Seymour Hersh: ‘Het Amerikaanse buitenlandbeleid is irrationeel’

De journalistieke stukken van Seymour Hersh zijn nauwkeurig opgebouwd rond documenten en getuigenissen van binnen de instellingen die er echt toe doen: het leger, de regering, de inlichtingendiensten. Er is wel eens kritiek op Hersh dat hij te vaak anonieme bronnen gebruikt, maar dat doet hij net om die bronnen te beschermen, zegt hij. En dus ook om de informatiestroom op gang te houden. Als Hersh spreekt, voor publiek of in een interview, staan zijn eigen opinies en inschattingen centraler –al vindt hij dat ook objectieve berichtgeving niet tegengesteld is aan het tonen van een mening. ‘In de periode van de Vietnamoorlog gold in de media de overtuiging dat objectiviteit gelijkstond met het verzwijgen van de waanzin. Voor mij is dat net het tegenovergestelde van objectiviteit: je zwijgt over wat je weet, omdat je beseft dat de machthebbers die waarheid niet willen horen.’

Die hard hitting benadering hanteert Seymour Hersh voor alle oorlogen die hij onderzoekt, inclusief de ‘desastreuze vernietigingsoorlog in Irak’ en de oorlogsvoorbereidingen tegen Iran. ‘Wat in militair jargon de surge heette, kwam eigenlijk neer op het betalen van mensen die we niet vertrouwden om anderen te vermoorden die wij niet zelf konden vinden of uitschakelen. Eenmaal die klus geklaard, kondigden wij de overwinning af en verlieten we het land zonder een gevoel van morele verplichting tegenover een land en een bevolking die we op enkele jaren volkomen vernield hadden.’

En voor wie zou denken dat Hersh, omwille van zijn afkeer van George W. Bush, alleen maar blij kan zijn met de tweede verkiezingsoverwinning van Barack Obama, vergist zich. ‘Obama recycleert fundamenteel het beleid van Bush en Cheney’, stelt Hersh. ‘Alleen blijkt een groot deel van de wereld het Amerikaanse beleid wel te aanvaarden, op basis van de uitstraling die Obama had in de eerste maanden van zijn presidentschap.’ Ook in de Amerikaanse merkt Hersh dat het onder Obama veel moeilijker geworden is om het buitenlands beleid kritisch te benaderen.

Nochtans, zegt Hersh, maakte Obama tijdens het presidentiële debat over buitenlandbeleid duidelijk dat de logica dezelfde blijft: wij hebben vijanden en die moeten we uitschakelen. ‘De Verenigde Staten blijven kiezen voor bommen in plaats het aanpakken van de fundamentele, onderliggende problemen. Na de Tweede Wereldoorlog was er een studie over het effect van de strategische bombardementen op nazi Duitsland, waaruit bleek dat er tijdens en na die bombardementen meer tanks en wapens geproduceerd werden dan ervoor. Bovendien maakten die bombardementen een staakt-het-vuren onmogelijk. We wéten dus dat bombarderen eigenlijk niet helpt, toch blijven we kiezen voor bommen en geheime moordoperaties.’

Maar er worden geen tapijtbombardementen meer uitgevoerd. De drones kiezen hun doelwitten veel preciezer uit vandaag.

Seymour Hersh: ‘Er is veel discussie over de verhouding tussen burgerslachtoffers en echte militaire doelwitten bij die drone-bombardementen, maar mijn bronnen hebben het over minder dan tien procent échte doelwitten. Dat betekent dat er een enorme kost op het vlak van burgerslachtoffers blijft. Uit verslagen in Jemen blijkt trouwens dat de drones zoveel slachtoffers maken, dat ze zorgen voor toenemende recrutering voor de groepen die we beweren te bestrijden. Het is hetzelfde verhaal als Guatanamo. Minstens de helft van de mensen die daar zaten, hadden niets te maken met Al Qaeda –wat dat dan ook moge zijn- maar werden gewoon uitgeleverd voor het geld. Wie van zijn buurman af wou, omdat hij zijn grond of zijn huis wou, klikte die gewoon tegen beloning aan de Amerikanen.

De uitwassen van de War on Terror?

