‘Het ergste aan de situatie is dat mensen geen uitweg zien. Er is geen hoop.’

Marica Frangakis over de Griekse crisis

Het definitieve antwoord van de 17 euroministers komt er maandag maar de kans is groot dat Griekenland het nieuwe steunpakket van 130 miljard euro toegekend krijgt.  Voorwaarde is wel dat de Griekse regering een hele reeks van nieuwe besparingen doorvoert.  Vraag is of dit volgende steunpakket een oplossing is en of de Grieken nog nieuwe besparingen aankunnen. MO* vroeg het aan de Griekse economist Marica Frangakis.

  • Marica Frangakis

Frangakis is verbonden aan het Nicos Poulantzas Institute in Athene en gespecialiseerd in Europese aangelegenheden.  Ze is ook lid van Attac en van de EuroMemorandum Group.   

Athene brandde vorig weekend, toen het parlement debatteerde over het nieuwe pakket maatregelen. Maar had Griekenland kunnen weigeren?

Frangakis: 22 parlementsleden van Pasok en 21 van Nieuwe Democratie stemden tegen. Het kleine rechtse Laos dat ook deel uitmaakt van de regering, stemde niet mee en ook de linkse partijen stemden tegen. Maar in totaal waren er nog altijd 199 stemmen voor, van de 300 in totaal. Je hebt maar 151 stemmen nodig om een goedkeuring te krijgen.

Er zetelt ook een groot aantal onafhankelijken die niet tot een partij horen, maar de twee grote partijen domineren de meerderheid. Als zij het eens zijn over bepaalde maatregelen is het heel moeilijk om die nog tegen te houden, zelfs al kost hen dit leden. De partijleiders van die twee grote waarschuwden vooraf heel duidelijk dat wie de partijlijn niet volgt, uit de partij zou gezet worden. Wat dus gebeurde voor de 22 Pasokparlementsleden en de 21 van Nieuwe Democratie.

Vergeet ook niet dat we sinds november een regering hebben die is aangesteld door de president van de republiek. Het is geen democratisch verkozen regering. Het Europese leiderschap van Merkel en Sarkozy insisteerde dat er een coalitieregering zou komen tussen Pasok, de regerende partij die in 2009 de verkiezingen won en de belangrijkste oppositiepartij, de conservatieve Nieuwe Democratie.

Te oordelen naar de reacties van het Griekse volk op het Syntagmaplein, is de grens van hun incasseringsvermogen wel bereikt.

Frangakis: Toen vorige vrijdag bekend raakte dat de leiders van de twee grote partijen en de eerste minister het pakket goedkeurden, brak de onrust uit. Vanaf 16 uur zondag namiddag trokken mensen naar Athene. Bedoeling was een grote cirkel te maken rond het parlement om de mensen binnen erop te wijzen dat het volk buiten toekijkt, om hen te dwingen deze maatregelen niet goed te keuren. Tienduizenden mensen kwamen hiervoor op de been.

Zo’n manifestaties zijn heel kenmerkend voor de Griekse bevolking en gewoonlijk lossen die zich spontaan weer op wanneer het donker wordt. Maar zondag zag je vanuit de zijstraten gewelddadige groepen optreden die molotovcocktails gooiden. De politie raakte slaags met hen en zette traangasbommen in, waardoor ook de vredevolle betogers gedwongen werden op te kramen.

Die gewelddadige groepen zijn afkomstig van een paramilitaire vleugel van de staat, die geactiveerd wordt om een indruk van chaos, angst en paniek te creëren. De paramilitaire structuren zijn nooit helemaal opgedoekt in Griekenland. Wanneer geweld de kop opsteekt, zie je altijd een kettingreactie, geweld lokt geweld uit en dan is het hek van de dam.

Is dit nieuwe besparingspakket de redding voor Griekenland?

Frangakis: Totaal niet. We gaan in alle geval bankroet want we kunnen die schuld nooit terugbetalen. In 2009 was de schuld 109 procent van het bnp, inmiddels is die opgelopen tot 160 procent. Door de manier waarop de Europese en de Griekse leiders de voorbije twee jaar het probleem hebben aangepakt, is de schuld alleen maar toegenomen.

