikkelingswerk vormen een belangrijk onderdeel van de missie van de Boerenbond. Als dat in vraag gesteld zou worden, weet ik niet of ik nog voorzitter zou willen blijven. De Boerenbond is immers in wezen een beweging die er op gericht is landbouwers en hun omgeving economisch en maatschappelijk te versterken, die vanaf haar oprichting gewerkt heeft aan het mondig maken van de boeren, zodat ze voor hun eigen ideeën en belangen zouden kunnen opkomen. Ik denk dat dat ook de essentie is van wat Trias in het Zuiden probeert te doen, daarom is hun werk ook zo belangrijk voor de doelstellingen van de Boerenbond. En daarom aanvaardde ik de invitatie om dat werk beter te leren kennen.
Karel Van Eetvelt: Ik ben sinds 1994 bezig met de organisatie die internationale solidariteit organiseert voor de middenstandsorganisaties, maar had de behoefte mij actiever rond dat thema te gaan engageren. En er gaat uiteindelijk niets boven de directe confrontatie met de realiteit waarmee je je wilt verbinden: wat je met eigen ogen gezien hebt, met eigen oren gehoord hebt, dat beklijft toch sterker dan wat je uit rapporten kan leren.

Heeft de confrontatie met de werkelijkheid in de Filipijnen jullie iets geleerd over ontwikkelingssamenwerking?
Karel Van Eetvelt: Ik heb op de eerste plaats gezien dat Trias inzet op het zelfredzaam maken van zelfstandige ondernemers. Dat is een uitstekende zaak, want dat is minder evident dan het lijkt. Ik heb ook gezien dat men mikt op het bundelen van krachten, vanuit de overtuiging dat ook zelfstandige of kleine ondernemers sterker worden in de samenleving als ze samen spreken –een allesbehalve vanzelfsprekende reflex, want ondernemers werken en handelen toch vooral vanuit een vertrouwen op eigen, individuele kennis en kunde.
Piet Vanthemsche: Ik herkende heel sterk het belang van het collectieve optreden en de kracht van ledenorganisaties, in de Filipijnen aangeduid als Membership Based Organisations. Als zulke bewegingen goed bestuurd worden, slagen ook gemarginaliseerde mensen er wel in om hun stem te laten horen.

Als de kern van het verhaal is dat mensen hun eigen stem moeten laten horen, is externe steun dan wel nodig of zelfs gewenst?
Piet Vanthemsche: Wij bepalen niet op welke thema’s mensen zich moeten uitspreken of welke doelstellingen dat ze hier moeten nastreven, dat doen ze zelf. De rol van de internationale solidariteit is juist om dat mogelijk te maken, te coachen, door vorming te ondersteunen, te netwerken…
Karel Van Eetvelt: Ik vraag me bij de ontmoetingen die we gehad hebben ook wel eens af of we niet te veel of te makkelijk onze eigen modellen proberen exporteren. De democratische opbouw van organisaties, de overtuiging dat ledenorganisaties de sterkste manier zijn om te wegen op het beleid: bij ons werkt dat allemaal, maar is dat ook het geval voor de Filipijnen? Ik hoop het, maar soms sluipt er toch wat twijfel in. Uiteindelijk is het belangrijk dat deze mensen en hun organisaties niet afhankelijk worden van onze steun, maar sterker en autonomer worden, zodat ze ook de recuperatiepogingen van de lokale politiek beter kunnen afweren.

Als we niet terecht willen komen in een wereld waarin meer geld aan beveiliging besteed wordt dan aan onderwijs, dan moeten we zorgen voor een minder ongelijke wereld.