Seymour Hersh: Een oorlog die vanaf het begin op veel verzet kon rekenen binnen de regering. Ik weet dat vice-president Cheney destijds veel vragen had bij de oorlog tegen Afghanistan. Irak vond hij de moeite, omdat daar olie was en omdat olie hij als cruciaal voor de westerse veiligheid beschouwde. Maar Afghanistan was voor hem de moeite van de oorlog nauwelijks waard. We wisten trouwen dat ongeveer 85 procent van de talibanleiders af wilden van Bin Laden. Ze vonden hem een last, maar konden hem niet zomaar uit het land zetten omwille van de Pasjtoense cultuur.

Maar de VS hebben de voorbije elf jaar wel gigantische bedragen uitgegeven voor die oorlog…

Seymour Hersh: … en duizenden mensenlevens geofferd. Waarom? Omdat we niet willen leren uit de geschiedenis. En omdat we het belang van cultuur onderschatten. Ik heb met verschillende Afghaanse academici gesproken en ze zeggen allemaal dat wraak in Afghanistan uitgesteld kan worden, maar dat die wel komt. De weerslag van de invasie kan tien jaar op zich laten wachten, maar die komt.

Auteurs zoals Sarah Chayes verwijt de Amerikaanse invasie vooral dat ze de krijgsheren –die zo gruwelijk waren dat de taliban in de jaren tachtig veel aanhang verwierven- opnieuw aan de macht bracht.

Seymour Hersh: Ook daarover was veel onenigheid binnen de regering. Het was Paul Wolfowitz die argumenteerde dat de VS moesten samenwerken met de krijgsheren om democratische waarden en instellingen te installeren in Afghanistan. Die mensen leven vaak in een alternatief universum, dat is duidelijk.

Volgens Chayes en veel andere mensen die ik sprak, zijn de vergissingen vooral terug te voeren op de afwezigheid van betrouwbare informatie. Slecht inlichtingenwerk.

Seymour Hersh: Het is eerder de manier waarop informatie beweegt. Je hebt academische papers die een situatie heel grondig en vaak goed analyseren. Die paper wordt besproken en samengevat. En hoe verder je stijgt in de hiërarchie van beslissers, hoe korter de samenvattingen worden. Degenen die uiteindelijk over oorlog of vrede, over leven en dood beslissen, krijgen de kortste samenvatting ingefluisterd voordat ze in vergadering gaan. Het is dus niet dat er geen goede informatie is, alleen geraakt die niet door de vele lagen van het systeem. De beslissers worden geïsoleerd van informatie.

Dat lees je niet vaak in de berichtgeving.

Seymour Hersh: Wie politieke verslaggeving doet in Washington is vooral bezorgd over toegang tot het Witte Huis. Als ze je uitnodigen voor een persbriefing, moet je die accuraat weergeven. Wie schrijft dat het beleid van de minister van Defensie gebaseerd is op hallucinaties, kan die toegang wel vergeten. Bovendien zijn veel journalisten zo blij als een kind als ze een uitnodiging krijgen van een minister of een topfunctionaris voor een privé-ontmoeting. Petreaus was daar goed in. Hij nodigde veel collega’s uit om samen met hem te gaan joggen.

U hebt de voorbije jaren veel geschreven over de oorlogsvoorbereidingen tegen Iran. Waar staat dat programma vandaag?

Seymour Hersh: In 2005 waren de voorbereidingen zo ver gevorderd dat we binnen twaalf uur na een beslissing een militaire operatie tegen Iran konden starten. En de capaciteit om toe te slaan bestaat nog altijd. Op dit moment loopt een zeer effectief en dus destructief programma van sancties, die opgelegd worden door de VS en Europa. De doelstelling van die sancties is Iran ervan te overtuigen op te houden met het maken van een bom die ze –volgens elke inlichtingendienst in het Westen- niet bouwen.

