Fundamentele rechten van asielzoekers aangetast

De wijzigingen tasten fundamentele rechten van de begunstigden van de opvang aan. Zo wordt het recht op opvang vanaf de derde asielaanvraag beperkt, wordt het recht op verlenging van de materiële hulp beperkt, en kan men tijdelijk worden uitgesloten van het recht op opvang.
De Opvangwet bepaalt dat elke asielzoeker recht heeft op “opvang die hem in staat moet stellen om een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid”. Deze bepaling is conform de Europese richtlijn van 27 januari 2003 die de minimumnormen voor de opvang van asielzoekers heeft vastgelegd.
Fedasil (belast met de opvang van asielzoekers) heeft omwille van de verzadiging van het opvangnetwerk en de opvangcrisis sinds oktober 2008 in snel tempo opeenvolgende instructies en andere administratieve maatregelen genomen. Aan deze maatregelen werd op 30 december vorig jaar een wettelijke basis gegeven. Het zijn enkele van deze wetswijzigingen die de vier organisaties willen aanvechten voor het Grondwettelijk Hof.
Voortaan kan Fedasil asielzoekers die opeenvolgende aanvragen indienen, vanaf de derde asielaanvraag uitsluiten van de materiële hulp (met uitzondering van de medische begeleiding). Deze uitsluiting geldt totdat het dossier, indien het in overweging wordt genomen, wordt doorgestuurd naar het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS). Deze uitsluiting moet een stijging van het aantal asielaanvragen en misbruik van de asielprocedure voorkomen.

Meteen vermoeden van misbruik

In 2009 was bijna een derde van de asielaanvragen meervoudige aanvragen. In de helft van de gevallen ging het om aanvragen die werden doorgestuurd naar het CGVS en die dus niet manifest ongegrond waren. Het lijkt daarom overdreven om voor alle meervoudige aanvragen te vertrekken van een vermoeden van misbruik.
Bovendien duurt het onderzoek naar de ontvankelijkheid van de meervoudige aanvragen tot bescherming zeer kort. Het eventuele misbruik van de procedure verlengt dus de opvang slechts met enkele dagen, terwijl deze maatregel wel tot gevolg heeft dat asielzoekers met een reële behoefte aan bescherming op straat belanden.
De stijging van de meervoudige asielaanvragen is geen typisch Belgisch fenomeen. Het is een Europese tendens. Meervoudige aanvragen zijn namelijk het gevolg van de verslechterende veiligheidssituatie in de herkomstlanden. De 5 nationaliteiten die het meest frequent meervoudige aanvragen indienen zijn Rusland, Irak, Afghanistan, Guinee en Iran. Het bestraffen van hernieuwde aanvragen komt dus neer op het ontkennen van de realiteit van de onveiligheid in deze landen.

Onzekere situaties

Een andere verontrustende wijziging betreft de procedure van verlenging van de materiële hulp van een uitgeprocedeerde asielzoeker, die de continuïteit van de hulp toelaat voor personen die zich in onzekere situaties bevinden. Het gaat concreet om zwangere vrouwen, schoolgaande kinderen, zieke personen, mensen die onmogelijk kunnen terugkeren. Vroeger hadden deze mensen in deze situatie automatisch recht op verlenging. Door de wetswijziging wordt de beoordeling echter overgelaten aan Fedasil, en is dus dit recht niet langer verzekerd.
Tot slot kan Fedasil nu personen die problematisch gedrag vertonen, tijdelijk uitsluiten van het recht op materiële hulp. Deze uitsluiting betekent immers een aanzienlijke achteruitgang van de rechten van de begunstigden van de opvang. Problematisch gedrag noodzaakt tot een reële en aangepaste omkadering en rechtvaardigt zeker niet dat men uitgesloten wordt van het recht om een menswaardig leven te leiden.