'Hoofddoekendebat is niet aan de orde'

Onze huidige maatschappij is enorm gediversifieerd. Iedereen heeft de vrijheid om over zijn eigen leven te beschikken, ongeacht huidskleur, geslacht, geloof of seksuele geaardheid. Die vrijheid en diversiteit roept wel vragen op. We willen allen gelijk behandeld worden voor de wet, maar tegelijk willen we zo divers mogelijk leven volgens onze eigen overtuigingen. Hoe krijgen we dit gerijmd? Hoe zorgen we ervoor dat eenieders levensbeschouwelijke, ideologische en persoonlijke voorkeuren maximaal beleefd kunnen worden met tegelijk respect voor de ander, zonder haat en zonder geweld, zonder inmenging in iemands persoonlijke belevingswereld?

De Mens centraal

Door religieuze symbolen weer op school toe te laten wakkert men polariserend en stigmatiserend denken aan.

Een open en tolerante samenleving, door een strikte neutraliteit toe te passen vanuit de overheid, biedt hierop het antwoord. Door artikel 24 van de Grondwet richt ‘de gemeenschap’ neutraal onderwijs in. De neutraliteit houdt onder meer in, de eerbied voor filosofische, ideologische of godsdienstige opvattingen van de ouders én de leerlingen. Dit seculiere karakter van de overheid moet gerespecteerd blijven. Het GO! is het officiële onderwijs, het verlengde van de overheid en verwacht wordt dat zij zich dan ook seculier gedraagt: strikt neutraal maar steeds met gedeelde waarden en normen.

Door neutraal te zijn als staat en in het onderwijs, stoot men daardoor niemand voor de borst. Iedereen is gelijk, en niemand wordt daarin gediscrimineerd. Inmenging van een godsdienst krijgt in een neutraal onderwijs hierdoor geen enkele kans. Raymonda Verdyck van het GO! heeft bovendien in de praktijk ondervonden dat een verbod meer rust en openheid creëerde tussen de leerlingen. Door religieuze symbolen weer op school toe te laten wakkert men weer polariserend en stigmatiserend denken aan.

Het symbool centraal

Recent wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het onderdrukken van een religieuze beleving het fanatisme net aanwakkert. Mensen voelen zich aangevallen in hun persoonlijkheid. Mede daardoor zullen ze hun geloof en tradities extremer verdedigen en groeit de intolerantie naar hun andersdenkende medemens. Inclusief denken brengt verder dan exclusief denken. Is neutraliteit dan onderdrukkend of net niet?

Natuurlijk maakt het dragen van levensbeschouwelijke symbolen deel uit van een multiculturele samenleving, waarin geloof en vrijheid van mening hand in hand gaan. Wat maakt het daarbij uit of iemand een keppel of een hoofddoek op straat draagt, het is tenslotte een deel van wie hij of zij is. Zolang er respect getoond wordt voor elkaar kan daar toch geen probleem zijn? Het maakt uitermate deel uit van de vrijheid van denken. Het uiten van een levensbeschouwing overal, behalve op school of in openbare functies, lijkt me dan ook geen beperking.

De kern van de zaak

Vrijzinnig humanisten zijn net voor tolerantie, voor solidariteit, voor de mens in al zijn vrijheden.

De vele verschillende zienswijzen en de eerder verschenen opiniestukken brengen steeds dezelfde boodschap: we willen respect voor elkaar. De ene denkt respect te brengen door alles toe te laten, de andere door het net te verbieden in openbare functies en op school.

Vrijheid en dialoog staat in beide gevallen centraal. De interpretatie daarvan echter staat lijnrecht tegenover elkaar.

De vrijzinnig humanisten worden nogal snel over één kam geschoren alsof zij alleen maar tégen iets zijn. Niets is minder waar. Wij zijn net voor tolerantie, voor solidariteit, voor de mens in al zijn vrijheden. Natuurlijk is scheiding van Kerk en Staat fundamenteel voor ons, maar dat is geen levensbeschouwing, dat is een fundamentele voorwaarde om elke levensbeschouwing haar noodzakelijke vrijheid te geven, ook de onze.

Ook wij streven naar een gemeenschappelijk dialoog, met normen en waarden die gelijklopen met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Levensbeschouwelijke vrijheid valt daaronder. Maar dan wel voor het individu, vanuit zichzelf. Niet onder de druk van een ander.

Wat écht telt is de inhoud, die niet enkel over hoofddoeken op school gaat. De maatschappij verandert voortdurend. Het breed maatschappelijk debat dat hier wel degelijk grondig gevoerd moet worden, gaat over iedereen gelijke kansen bieden om in optimale omstandigheden naar de arbeidsmarkt geleid te worden dankzij een volwaardig onderwijs, los van hoofddoeken, tulbanden, kruisjes, of keppels. Laten we het vooral daar over hebben.

Sylvain Peeters is voorzitter bij deMens.nu (Unie Vrijzinnige Verenigingen).