De Amerikaanse inlichtingendiensten formuleerden een heel duidelijk standpunt in 2007, namelijk dat er geen bewijs was voor een nucleair wapenprogramma in Iran. Dat standpunt werd bevestigd in 2011. Het jongste rapport van het Internationaal Atoomagentschap stelt dat veertig procent van het uranium dat tot twintig procent verrijkt is, door Iran geconverteerd werd in platen waardoor het niet meer bruikbaar is voor militair gebruik. En de IAEA wordt nu geleid door een Japanner die helemaal in de zak van de Verenigde Staten zit. Er is gewoon geen nucleair wapenprogramma in Iran. Er is dus geen doelwit voor een militaire operatie.

Dat hoeft geen reden te zijn om niet te bombarderen. Net zoals de oorlog tegen Al Qaeda in Afghanistan gevoerd wordt, ook al stelt Defensie in Washington publiek vast dat er minder dan honderd Al Qaeda militanten in dat land zijn. Toch slaagt de regering erin het verhaal van de War on Terror voortdurend in de media te houden.

Seymour Hersh: Omdat er zoveel onkunde en onwetendheid is. Omdat de media niet gedreven worden door een zoektocht naar waarheid, maar naar winst. Er zijn haast geen programma’s meer die aan echte onderzoeksjournalistiek doen of die lange reportages brengen. Zelfs de nieuwsuitzendingen zijn niet langer informatief. Gelukkig is er intussen het internet waarop je zelf het nieuws kan zoeken tot ver buiten de grenzen.

Hoe groot is de impact van onvoldoende of onbetrouwbare informatie op het democratische proces in de VS?

Seymour Hersh: We hebben net verkiezingen achter de rug, die uiteindelijk neerkwamen op een gevecht in negen staten om de stem van de onbesliste kiezer. En wie is die onbesliste kiezer? Dat zijn de zeven procent mensen die ofwel te slecht geïnformeerd zijn om te weten voor wie ze willen stemmen of die volkomen ongeïnteresseerd zijn. En het probleem van de Amerikaanse politiek anno 2012 is zelfs niet langer dat we geen geloofwaardige derde partij hebben om het gedeelde monopolie van Democraten en Republikeinen te breken. Het probleem is dat we slechts één politieke partij overhouden met daarnaast een groep die gekaapt is door allerlei fanatici, die de evolutieleer verwerpen of andere vreemde zaken aanhangen. Anderzijds ben ik hoopvol als ik zie welke nieuwe senatoren er verkozen zijn. Ik denk dat de nieuwe vrouwelijke senatoren het verschil gaan maken en het niveau van de senaat zullen herstellen.

Waarover zouden de Amerikaanse media meer moeten berichten?

Seymour Hersh: Over de ware natuur van de Syrische oppositie. Het feit dat het opstandelingenleger gefinancierd en bewapend wordt door Saoed-Arabië en Qatar, die niet alleen tegen de alawitische machthebbers in Syrië zijn, maar die er ook alles aan doen om salafisten en wahabieten aan de macht te brengen in Syrië –wat niet strookt met de verwachtingen van de reële oppositie. Als de overheid verstandiger omgegaan was met die oppositie zouden we nu natuurlijk niet in de huidige oorlog zitten.

Het andere verhaal dat dringend verteld moet worden, gaat over de bewapening van de soennieten in Irak. Ik verwacht op niet al te lange termijn –een jaar of zo- een regelrechte burgeroorlog in Irak tussen de soennieten en ex-baathisten in Anbar provincie tegen de sjiitische meerderheid in het land. De automatische geweren, handgranaten en andere kleine wapens die de soennieten nu inslaan, komen alweer van of via Saoedi-Arabië.

Het Amerikaanse beleid maakt nu een duidelijke keuze voor aanwezigheid in Azië. Dat betekent dat meer traditionele regio’s zoals het Midden-Oosten, Europa en Latijns-Amerika veel minder aandacht krijgen.

Seymour Hersh: Godzijdank. Latijns-Amerika stelt het uitstekend zonder de Amerikaanse aandacht. De Latijns-Amerikaanse landen zijn de voorbije tien jaar veel onafhankelijker geworden en dat is een goede zaak. Het verliezen van de wereldheerschappij is het beste wat de Verenigde Staten kan overkomen. Laat die BRICS maar komen. Maar die hele nieuwe klemtoon op Azië om de Chinezen te bestrijden voorspelt weinig goeds.