Sharan Burrow: ‘Staken is nooit populair geweest’

Generaal Secretaris van ITUC

Sharan Burrow is sinds 2010 de algemeen secretaris van het Internationaal Vakverbond ITUC. Het zijn uitdagende tijden voor de Australische leading lady van de grootste mondiale koepelorganisatie van vakbonden, als we haar ontmoeten in haar Brussels kantoor. Op de achtergrond verklaart een radiostem Griekenland failliet, de eurozone kraakt en barst en in België spugen de sociale media de vakbonden uit.

  • Dieter Telemans Sharan Burrow Dieter Telemans

Klaus Schwab, de voorzitter van het Wereld Economisch Forum, zette in Davos de toon met de uitspraak dat het kapitalisme van de twintigste eeuw achterhaald is. Nam u zijn woorden ernstig?
Sharan Burrow:
Het is een goede boodschap van een man die een keer per jaar een economisch forum bijeenbrengt met meerdere stakeholders –overheden, financiële groepen, middenveld en bedrijven. Ook al domineert de financiële stakeholder het debat, het werd tenminste even opengetrokken naar een sociale dimensie: de nood aan jobcreatie en het stoppen van ongelijkheid. Realiseert Davos zich daarom ook echt waarover dit debat gaat? Nee, in het openingsdebat was ik, in een panel van vijf, de enige die akkoord ging met de stelling dat het kapitalisme in zijn huidige vorm faalt. Vervolgens werd ik opzij gezet.

Dat zegt welke denklijn dominant is: business as usual, de zoektocht naar winst, het gebrek aan verantwoordelijkheidszin in de financiële, academische en bedrijfswereld. Ondertussen is de werkloosheid enorm. Jaarlijks komen er 45 miljoen jonge werkzoekenden bij die we moeten integreren op de arbeidsmarkt. Dat is het recept voor een sociale en economische tijdbom.

Die bom is in Griekenland ontploft.
Sharan Burrow:
Wat de Trojka (Europese Commissie, Europese Centrale Bank en Internationaal Muntfonds, td) Griekenland oplegt, is onaanvaardbaar. De regering legaliseert er nu –onder grote Europese druk– de fundamenten van de democratie letterlijk weg, zonder enige vorm van sociaal overleg. De lonen, toch al onder enorme druk, worden nog verder ingekrimpt, de minimumlonen gaan nog lager, men smijt er collectief onderhandelde sociale verworvenheden zonder verpinken weg. Waarom? Om meer jobs te creëren? Onzin, dit is een regelrechte doorverwijzing naar meer economische ontwrichting: verhoogde werkloosheid, informalisering en meer rechteloosheid op de werkvloer. Dat is geen democratie maar dictatuur.

De vakbonden trokken naar Davos met vijf eisen: jobs, sociale zekerheid, financiële regulering, progressieve takssystemen en klimaatactie. Kwamen die voldoende aan bod?
Sharan Burrow:
Met uitzondering van de financiële transactietaks, waarvoor ironisch genoeg de meeste steun uit Europa komt, werden onze eisen erkend. Er is helaas een verschil tussen erkennen en verantwoordelijkheid opnemen. In Davos stond geen onderhandelingstafel klaar om alle partijen –bedrijfswereld, werknemers en regeringen– te doen nadenken over hoe we hieruit moeten komen. Er is geen twijfel dat we een andere groeistrategie nodig hebben, alleen geven de huidige bezuinigingsmaatregelen daar volstrekt geen antwoord op.

Als vakbond zijn we bereid plaats te nemen aan zo’n tafel, compromissen te sluiten, en een structureel antwoord te zoeken. Maar op het moment dat sociale dialoog broodnodig is, lopen overheden ervan weg. Wie het hardst liep was Europa, dat nochtans altijd het model is geweest voor sociale dialoog met de actoren van de reële economie.

U pleit voor jobcreatie in de groene economie. In België was het stopzetten van groene overheidssteun een grote bezuinigingpost. Is uw vraag dan realistisch?
Sharan Burrow:
Het is zeker realistisch. Naar aanleiding van de opkomende internationale top RIO+20 hebben we dat onderzocht. Wanneer twaalf landen vijf jaar lang twee procent van hun bnp investeren in zes sectoren in de groene economie, dan kan dat leiden tot 55 miljoen duurzame jobs. We hebben het niet over hippe nieuwe werkvloeren maar om traditionele sectoren, die we moeten doen opschuiven naar die groene economie. Je kan geen groene huizen bouwen zonder staal, aluminium, cement. We moeten dus investeren in innovatie en scholing, het klassieke proces opschonen.

