'Vrede creëerde nieuwe angst'

Donnelly is training officer voor de PRG, een ngo uit Derry/Londonderry die al sinds de jaren zeventig werkt rond bemiddeling tussen de gemeenschappen en focust op de interfaces, de plaatsen waar twee wijken van verschillende gemeenschappen elkaar raken.

Als er een conflict is tussen de twee gemeenschappen, wat doet u dan precies?

Owen Donnelly: We hebben collega’s die werken in de interfaces om te uit te kijken naar elke vorm van onenigheid tussen de twee gemeenschappen. Velen van hen zijn getraind in bemiddeling en werken het oplossen of reduceren van conflicten.

Samen met de politie hebben we ook een Interface Monitoring Forum. We nodigen maandelijks de buurtwerkers van alle buurthuizen in de stad uit om deel te nemen aan het forum. Als er dan problemen of moeilijkheden zijn kunnen ze met de politie praten over hoe die opgelost kunnen worden.

Vindt u het niet vreemd dat er de dag van vandaag nog steeds muren rond verschillende wijken staan, met poorten die nog elke avond gesloten worden?

Owen Donnelly: Eén van de gevolgen van het Goede Vrijdag-akkoord is dat er nu wezenlijk meer muren en poorten zijn dan ervoor. De vrede heeft niet noodzakelijk vertrouwen tussen mensen met zich meegebracht. Er zijn oplossingen gekomen, maar ook versterkte spanningen. Mensen voelen zich op sommige vlakken minder veilig.

Tijdens de troubles, zoals wij het conflict noemen, wisten mensen met een soort zekerheid wie hun vijand was. Toen er vrede kwam, ging dat gepaard met het ontstaan van een ander soort angst: de angst voor vrede, de angst voor wat ze zouden verliezen door het vredesakkoord. Dat is een van de oorzaken die voor een grotere verdeeldheid hebben gezorgd. Groepen, zoals de PRG, werken er steeds aan om de netwerken en relaties tussen mensen te verbeteren. Maar dat betekent niet dat het conflict weggaat.

Het conflict is dus nog evenveel aanwezig als vijftien jaar geleden?

Owen Donnelly: Het is heel anders. Er gaan geen mensen dood door het conflict, maar de gevoelens van wantrouwen en sektarisme zijn er nog steeds.

Denkt u dat die gevoelens binnen tien of twintig jaar wel weg zullen zijn?

Owen Donnelly: Dat hangt af van de wil en de energie die erin wordt gestoken. We trachten mensen te tonen om op een andere manier met elkaar om te gaan en hen daar ook in te steunen. Als het conflict niet serieus genomen wordt en als mensen er niet aan werken om dingen te verbeteren dan vrees ik dat dit nog generaties lang kan blijven voortduren. Het is ook belangrijk dat iedereen uitkijkt naar negatief en agressief gedrag, sektarisme en racisme, zodat we dat snel kunnen aanpakken.

Je had ook gezegd dat je met de gemeenschapshuizen samenwerkt?

Owen Donnelly: We komen regelmatig samen met vertegenwoordigers van gemeenschaps- en jeugdhuizen om op een open manier verschillende zaken te bespreken. Bij deze vergaderingen zijn er ook vaak leden aanwezig van verschillende gemeenschappen die vroeger met elkaar in conflict lagen. Hierbij worden de zaken op een positieve manier aangekaart en wordt er gezocht naar een oplossing waarbij alle partijen tevreden zijn over het resultaat.

Er zijn verschillende mensen die heel goed met elkaar kunnen samenwerken, waarbij de onderlinge banden sterker zijn geworden. Maar er zijn ook velen die het gevoel hebben dat er geen voordeel te halen valt uit vrede, diegenen die het gevoel hebben te verliezen doordat er vrede is. Daardoor kunnen ze niet op een rustige manier met elkaar samenwerken. Dat is dan ook een deel van de uitdaging, want niet iedereen ziet in dat de vrede een positieve verandering voor hen is.

Er werd me gezegd dat de poorten tussen de verschillende wijken worden gesloten omdat oudere mensen angstig zijn voor jongeren. Klopt dat?