Piet Vanthemsche: Als je een investeringsfonds opzet, wordt er vanaf het begin afgesproken wanneer en hoe de exit zal gebeuren. Misschien moeten we dat in onze ontwikkelingsrelaties ook veel duidelijker inschrijven: wat zijn de grenzen van onze samenwerking en wat willen we op welke termijn samen realiseren. Trouwens, zelfs als Trias op een bepaald moment afscheid neemt van een organisatie, komen die mensen niet noodzakelijk in de kou te staan. Er zijn veel lokale ngo’s waarmee we nu al samenwerken, zij kunnen voor een opvolging zorgen, zodat onze exit niet resulteert in een cold turkey.
Karel Van Eetvelt: Ik zou graag werk willen maken van vormen van rechtstreekse samenwerking tussen Unizo en sommige partners van Trias. Dat zou ook een vervolgtraject kunnen zijn voor organisaties waarmee de ontwikkelingssamenwerking op een bepaald moment stopgezet wordt. Ik voel namelijk dat er bij onze ondernemers behoorlijk veel interesse leeft om ook op het vlak van internationale solidariteit actief te zijn.

Is ontwikkelingswerk op de eerste plaats een zaak van economische vooruitgang of van democratische vooruitgang?
Piet Vanthemsche: Het aspect democratische capaciteitsontwikkeling is enorm belangrijk, maar het kan uiteindelijk niet zonder het andere element, de economische ontwikkeling of het bestrijden van de armoede. Voor boeren betekent dat onder andere inzetten op vorming, gezamenlijke aankoop of vermarkting.

Moeten boeren meer macht verwerven?
Piet Vanthemsche: Het gaat niet zozeer om macht, wel om invloed. Het is heel erg belangrijk dat mensen gehoord en beluisterd worden, dat hun verwachtingen meetellen en hun argumenten niet van tafel geveegd worden. Maar misschien moeten de boeren in de Filipijnen wel degelijk nog macht verwerven, want ik heb de indruk dat de macht hier helemaal geconcentreerd zit in de steden en bij de elite, en dat die machtselite geen globale visie heeft over de toekomst van het platteland.

Welke prioriteit moeten ondernemers in dit land leggen?
Karel Van Eetvelt: Ik zou hopen dat ze blijven inzetten op de onderkant van de ondernemersgroep. Het is verleidelijk om vanuit Europa vooral te mikken op samenwerking met degenen die de trap naar boven gevonden hebben. We zouden vanuit Unizo eventueel met de sterkere ondernemers rechtstreeks kunnen samenwerken, terwijl ik hoop dat Trias en de partners zoals Ka-Entrep blijven kiezen voor de zwakste ondernemers, degenen die helemaal of bijna informeel werken, om hen te versterken en te helpen de stap naar duurzame groei van de “onderneming” te zetten.

Wat neemt u mee vanuit de Filipijnen?
Karel Van Eetvelt: Het enthousiasme van de mensen, hun positieve levenshouding, hun gedrevenheid. En ik ben nog meer overtuigd geraakt van de meerwaarde van de samenwerking die via Trias mogelijk gemaakt wordt. We hebben mensen ontmoet die door het werk van de organisaties waarmee we werken effectief uit de armoede geraakt zijn. Dat is geen maatschappelijke omwenteling, maar voor elk gezin waarvoor dat geldt, ben ik blij. Het bestrijden van armoede en de ongelijkheid tussen mensen is een echte must als we samenlevingen willen die stabiel en aangenaam zijn. Als we niet terecht willen komen in een wereld waarin meer geld aan beveiliging besteed wordt dan aan onderwijs, dan moeten we zorgen voor een minder ongelijke wereld.

Piet Vanthemsche: Dat onze inzet voor internationale solidariteit geen vrijblijvende nevenactiviteit mag zijn. Zelfs als we in Europa in een crisis zitten, moeten we internationaal blijven handelen en werken. Natuurlijk is niet iedereen in Vlaanderen daarvan overtuigd, maar door de inzet van topmensen uit grote middenveldorganisaties kunnen we misschien toch een verschil maken. We moeten tonen wat we doen en wat we kunnen betekenen door in te zetten op ledenbewegingen en lokale economische ontwikkeling. En vanuit de Boerenbond kunnen we die strategie versterken door het internationale netwerk van boerenorganisaties in te zetten.