Er wordt nu gepraat over het herstructureren van de schuld en het betrekken van de private sector. Al acht maanden spreken ze over die herstructurering maar er is niets gebeurd. Die had van in het begin moeten doorgevoerd worden. Men had het over “vrijwillige” herstructurering. Zoiets bestaat niet. Maatregelen als loonvermindering zijn nooit vrijwillig; ze krimpen die lonen gewoon in zonder boe of bah.

Er wordt eindeloos gediscussieerd over intrestvoeten en voor welke termijn. Ze onderhandelen nu over een pakket van 130 miljard. Maar 30 of 35 miljard daarvan wordt op een speciale rekening geparkeerd voor het geval Griekenland er niet in slaagt om zijn schuld af te betalen. De Griekse belastingbetaler betaalt op die manier de risicoverzekering voor de banken terwijl tegelijk die Griekse belastingbetaler zijn inkomen verliest. Langs welke kant je het ook bekijkt, wij verliezen altijd.

Er is een grens aan wat we kunnen besparen. Het is bovendien onmogelijk de schuld af te betalen met een economie die krimpt. In de voorbije vijf jaar is de productie met 16 procent gedaald. Je kan een schuld niet afbetalen als je geen middelen hebt om die mee te betalen. Het nieuwe pakket maakt de recessie dus erger.

Een vrouw op tv zei: we kunnen beter bankroet gaan en ten minste onze waardigheid behouden.

Frangakis: Het is inderdaad beter ineens failliet te gaan in plaats van een dagelijkse doodstrijd te moeten leveren. Mensen ervaren de situatie als uitzichtloos. Ze zien geen hoop voor de toekomst. Het vervelende is ook dat er geen duidelijk feit is dat verklaart waarom dit nu zo gebeurt. Geen grote Griekse bank die failliet is gegaan. Griekenland had geen financiële crisis.

Maar de corruptie was wel beschamend groot.

Frangakis: Dat is zeker waar. Maar er is overal corruptie. In de VS is er ook veel corruptie. In de rangen van de financiële lobby in Brussel is er ook corruptie om deze of gene maatregel erdoor te krijgen of af te houden. Er is corruptie in de Griekse administratie, en het is zeker niet zo dat de Grieken geen schuld treft. Maar door de huidige maatregelen blijven de schuldigen vrijuit gaan, zij worden niet gestraft.

Terwijl de bevolking geplunderd wordt.

Frangakis: Het inkomen daalt en taksen stijgen, dat is een onhoudbare situatie. In 2010 steeg de btw van 19 naar 21 procent en in april tot 23 procent. Een op drie Grieken is arm of leeft op de armoedegrens. Jonge mensen migreren in grote getale, het aantal zelfmoorden neemt toe. Gepensioneerden hebben het heel moeilijk want pensioenen krimpen. Er heerst frustratie en depressiviteit.

Ik was nog niet geboren ten tijde van de burgeroorlog (1942-1949, nvdr), maar dit is de eerste keer in mijn leven dat ik zo’n sociaal depressieve situatie meemaak. Het is een heel ander gevoel dan wanneer je kampt met een persoonlijk probleem, het is de hele samenleving die depressief is, heel vreemd. Het bemoedigende is dat je netwerken hebt van sociale solidariteit. Dokters verstrekken gratis medische zorgen, volkskeukens worden opgezet. We hanteren hier de slogan “niemand alleen in de crisis”.

Wat zou een bankroet concreet betekenen?

Frangakis: Wanneer de regering geen verdere besparingen kan doorvoeren en de kredietverleners besluiten geen geld meer te geven, is het zover. Dan gaat Griekenland bankroet. Voor wat er dan volgt, is er geen blauwdruk. Onze premier kwam zaterdag op tv om te zeggen dat we het pakket moeten goedkeuren want dat er anders geen geld meer komt en we dan geen bloem en suiker meer zullen vinden in de supermarkten.

Bankroet gaan is geen lachertje. Het betekent nog meer crisis en nog meer werkloosheid. Het betekent ook dat Griekenland aangewezen is op eigen krachten om uit de miserie te geraken, dat er geen hulp van buitenaf meer zal komen. De regering zal heel vindingrijk moeten zijn om voldoende import van olie en granen te verzekeren.