Owen Donnelly: Ouderen kunnen bang zijn voor jongeren, dat heeft niet per se met sektarisme of racisme te maken. Ouderen die in een buurt wonen met jongeren, ook al behoren ze tot dezelfde buurt, zijn vaak angstig omdat ze geen echte band met elkaar hebben. Ze hebben bijvoorbeeld meteen schrik als ze een jongere zien die een trui met een kap draagt.

We organiseren verschillende workshops met een intergenerationeel doel. Hierbij creëren we de mogelijkheid voor ouderen om jongeren te ontmoeten en met hen te praten om een band tussen beiden te scheppen. Zo kunnen ouderen op een later moment, wanneer ze een groepje jongeren op de hoek van een straat zien staan, ze herkennen. Ze kennen die dan persoonlijk van tijdens workshop en op die manier zijn ze meer op hun gemak.

In een Belgische krant stond er dat drie van de vier splintergroeperingen van de IRA terug gaan samensmelten. Denkt u dat het conflict hierdoor terug zal opflakkeren?

Owen Donnelly: Deze splintergroeperingen, ook wel dissidente groeperingen genoemd, negeren lijkt me sowieso een slecht idee. Het lijkt me echter ook de foute instelling om hun aandeel op te blazen. Ze zijn zeker een aanwezige bedreiging, en sommigen zouden zeggen dat de bedreiging groter aan het worden is. Ik denk dat het zeker niet goed is om ze uit te sluiten. Er zijn er die met hen in dialoog proberen te treden en hen willen overtuigen om ook andere oplossingen te bekijken.

Ze blijken wel degelijk een gevaar te zijn: onlangs hebben ze namelijk een gevangenisbewaker vermoord. Dus het gaat helemaal niet goed. De meeste mensen denken echter niet dat we gaan terugkeren naar de troubles zoals in de jaren 70, 80 en begin jaren 90.

De splintergroepen zeggen dat het nu het ideale moment is om terug bijeen te komen, vanwege de economische crisis.

Owen Donnelly: Er is geen twijfel mogelijk dat de economische crisis in het voordeel is van splintergroeperingen en mensen die tegen het vredesproces zijn. Maar ik denk niet dat de economische crisis alleen genoeg is om ze te beginnen steunen. Ik wil nog eens benadrukken dat het belangrijk is om deze groepen niet minzaam te behandelen, maar het is evenzeer belangrijk om hen niet meer geloofwaardigheid te geven dan nodig. Het is van belang dat we de dialoog aangaan over vrede, ook met splintergroeperingen die in hun eigen ogen streven naar een gerechtvaardigd politiek doel.

Zijn gemengde katholiek–protestantse scholen de oplossing?

Owen Donnelly: Gemengde scholen zijn zeker een deel van de oplossing, maar niet op zichzelf. Ik geloof dat er veel meer gemengde scholen moeten komen. Noord-Ierland kent veel verdeeldheid, niet alleen op het vlak van onderwijs, maar ook gender. Er zijn veel jongens- en meisjesscholen. Ik denk dat een grote mix de beste vorm van onderwijs is.

Veel mensen voor wie de religieuze opvoeding belangrijk is, argumenteren dat gemengd onderwijs niet als enige oplossing zal helpen. Daar ga ik mee akkoord. Als een jongere bijvoorbeeld naar school gaat en daar een niet-sektarische omgeving leert kennen, maar dan thuis totaal een ander beeld voorgeschoteld krijgt, dan zal uiteindelijk de invloed van thuis een grotere impact hebben.

Uit welke andere aspecten bestaat de oplossing voor het conflict?

Owen Donnelly: Ik geloof dat de moeilijkheden die we in Noord-Ierland hebben gelijkaardig zijn aan de moeilijkheden die er bijvoorbeeld in België, Israël-Palestina en Zuid-Afrika zijn. Wanneer je beslist dat ‘de ander’ op een bepaalde manier minderwaardig is, dan is het gemakkelijk te rechtvaardigen die ander kwaad te doen. Dat lijkt dan zelfs iets goeds.

De uitdaging voor ons allemaal is om elkaar te vermenselijken en elkaar te tonen dat we heel hard op elkaar lijken, meer dan dat we verschillend zijn. Dat is zo in Noord-Ierland, maar ook in de rest van de wereld.