Als België groene subsidies stopzet, dan heb je het over regeringsgeld dat wordt afgesneden, wat een kortzichtige beslissing is natuurlijk.  Maar het zijn niet de regeringen die die twee procent moeten ophoesten. Australië gebruikt de koolstoftaks, Duitsland investeert in hernieuwbare energie door nucleaire energie af te bouwen, de VS hebben hun banenplan –dat gaat om bijna drie procent van het bnp. Of regeringen nu al dan niet het geld hebben, ze kunnen reguleren, investeringen van bedrijven faciliteren. Als Europa tegen 2020 naar dertig procent emissieverlaging wil gaan, hebben we een mix nodig van nieuwe mechanismen: regulering, wetgeving en investering door de bedrijfswereld.

Is werk nog het juiste instrument om armoede te bestrijden?
Sharan Burrow:
Als het gaat om een duurzame job, met minstens een minimumloon waarmee je een gezin kan onderhouden, dan is dat zeker zo. Groeimodellen moeten gepaard gaan met de opbouw van sociale zekerheid in landen die dat nog niet hebben. Sociale zekerheid is een economische en sociale stabilisator, geen luxepost. De huidige ontwikkelde landen hebben hun sociale zekerheid ook opgebouwd in tijden dat ze arm waren, tijdens de depressie, in de jaren 1920 en 1930, en later tijdens de tweede wereldoorlog.

Succesvolle landen als Brazilië, Argentinië en Uruguay bouwen inclusieve groei in: jobs en sociale bescherming. Zo investeren ze in de economie en in een inclusieve samenleving. Een land als Chili kan dan wel fantastische macro’s en mooie groeistatistieken voorleggen, een familie met een gemiddeld inkomen staat er wel op straat zodra ze uit het arbeidssysteem valt. Mensen moeten er lenen om hun kinderen onderwijs te laten volgen of om een medische behandeling te krijgen. Dat is geen inclusief groeimodel.

Minimumlonen zijn essentieel, zegt  u. Bent u niet bang dat landen als Duitsland en nu Griekenland dat verworven recht afbreken?
Sharan Burrow:
Het ontbreken van een Duits minimumloon is niet het probleem. Duitsland heeft een competitieve exportmarkt omwille van de kwaliteit, en niet omwille van de lage lonen, al liggen die in bepaalde sectoren waarschijnlijk wel lager dan zou moeten zijn. Maar ik ben zeker dat Duitsland binnen het jaar zal tekenen voor een minimumloon.

Veel moeilijker heb ik het met de vraag van Duitsland en Frankrijk voor de invoering van een erg star fiscaal pact om de Eurozone te beschermen. Dat negeert de mogelijkheid voor andere landen om “contracyclische” maatregelen te nemen: investeren in jobs wanneer een economie slechter draait, en sparen als er economische groei is. De vakbonden zijn niet tegen bezuinigen, maar wel wanneer dat vertaald wordt als blinde besparingen zonder middellangetermijnvisie. Dat doodt economieën.

‘Sociale zekerheid is een economische en sociale stabilisator, geen luxepost. De huidige ontwikkelde landen hebben hun sociale zekerheid ook opgebouwd in tijden dat ze arm waren.’
U was in 2011 enorm gecharmeerd door de Occupy-beweging. Hoe herkenbaar vindt u die beweging?
Sharan Burrow:
De pioniers in New York hadden dezelfde boodschap als die van de traditionele sociale beweging: de vraag voor de heropbouw van de democratie en de economie. Zelf ben ik van een generatie die erg betrokken was in de sociale strijd. Ik kende de betekenis van collectieve strijd en actie. Ik wist dat dat belangrijk was bij het afdwingen en behouden van veilig werk, eerlijke verloning, zekerheid voor arbeidsgezinnen, minimumlonen. Los van de vakbondsbeweging groeide ik op met de anti-Vietnambeweging in Australië, de anti-apartheidsbeweging, de vrouwenbeweging…

Het feit dat jonge mensen, die nooit die bewegingen gezien hebben, nu op straat komen voor meer of nieuwe democratische rechten en vrijheden, dat raakt me. In 2011 kwamen de mensen wereldwijd op straat om te zeggen dat ze een ander type wereld willen: in de Arabische Lente, de Occupy-beweging, de indignado’s. Die verontwaardiging oproepen, dat is niet onze rol als vakbond. Maar we moeten ons wel inschrijven in die bewegingen die pleiten voor een betere wereld.

De vakbonden stonden in België nog nooit zo sterk ter discussie als vandaag.
Sharan Burrow:
Generaties lang hebben vakbonden gevochten voor goede jobs en lonen, voor een pensioenstelsel, universele gezondheidsstelsels en kwalitatief onderwijs. Het debat dat gevoerd werd, is een goede zaak. Het dwingt mensen tot nadenken, maar mensen die tegen de vakbonden zijn, moeten zich ook afvragen of ze bereid zijn om die waarden op te geven.

