'Geen mandaat om regimes te veranderen'

U bent mee verantwoordelijk voor het opvolgen van het principe Responsability to Protect (R2P), dat gewapende interventie rechtvaardigt en waarrond in 2005 binnen de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een consensus ontstond. Van die eensgezindheid is niet veel meer te bespeuren?

Adama Dieng: Vorig jaar in september werd een uitgebreid debat binnen de VN gevoerd over een rapport van de secretaris-generaal over R2P. Op basis van die discussies zou ik zeggen dat de consensus wel degelijk standgehouden heeft, al blijft er wel een kleine groep landen –waaronder Iran– die er zich tegen verzet.

Daarnaast zijn er landen die zich vragen stellen over de manier waarop het principe van R2P toegepast werd in Libië, overigens de enige keer dat het ingeroepen werd als basis van internationaal ingrijpen. Om die problemen te voorkomen, zouden we werk moeten maken van het voorstel dat Brazilië op die bijeenkomst deed, namelijk de ‘responsability while we protect’.

Zou die aanpak voorkomen hebben dat het beschermen van burgers in Libië plots vervangen werd door het verwijderen van Kaddhafi van de macht? Want dat is de reden waarom Rusland en China voorlopig niet meer willen weten van R2P.

Adama Dieng: R2P is geen mandaat om regimes te veranderen, ook al denken sommige landen dat misschien. Er zijn misschien problemen bij het uitvoeren van dat mandaat, maar dat betekent nog niet dat we het hele concept overboord moeten gooien. Integendeel, we moeten manieren zoeken om de bescherming van de burgerbevolking nog te versterken. En dat doen we best door de ergste schendingen van de rechten van mensen te voorkomen.

Militair tussenkomen moet de allerlaatste mogelijkheid blijven, maar is niet meer dan dat. En staten die hun soevereiniteit willen verdedigen, moeten beseffen dat ze dat het beste doen door hun eigen burgers te beschermen.

U pleit voor gerichte, vroegtijdige actie van de internationale gemeenschap. Wat had dat kunnen betekenen in Syrië, waar zowel de overheid als het verzet bijna onmiddellijk tot de militarisering van het conflict overgingen?

Adama Dieng: Wij hebben vanaf dag één van het conflict gewaarschuwd voor de mogelijke neerwaartse spiraal en voor het gevaar van een sektarisch, gewelddadig conflict in Syrië. Als de lidstaten daar meteen op gereageerd hadden met daden, hadden we vandaag niet zo’n bloedig conflict gekend.

Eind 2012 heb ik opnieuw publiek gewaarschuwd, ditmaal voor het gevaar dat de alawitische gemeenschap loopt als het huidige regime omvergeworpen wordt. Daarom moeten de Vrienden van Syrië nu al duidelijk maken aan de Syrische rebellen dat geweld tegen die gemeenschap of tegen anderen die de huidige overheid steunen onaanvaardbaar is. Iedereen moet ook beseffen dat misdaden vandaag morgen voor het Internationaal Strafhof kunnen komen.