Als Griekenland failliet verklaard wordt, betekent het enerzijds wel een opschorten van de schuld maar het blijft een vervelende zaak want dan komen de schuldeisers om onze eigendommen op te eisen. Een schuldeiser kan bijvoorbeeld onze ambassade in Londen opeisen.

Griekenland is, samen met Portugal, Spanje en Italië slachtoffer van een inadequate structuur van de euro, omdat die munt niet ondersteund wordt door een centrale bank die coördineert met het politieke beleid van de regering, geld kan bijmaken en aanpassingen kan doorvoeren.

Of de Akropolis of jullie musea in beslag nemen?

 

Frangakis: Alles is dan mogelijk. Bij een faillissement wordt er gezocht naar manieren om een deel van de schuld toch nog te vereffenen. Belangrijk is dat er in heel Europa vandaag een beweging groeit die een audit wil vragen van de publieke schuld en een gedeeltelijke kwijtschelding ervan. Die idee leeft in Griekenland, in Groot-Brittannië, Spanje, Portugal en Frankrijk. Bedoeling is om na te gaan hoe die schuld is opgebouwd en wie verantwoordelijk is voor de schuld. Het is een model dat in Ecuador succesvol is toegepast, de regering van Rafael Correa gaf zijn volle steun aan zo’n audit.

Betekent een bankroet dat Griekenland automatisch de eurozone verlaat?

Frangakis: Neen. Als lid van de euro is er eerst nog een memorandum nodig dat de Griekse exit uit de eurozone bevestigt, en volgens het verdrag volgt er dan nog een maandenlang proces waarin de verschillende Europese lidstaten zich akkoord moeten verklaren met die beslissing.

Heeft Europa volgens u ook een verantwoordelijkheid in de Griekse crisis?

Frangakis: Griekenland is, samen met Portugal, Spanje en Italië slachtoffer van een inadequate structuur van de euro, omdat die munt niet ondersteund wordt door een centrale bank die coördineert met het politieke beleid van de regering, geld kan bijmaken en aanpassingen kan doorvoeren. In de VS is er de Federal Reserve, in Groot-Brittannië de Bank of England. Ook Canada en Japan hebben hun centrale bank. Er is dus een missing link in de euro-architectuur.

Maar daarnaast is er natuurlijk ook de financiële speculatie en de druk van de financiële markten. Het is dus een kwaadaardige combinatie van een munt die is blootgesteld aan de druk van de financiële markten en een aantal landen die zwaar in de schulden zitten en geen oplossing vinden om hun schuld te financieren. Manieren om dit op te lossen zijn hogere taksen, geld bijmaken of lenen. Dat zijn de drie manieren waarop een staat zijn uitgaven kan financieren. De Europese Centrale bank leent alleen geld aan private banken, niet aan landen.

Hoe ervaren de Grieken de rol van Sarkozy en Merkel?

Frangakis: Zij beslissen alles. Sinds juni vorig jaar is er ook een groeiend anti-Duits gevoel. Mensen verwijten Merkel en Sarkozy maar niet de euro en dat is toch wel interessant. Wellicht kent men ook de technische problemen met de euro niet maar mensen zijn wel boos om de maatregelen die hen worden opgelegd. We mogen ook de politieke dimensie niet uit het oog verliezen.

Op dit ogenblik is Griekenland zijn politieke soevereiniteit volledig aan het verliezen. Als we de euro verliezen, behoud je nog je politieke soevereiniteit. Er is een permanent toezicht van de troika. Het is onder hun impuls dat er een regeringswissel plaats had. Het is een heel ondemocratische situatie. Zowel de regering als het beleid komen niet van Griekenland. Mensen vragen zich af wie hen het recht geeft al deze maatregelen zomaar door te voeren.

In april trekken jullie normaal gezien opnieuw naar de stembus?

Frangakis: Ik ben er haast zeker van dat we geen verkiezingen zullen hebben tot volgend jaar. Normaal zijn er om de vier jaar verkiezingen. De vorige waren in 2009, de volgende zouden dus in 2013 moeten zijn. Bij de regeringswissel in november zei de leider van de oppositie dat hij bereid was tot een coalitie, op voorwaarde dat er op 19 februari verkiezingen zouden gehouden worden. Hij heeft die vraag terug ingetrokken “tot het gepaste moment”. Met de rellen van het voorbije weekend werd dan april naar voor geschoven. Het is twijfelachtig dat die er zo snel komen want de politici hebben hun populariteit geweldig zien afnemen.

