Reza Aslan: ‘Sancties maken Iraniërs afhankelijk van regime’

In de aanloop naar de presidentsverkiezingen (op 14 juni) wordt de druk op Iran opgevoerd om Teheran te dwingen zijn nucleaire verrijkingsprogramma stop te zetten en uiteindelijk om een democratisering van de Islamitische Republiek te forceren. Maar volgens de Amerikaans-Iraanse islam- en Midden-Oosten-expert Reza Aslan is de enige rationele uitleg voor de sancties het permanente verzwakken van de Iraanse staat ten voordele van de Amerikaanse belangen in de regio.

Reza Aslan is de auteur van onder andere Geen God dan God, over de oorsprong, evolutie en toekomst van islam (voor een gesprek hierover, lees hier), en van How to Win a Cosmic War. Hij is verbonden aan de Universiteit van Californië en de invloedrijke denktank Council on Foreign Relations, is redacteur voor The Daily Beast en runt ook zijn eigen Aslan Media. Dinsdag 23 april was hij in Brussel op uitnodiging van de British Council en het European Policy Centre. MO* sprak met hem over de politieke toestand in Iran.

Wij hebben het komende jaar omschreven als een “levensgevaarlijk jaar” voor onder andere Iran. Klopt dat volgens u?
Reza Aslan: Absoluut. Iran is meer verdeeld dan ooit tevoren en zijn economie staat aan de rand van de afgrond: de Iraanse munt is 80 procent in waarde gedaald, de inflatie bedraagt officieel 24 procent maar volgens academici zou het in realiteit wel eens 300 procent kunnen bedragen, veertig procent van de bevolking is werkloos en de olie-economie droogt stilaan op.

In 2009 konden de verschillende groepen die samen het regime vormen zich nog verenigen tegen de dreiging die uitging van de Groene Beweging [de massale betogingen ter ondersteuning van presidentskandidaten Moussavi en Karroubi], maar nu die vrij effectief onderdrukt is, maken we een nooit geziene interne strijd mee. De president stelt de capaciteit van de Opperste Leider en zijn klerikale omgeving om het land en zijn complexe problemen te besturen openlijk in vraag.

Het parlement probeert tot driemaal toe de president af te zetten en sommert hem dan om een corruptiezaak uit te leggen, waarop de president een bandje afspeelt waarop je de broer van de parlementsvoorzitter –een intimi van de Opperste Leider- smeergeld hoort regelen. Die boodschap was duidelijk: het presidentschap van Ahmedinejad kan binnenkort ten einde komen, zijn gevecht tegen de klerikale machtselite zal niet stoppen. Waarop de Opperste Leider publiek de vraag stelt of het land eigenlijk wel een president nodig heeft.

Betekent dit dat de sancties stilaan resultaat opleveren?
Reza Aslan: Het regime heeft zich net jarenlang overeind gehouden door zich af te zetten tegen externe vijanden en druk vanuit Israël, de Verenigde Staten en de Arabische golfstaten. Als het nu verbrokkelt voor onze ogen, is dat eerder ondanks dan dankzij de opgevoerde druk. Die verbrokkeling ontstaat niet dankzij de sancties, maar als gevolg van de afwezigheid van interne druk en georganiseerde oppositie, de andere factor die vooral in 2009 voor interne cohesie zorgde.

Waarom is die interne druk zo volkomen afwezig op dit moment?
Reza Aslan: Om te beginnen is het belangrijk om duidelijk te stellen dat de Groene Beweging niet irrelevant is, zoals sommige Iranwatchers beweren. Als dat het geval was, dan kon het regime zich wel permitteren haar leiders vrij te laten spreken en bewegen. Integendeel, het regime beseft heel goed dat het zelf geen been meer heeft om op te staan. Enerzijds verloor het de morele superioriteit die het altijd claimde door de repressie van 2009, die iedereen –ook in Iran- gezien heeft.

Anderzijds blijft er sinds die geweldloze opstand van vier jaar geleden geen schijntje meer over van de bewering dat het huidige regime uiteindelijk vorm geeft aan de wensen van het Iraanse volk. Het gevolg van deze implosie van legitimiteit is dat een groot gedeelte van het jongere electoraat, dat vroeger verkiezingen beschouwde als zijn unieke kans om een stem te laten horen, bij de verkiezingen van 2014 thuis zal blijven. Zij geloven er niet meer in. Het resultaat is dat het electoraat van de hervormingsbeweging verdampt.

