Menskracht

De zoveelste verdwijning in een bananenrepubliek

In 1988 sloeg de bliksem in op de Restrepo’s, een gegoede, warme, kunstzinnige familie in Quito. Maria was tien, haar broers –Andres en Santiago- veertien en zeventien. De jongens kwamen nooit terug van een ritje met de familiejeep. Ze werden ontvoerd, gefolterd, vermoord en in het Yambomeer gedumpt. Ze hebben alleen vraagtekens achtergelaten. Hun lichamen zijn nooit gevonden. Naar de reden van hun ontvoering is het gissen. Het was de tijd van dictator Febres-Cordero en de politie had zo ongeveer carte blanche.

Maria was toen nog te klein, maar vader en moeder Restrepo gingen in de tegenaanval. Probeerden de onderste steen boven te halen, betoogden op straten en pleinen. Wat een beelden in de film van die ‘Moeder courage’ met vlammende ogen. Van die vader in het wit, die na de dood van zijn vrouw alleen voortdeed en voortstreed. Wat een ellende, depressie, drankverslaving, eenzaamheid ook, omdat de strijd veel en veel te zwaar was.

Onze broers

‘El caso Restrepo’ werd een zaak van heel Ecuador. Want zoals Luc Huyse schreef: “Alles gaat voorbij, behalve het verleden”. We zijn nu ettelijke rechtszaken, een waarheidscommissie, één flik die uit de biecht klapte en tientallen gesloten monden van kolonels verder. Maria Fernanda Restrepo heeft haar persoonlijke verhaal in een klepper van een film van meer dan twee uur gegoten. Ze is zelf aan het woord, nu eens zakelijk, dan weer sarcastisch en soms ook ingetogen. Het klinkt als de beste, de mooiste, de hardste en de waarste poëzie van Pablo Neruda. Mes hermanos. Mes hermanos.

De documentaire heeft geen doorbraak, geen onthulling of ontknoping gebracht. Er drijven nog altijd vraagtekens in het Yambomeer. President Correa van Ecuador heeft een nieuw onderzoek bevolen. Het zoveelste.

Door de film is Maria Fernanda bewuster gaan leven en heeft ze leren huilen, zei ze in een interview met Cobra.be.

Mens vs. Machine

Ik sta versteld van de grote kracht van dat kleine vrouwtje. Van de waardigheid van haar vader. Dat alles heeft het systeem niet kapotgekregen. Want het is in essentie een strijd van mens tegen machine. Een staat, een dictatuur, de speciale politie-eenheden daarbinnen: het is één blok ‘anonimiteit’ in ‘het verleden’. Er valt niet door te hakken. De zwijgende koppen van de waarschijnlijke verantwoordelijken worden onderling inwisselbaar. Het is een Systeem geworden. Santiago en Andres zijn er in vermalen en vele anderen met hen. Wie de waarheid aan het licht wil brengen, de schuldigen opsporen en straffen dreigt hetzelfde lot te ondergaan. Niet alleen in Ecuador, maar ook, zeg maar, in Wit-Rusland of Birma wachten talloze zussen, vaders, moeders op geliefden die niet meer terugkomen, omdat één of ander Systeem hen heeft opgevreten.

Mensenwerk

‘With my heart in Yambo’ demonteert die anonieme machine. Het was en is mensenwerk. Structuren worden bevolkt door mensen. Bevelen worden gegeven door mensen. Stroomstoten worden uitgedeeld door mensen. Met namen en gezichten, een wil en een verantwoordelijkheid.

Ik ben ontzettend blij met zulke menselijke getuigenissen als die van Maria Fernanda. Niet iedereen is zo sterk als zij. Ik denk aan Dimitris Chrisoulas die zelfmoord pleegde uit protest tegen het Griekse systeem. De paradox is dat zijn dood ons wakker schudde. Dankzij zijn zelfmoord kreeg de Griekse-Europese-mondiale-vrijemarkt-staatsontvettingsmachine weer menselijke proporties.

En zo hoort het. Als we het over maatschappij en politiek hebben dan is de mens de maat van alle dingen. Niet het systeem, niet de ideologie, niet het algemeen belang, niet de geschiedenis, niet het land. Mijn hart krimpt in elkaar als ik Sarkozy telkens weer hoor oreren over ‘une France forte’. Mijn hart ligt dan ook een beetje in Yambo.

Mijn dank ook aan Canvas dat deze ijzersterke documentaire uitzond van middernacht tot twee uur des ochtends. Lang na Top Gear en Extra Time, het vertier der jongetjes.