Zijn er in de politieke arena linkse partijen met een alternatief voorstel?

Frangakis: Er zijn de communisten en er is een nieuwe formatie van sociaal-democratische strekking, maar er is geen enkele coördinatie tussen hen. Ze slagen er ook niet in om de krachten te bundelen en een gezamenlijk platform te maken, wat heel jammer is. Er gaan altijd wel stemmen op van mensen die zeggen dat we de EU moeten verlaten, of de euro maar dat is niet nieuw.

Vindt u het een goed idee om de Europese Unie te verlaten?

Frangakis: Helemaal niet. Je kan niet zomaar van nul beginnen. Er zijn instellingen opgericht, processen in gang gezet. Het heeft geen zin om dat allemaal op te schorten. Het is wel belangrijk om naar alternatieven te blijven zoeken. Ikzelf doe dat binnen Attac en binnen de werkgroep van EuroMemorandum.

Waar ziet u een houvast om uit de crisis te geraken?

Het ergste van de situatie vandaag is dat mensen geen uitweg zien. Er is geen hoop, geen licht aan het einde van de tunnel. Als economist kan ik nog proberen de situatie te analyseren maar de mensen in de straat begrijpen het niet en zien geen einde komen aan de crisis. Ze zien een heel onzekere toekomst op zich afkomen.

Deze situatie van steeds nieuwe besparingen en van gebrek aan democratische legitimiteit zal ons nog voor lange tijd opzadelen met heel wat politieke en sociale problemen. Nu al zie je een sterke toename van extreem rechts. Er groeit een hetze tegen de immigranten als je ziet hoe ze worden aangepakt en afgetuigd.

Hoe schat u de situatie in voor de nabije toekomst?

Frangakis: Het zou goed zijn indien er nog dit jaar verkiezingen zouden komen. De nieuwe regering die daaruit resulteert, zal sowieso een coalitie zijn want geen van de twee kan de meerderheid halen. Laat ons ook hopen dat die met een alternatief komen in plaats van enkel maar besparingsmaatregelen, die van de economie een nog grotere puinhoop maken. Wat er moet gebeuren is een grondige hervorming van de Griekse economie. Nu met die besparingen zijn we er enkel maar een puinhoop van aan het maken.

Kijk naar wat er met Duitsland is gebeurd na de Tweede Wereldoorlog. Duitsland is vrijgekocht door de Amerikanen, zij hebben hun schuld afbetaald en Duitsland heeft die nadien aan Amerika vereffend, in schijven, afhankelijk van de groei van hun economie en afhankelijk van hun export. Die zaken zijn aan elkaar gekoppeld.

Zo’n creatieve oplossingen kunnen ook bedacht worden voor Griekenland. Een bankroet heeft alleen maar zin als die gekoppeld wordt aan maatregelen om de economie te doen groeien.

We moeten daarvoor het warm water niet uitvinden, zo’n maatregelen zijn ooit eerder al wel eens toegepast.

Argentinië is er na de crisis bovenop geraakt op grond van de soja-export. Wat kan de Griekse economie opnieuw doen groeien?

Frangakis: De Griekse economie is een diensteneconomie. De landbouw speelt een rol, maar zonder een specifiek product dat eruit springt, zoals de soja voor Argentinië. De economie en ook de handelsstromen moeten geherstructureerd worden.

Zullen de protesten verder gaan?

Frangakis: Dat hangt van de agenda af. Mensen zijn heel alert om hun verontwaardiging en hun verzet te tonen en ze doen dat niet altijd in georganiseerde manifestaties maar vaak in spontane protesten. Er zullen zeker nog manifestaties komen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Latijns-Amerika & ecologie
    Alma De Walsche schrijft over ecologische thema’s, van klimaat- en energiebeleid, over landbouw- en voedsel tot transitie-initiatieven en baanbrekers. Ze volgt al enkele decennia Latijns-Amerika, met een speciale focus op de Andeslanden.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.