Turkije schaakt op verschillende borden tegelijk

Door het niet ondertekenen van een VN-verklaring tegen de strafbaarstelling van homoseksualiteit heeft Turkije gekozen voor stilstaan. Het land had de mogelijkheid op relatief eenvoudige wijze een grote stap richting EU-lidmaatschap te zetten. Hoewel frustrerend, is deze weigering in context gezien te verklaren. De Turkse regering schaakt namelijk op verschillende borden tegelijk; de afweging is eerder strategisch dan ideologisch. Uit het pragmatisch handelen van Turkije kan ook weer hoop geput worden.
Het document waarin wordt opgeroepen tot het erkennen van de rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LGBT) is een initiatief geweest van de Europese Unie. Deze symbolische intentieverklaring, waarin wordt opgeroepen de strijd aan te gaan met elke vorm van discriminatie van of geweld tegen LGBT-personen, is afgelopen december ondertekend door 66 van de 192 VN-lidstaten.
Op Monaco en Rusland na hebben alle Europese staten de verklaring goedgekeurd. Turkije, medeoprichter van de Verenigde Naties met status van EU kandidaat-lidstaat, heeft gekozen niet mee te doen. Het EU-lidmaatschap is voor Turkije op dit moment klaarblijkelijk niet prioritair.
Dit is spijtig in het kader van vrijheid en de gelijke rechten voor de 75 miljoen inwoners van Turkije, in het bijzonder voor de LGBT-personen onder hen. Ook PR-technisch lijkt het een onverstandige zet.
Wanneer een en ander echter in perspectief geplaatst wordt, is het eerder een strategische afweging dan een moedwillige klap in de gezichten van de mensenrechten en de EU. De weigering is vooral te verklaren door het moment waarop de verklaring gepresenteerd is.

Opinie van de Turken


Niets wat Turkije deze maanden doet kan los worden gezien van de gemeenteraadsverkiezingen van 29 maart aanstaande. De islamitische AK-partij (AKP) van premier Tayyip Erdoğan, vanaf 2002 aan de macht, haalde bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2004 al 42 procent van de stemmen. Bij de landelijke verkiezingen van 2007 kreeg de partij 47 procent. De AKP hoopt bij de aankomende verkiezingen een nog hoger percentage te halen.
Nu treft de economische crisis Turkije hard. De werkloosheid is meer dan 11 procent; bijna 3 miljoen Turken zitten zonder werk. Om de crisis het hoofd te kunnen bieden onderhandelt de regering met het IMF over de verstrekking van krediet. De opstelling van Erdoğan bij deze onderhandelingen gebeurt deels met oog op de publieke opinie. Ook de woede van de premier over de Israëlische oorlog in Gaza is hier trouwens niet los van te zien.
In ieder geval stijgt de populariteit van de premier en is een score van meer dan 50 procent zelfs denkbaar. Het enthousiasme voor toetreding tot de EU laat daarentegen een tegengestelde beweging zien. Nog maar minder dan 30 procent van de Turkse bevolking steunt dit proces. Een populaire Turkse regering in verkiezingstijd, geconfronteerd met stijgende werkloosheid van de merendeels islamitische en niet EU-enthousiaste bevolking denkt twee keer na voor het een verklaring pro-LBGT tekent.

Verschuiving belangen


Vervlecht met binnenlandse politiek spelen zaken van geopolitieke aard. Zo is Turkije van groot geostrategisch belang grenzend aan zowel de EU, de Arabische Liga als Iran. Europa ziet Turkije als belangrijk transitland voor de toekomstige energiebevoorrading. Hoewel Turkije zich van oudsher heeft gericht op Europa, is een verschuiving gaande. Turkije en de Arabische Liga zijn sinds de AKP aan de macht kwam nauwer gaan samenwerken.
Op politiek vlak is er toenadering over Irak, de bedreiging van de Koerden (PKK) en het Palestijns-Israëlisch conflict. Turkije heeft haar geslaagde gooi naar een zetel in de VN Veiligheidsraad 2009-2010 ook deels te danken aan de steun van de 22 landen van de Arabische Liga. Nu zijn zes van de zeven landen waar mensen nog altijd de doodstraf kunnen krijgen voor homoseksualiteit Liga-lid. Ook het strategische belang dat Turkije stelt in de band met Arabische (buur)landen, verkleint de kans op steun voor een LBGT-verklaring.

Hoopvol


De Turkse regering heeft voor wat betreft LGBT wetgevende stappen gezet. Homoseksuele relaties tussen volwassenen in de privé-sfeer zijn er toegestaan. Er blijven nog vele haken en ogen. Zo wordt bijvoorbeeld seksuele voorkeur nog niet als een factor bij discriminatie erkend. Toch is Turkije niet te vergelijken met landen in de regio.
Veelzeggend in dit kader is dat Turkije een door de Organisaties van de Islamitische Conferentie (OIC) geïnitieerde tegenverklaring niet gesteund heeft. Turkije is medeoprichter van de OIC, levert momenteel de Secretaris-Generaal, maar heeft de druk van de 57 VN-landen die wel tekenden weerstaan.
Ondanks de in het voortgangsrapport van de Europese Commissie gesignaleerde stagnatie blijft Turkije zich inspannen voor toetreding tot de EU. Recent zijn onderhandelingen over twee nieuwe hoofdstukken geopend. De weg is nog lang en hangijzers als de erkenning van Cyprus blijven heet.
Om de dynamiek in het toetredingsproces te verhogen heeft premier Erdoğan vorige maand een bezoek aan Brussel gebracht. Ook de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Ali Babacan is overtuigd dat zijn land toetreedt. Hij heeft zelfs de hoop uitgesproken dat dit in 2013 kan plaatsvinden. Dit impliceert dat de Turkse regering er vanuit gaat binnen vier jaar alle hoofdstukken van het acquis communautaire te hebben overgenomen en toegepast.
Of dit realistisch is, of ook weer strategie, moet blijken. In ieder geval is de intentie duidelijk uitgesproken. Landen van de EU hebben alle rust om te bekijken of het schip eventueel strandt. Turkije kan namelijk pas toetreden als het hele acquis is overgenomen en als alle landen de toetreding steunen.
Turkije is pragmatisch in haar handelen. Hierdoor blijft er ruimte om hoopvol te zijn over verbetering van LGBT mensenrechten. Hoewel gradueel en ongeacht de aanleiding, vooruitgang is tenslotte vooruitgang. Wellicht dat voor Turkije zelfs al aanstaande april met de VN-conferentie over racisme (Durban II) de tijd rijper is om de verklaring wel te steunen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.