Wat nu op het spel staat is juist dat hart van een waardige samenleving. Hebben onze ouders en grootouders recht op een waardig pensioen? Willen de critici dat hun kinderen een goede job met een degelijk inkomen zullen hebben zodat ze keuzes kunnen maken? Willen mensen publieke diensten zoals toegankelijke gezondheid en onderwijs verdedigen? Op al die vragen zal iedereen “ja” antwoorden. Op die manier kan je het belang van collectieve waarden toch wel verdedigen.

Staken is een verouderd instrument, werd gezegd.
Sharan Burrow:
Je kan discussiëren over de stijl en de tactiek van de vakbonden, je afvragen of staken een goed instrument is, maar uiteindelijk moet je wel een sociale dialoog afgedwongen hebben. Als overheden die inclusieve dialoog over het snijden in sociale verworvenheden uit de weg gaan, dan hebben mensen het recht om actie te ondernemen. Staken is nooit populair geweest, maar het heeft wel tot verandering geleid. Niets doen staat gelijk aan het uit handen geven van democratische rechten.

De mensen die de toekomst van onze samenleving bepalen, de obligatiemarkten en de kredietagentschappen, zijn op geen enkele manier gereguleerd. Het is toch ongelofelijk dat Fitch, Standard & Poor’s en Moody’s de markt sturen. Die markt was geënt op zekerheid en veilige, overheidsgesteunde investeringen, en nu maakt speculatie regeringen bankroet. Wat de Trojka vraagt is dat we ten dienste van speculatie fundamentele diensten voor de werkende mensen afbouwen. Moeten mensen dan niet terugvechten, opkomen voor het democratische recht voor een betere, veilige toekomst?

Maar het is juist die boodschap die de vakbonden in België niet verkocht kregen.
Sharan Burrow:
Ik stel de vraag anders: waarom zijn de Belgen niet bereid om te vechten voor het behoud van die samenleving die ze samen hebben opgebouwd? Wat Europeanen nu aanvaarden is de export van het Amerikaanse corporatisme zonder sociale dialoog, de enorme vraatzucht naar winst van de Amerikaanse financiële sector, niet toevallig zijn alle grote kredietagentschappen in de VS gebaseerd. Het zou absurd zijn als de Europeanen hun toekomst uit handen geven aan ondemocratische machten.

Nogmaals, we vallen niet de budgettaire discipline aan. Het akkoord dat de Spaanse vakbonden getekend hebben, bevat zelfs grote toegevingen, maar daarnaast ook jobzekerheid, loonzekerheid, groei en de mogelijkheid om te herevalueren in het geval de groei sneller gaat dan voorzien. Dat is verantwoord beleid opgebouwd rond sociale dialoog maar dat gebeurt zeker niet in heel Europa.

De Spaanse indignado’s waren boos op de Spaanse vakbonden, die volgens hen teveel meeheulden met de regering.
Sharan Burrow:
Mensen die vechten voor idealen, zullen altijd teleurgesteld zijn in het geval van concessies. Vakbonden hebben een job te doen, ze beschermen de rechten van de werknemer. Onze fundamentele opdracht is om jobzekerheid en goede lonen te verdedigen in een specifieke economische context. We vechten als er geen onderhandelingstafel is, zoals in Griekenland. Maar om stappen voorwaarts te zetten, moeten je soms toegevingen doen.

Op 21 maart is het Antiracismedag. Voor migranten wereldwijd lijkt vooral de –slecht betaalde– informele jobmarkt zekerheid te bieden. Is dit een prioritaire uitdaging?
Sharan Burrow:
De informele economie, waar vooral vrouwelijke en jonge migranten deel van uitmaken, groeit overal. In een ontwikkelingsland als Zambia is die informele economie goed voor tachtig procent van de banen, maar ook in een aantal landen in Europa is de informele markt goed voor veertig procent. Dat is enorm. Er zou 8,3 biljoen euro van rijke particulieren ondergebracht zijn in belastingparadijzen. De taksinkomsten daarop komen overeen met 190 miljard euro, dat is drie keer zoveel als wat onze naties aan de armste landen geven. Dan weet je genoeg wat het zou betekenen moest de hele informele sector bijdragen aan de gemeenschapskas.

Als je het belastingsysteem herstelt, blijft de uitdaging om de niet-erkende jobs te formaliseren. Dat betekent: een minimumloon, sociale bescherming, aan hervormingsagenda voor informele bedrijfjes, afstemmen op de arbeidswetgeving. Dat klinkt als een enorme uitdaging, maar in Zuid-Afrika formaliseerden ze vorig jaar bijna een miljoen jobs voor huispersoneel met twee beleidsmaatregelen: een minimumloon en een werkloosheidsstelsel. Ze hebben dat bij wijze van spreken op een nacht uitgevoerd.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.