Epileren en emanciperen

Ik wees een fractie geleden naar mijn wenkbrauwen en nu drukt het kleine vrouwtje me achterover in een veel te kleine bureaustoel. ‘Je doet me pijn,’ roep ik voortdurend, maar haar Arabisch is nog slechter dan het mijne. ‘Maa Lesh’, antwoordt ze gestadig, ‘Het is niet erg’. Even later sta ik kaalgeplukt terug op straat, na de pijnlijkste tien minuten uit mijn leven. Met boven mijn ogen twee dunne gebogen streepjes die mij er constant verbaasd doen uitzien.

Nog geen twaalf uur in het land ben ik al bezweken voor het heersende schoonheidsideaal. Mijn feministische principes wankelen hier snel, alsof mijn vrouw-zijn anders wordt ingevuld als ik in het Midden-Oosten ben.

Libanese vrouwen zijn van een legendarische schoonheid en meticuleus verzorgd en dat vind ik intimiderend. Ook al krijg je van sommige vrouwen hier op straat nauwelijks meer dan de ogen te zien en flaneren anderen dan weer in hotpants langs de Corniche. Ze zijn allemaal onberispelijk opgemaakt, hier en daar een discreet plakkertje op de neus, post-plastische chirurgie.

Muezzin en kerkklokken

Beiroet is een zinderende hybride stad waar twee religies, veel culturen en nog meer levensstijlen met en langs elkaar leven. Je ziet er vrouwen op elk echelon van de professionele ladder. In de Time Out van september staat in de rubriek jong talent een Palestijnse modeontwerpster van amper zestien uit Shatila. Compleet met emo-eyeliner, fluoroze veters in één van haar all stars én een zwarte hoofddoek die ze draagt sinds haar dertiende. Dat laatste dik tegen de zin van haar ouders, die haar daar veel te jong voor vinden. Zij vindt een gesluierde vrouw gewoon mooier en doet koppig haar zin. Niets is wat het lijkt in de stad waar je zowel door de muezzin als de kerkklokken uit je slaap wordt gehouden.

Zouden de vrouwen in deze stad een voorafspiegeling kunnen zijn van hun zusters in omwentelende Arabische landen?

Tariq Ramadan

Ik denk terug aan dat intrigerende debat vorige week op Manifiesta, die door de mainstreammedia achteloos doodgezwegen hoogmis van de linkse Belgische kerk. Rijen dik stonden ze aan te schuiven, de fans van Tariq Ramadan. Inspirerend voorbeeld voor de intellectuele jonge moslims in Europa, en dat voor een Egyptenaar. Slaagt er in om welbespraakt de vloer aan te vegen met iets mindere retorische getalenteerde goden ter islamofobe rechterzijde.

‘Mijn moeder vindt hem beau gosse’ zegt de jongen naast mij en dat hij vooral graag met hem op de foto wil. Wij zijn wel binnen geraakt in de zaal maar buiten staan tientallen mensen die er niet meer bij kunnen. Bijna ontstaat er nog een Arabische revolutie aan de deur want het is voor hem dat ze gekomen zijn vandaag.

Hip omaatje

De posterboy van de moderne islam, strak in het pak met een tandpastaglimlach, is gewend om mannen én vrouwen op zijn hand te krijgen in confrontatie met islamsceptici. Maar ditmaal komt de oppositie uit andere hoek. Hij komt de degens kruisen met een ander icoon uit Egypte die ook haar schare fans mee heeft gebracht. Vooral Belgische vrouwen.

Nawal El Saadawi heeft zich haar hele leven ingezet voor Egyptische vrouwen en hun rechten, als arts, auteur en professor. Ze heeft een weelderige bos witte krullen die voortdurend lijken te bewegen en draagt een moderne lange jurk. Een hip omaatje van ruim tachtig dat kranig de vuisten in de lucht stak op het Tahrirplein (‘we won!’).

Ongelukkig huwelijk

Dit debat speelt zich af ter linkerzijde van het politieke spectrum, dus zijn de protagonisten het uiteraard roerend eens over de dubieuze rol van de VS, de ware motieven van de Navo in Libië, het gevaar van het neoliberalisme. En toch is hun woordenwisseling meteen bitsig als het gaat over de plaats van religie in de nieuwe Egyptische samenleving.

Het lijkt wel een koppel dat vast zit in een ongelukkig huwelijk: hij rolt met zijn ogen als zij emotioneel getuigt van haar strijd op dat plein, noemt haar naïef en sentimenteel. Zij ontmaskert zijn eloquentie en intelligentie ‘de schaapsvacht van een doortrapte moslimbroeder!’ en krijgt applaus als ze roept dat ze geen islamitische staat wil waar zij per grondwettelijk artikel tot een tweederangsburger zal worden gedegradeerd. Haar discours is warm en emotioneel, het zijne lijkt koel en beredeneerd maar ook hij bespeelt het publiek.

Vaak heb ik voor Ramadan gesupporterd. Wanneer hij de underdog was die door islambashers werd opgejaagd. Een man die de clichés telkens weer doorbreekt, in vergelijking met de radicale filmpjes die krioelen op de facebookpagina’s, is zijn gematigde stem een verademing. Maar in deze confrontatie kan ik als vrouw niet anders dan iets harder voor El Saadawi te klappen. Een land als Egypte dat zichzelf moet heruitvinden, kan een taaie feministische luis in de pels toch wel gebruiken? Haar tegenstanders zeggen dat El Saadawi vooral populair is in het Westen omdat ze zegt wat ‘wij’ graag willen horen. Bevestigt zij netjes onze stereotypen van de onderdrukte moslimvrouw?

Ik denk aan El Saadawi’s vurig pleidooi voor de seculiere staat als ik het goede nieuws hoor uit die ‘bad practice’ van een islamstaat die voorlopig weinig tegenwind hoeft te vrezen van de internationale gemeenschap. In Saoedi-Arabië mogen vrouwen zich vanaf 2015 kandidaat stellen én stemmen bij de volgende lokale verkiezingen. Meer nog, beloftes zijn gemaakt om ook vrouwen in de Shura te benoemen. De vrouwen die versaagden aan de ban op autorijden moeten de veroordeling van 10 zweepslagen niet ondergaan, Koning Abdullahs variatie op Urbanus’ half pakske slaag.

Manal al Sharif werd gearresteerd nadat ze zich liet filmen achter het stuur en die beelden op YouTube zette. Let vooral op haar wenkbrauwen. Soms is het pincet ook een wapen van het verzet.