Dat is exact wat gebeurde in 2004, na acht jaar presidentschap van Khatami: mensen waren teleurgesteld dat er zo weinig hervormingen gerealiseerd waren, bleven thuis, en kregen daardoor Ahmedinejad als president.
Reza Aslan: Dat klopt. En sindsdien heeft de wereld die president fout geanalyseerd. Je leest nu vaak dat hij zichzelf heruitvindt als een Iraanse nationalist die Iran en zijn Perzische identiteit verdedigt tegen de greep van de klerikale machtselite, nu hij in de eindfase van zijn presidentschap is. Ik denk dat hij intern vanaf het begin die positie ingenomen heeft, maar omdat zijn buitenlandse discours zo weerzinwekkend was, hebben we dat nooit kunnen zien.

In Iran had het economisch isolement de overheid gedwongen een soort welvaartstaat uit te bouwen, waardoor de armen veel meer te verliezen hadden.
Toch is het bijna evident, want hij heeft geen theologische scholing, hij behoort niet tot de klerikale kringen, en dus moet hij –om politieke machtsverwerving mogelijk te maken voor zichzelf en zijn generatiegenoten- zich wel afzetten tegen de klerikale macht. Dat resulteert stilaan in een soort nationalistische tegenbeweging.

Gaan ze zover dat ze ook het funderende principe van de veleyat-e-fiqh [de theologie die werd uitgewerkt door ayatollah Khomeini, waarin een opperste islamitische rechtsgeleerde van godswege de autoriteit verkrijgt om het land te leiden; de fundering van de positie van de Opperste Leider] in vraag stellen?
Reza Aslan: Dat kunnen ze niet doen, want dat zou beschouwd worden als een daad van landverraad. Wat je wel zal zien, is dat de beweging gebruik zal blijven maken van beelden en mythes uit het Iraanse erfgoed waarmee ze ongestraft het anti-velayat gevoel bij de bevolking kunnen voeden. Ahmedinjad heeft het bijvoorbeeld vaak over de Mehdi, over de terugkeer van de Mehdi en over het contact dat hij heeft met de Mehdi.

In het buitenland klinkt dat als gebazel van een religieus losgeslagen individu, maar in Iran is de boodschap duidelijk: hij stelt met die verhalen de fundering van het regime –de goddelijke uitverkiezing van de Opperste Leider als de enige die met goddelijk gezag het islamitisch recht kan toepassen in de wereldlijke actualiteit- fundamenteel in vraag. Met dat gesofisticeerde manoeuver eist hij wel degelijk een deel van de macht van de Opperste Leider op.

Wat moet de buitenwereld doen om Iran eindelijk juist te begrijpen en vooral effectiever te benaderen?
Reza Aslan: Dat hangt ervan af wat het einddoel is van de omgang met Iran. De VS spreken voortdurend over democratie en hervormingen, maar ze willen gewoon hun eigen belangen verzekeren. Als de doelstelling is om Iran te verzwakken, dan zijn de sancties en het internationale isolement effectieve instrumenten. Maar als het de bedoeling zou zijn om de samenleving opener te maken, dan zijn economische hervormingen de eerste voorwaarde –en die worden net onmogelijk gemaakt door de sancties.

Het economische isolement van Iran heeft ervoor gezorgd dat de Iraniërs volkomen afhankelijk geworden zijn van de staat, en dat geldt zeker voor de veertig procent burgers die onder de armoedegrens leven. Dat verklaart trouwens waarom de Groene Beweging niet succesvol was terwijl de Tahrir-beweging in Egypte dat wel was: beide begonnen als opstanden van de stedelijke middenklasse, maar in Egypte kon die stedelijke middenklasse de verarmde meerderheid ervan overtuigen dat een regimewissel ook voor hen –economisch- voordelig zou zijn. Het Egypte van Moebarak gaf de armen immers niets, de bijstand kwam toen al van de Moslimbroeders en vergelijkbare bewegingen.

In Iran had het economisch isolement de overheid gedwongen een soort welvaartstaat uit te bouwen, waardoor de armen veel meer te verliezen hadden. Met andere woorden: het economisch isolement produceert in Iran een grotere afhankelijkheid van de overheid, waardoor een wankel regime onnodig lang overeind gehouden wordt De sancties zijn alleen te verantwoorden als het doel is de Iraanse staat voor langere tijd te verzwakken zodat hij geen regionale ambities meer kan koesteren, ook al betekent dat dat je bereid moet zijn de Iraanse bevolking daarvoor bijna letterlijk uit te hongeren. Als het de bedoeling is het regime ten val te brengen en de belangen van de Iraniërs te dienen, dan zijn de sancties baarlijke nonsens.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.