Zwanzen met Brabo en Antigoon

Ik ben een geboren en getogen Antwerpenaar, ook –voorlopig toch- homo en dan nog eens kind van een migrant van Marokkaanse afkomst uit de jaren zestig. M’n Vlaamse moeder was diep katholiek en ik ging naar een gemeenschapsschool. Zelf ontwikkelde ik een stevige empathie en zin voor sociale gelijkheid. Die achtergrond maakt me hypergevoelig over de recente stadsproblemen. Problemen die de laatste weken in de pers en media rijkelijk zijn uitgesmeerd en veel inkt en gedachten hebben doen voortvloeien.

Het begon bij een “goedbedoeld” samenscholingsverbod, begin januari, waarin de nieuwe, frisse burgemeester z’n macht ontplooide om proactief een potentiele, maar ook potentiëel “fictieve”, betoging tegen te houden. Het ging –weeral- over een karikatuur van de profeet Mohamed in één of ander magazine, en enkele extremisten bij wie dat zwaar op hun maag lag zouden zo onze stadsveiligheid kunnen ondermijnen met hun illegaal maar ook onofficieel en zelfs misschien totaal fictief betogingsinitiatief. Ondertussen lag de hele moslimgemeenschap van Borgerhout, toch wel een hele hoop islamitische mensen, écht niet wakker van die simpele tekeningetjes. Dat is natuurlijk saaier om over te schrijven in de pers, als mensen gewoon niet reageren.

Hoedanook, het preventieve samenscholingsverbod creëerde wel een beknotting van rechten. Een gemeenschap die zich sowieso al geviseerd voelt, werd nog maar eens niet vertrouwd in haar gezond verstand. Samenleven is ook vertrouwen hebben in je buren, dat mist het stadsbestuur enorm. Ze hebben nu eenmaal géén gezonde contacten met Borgerhout (wel wat spijtig, want dat is ook Antwerpen, lieve mensen), ze kennen “ons” niet echt, ik woon zelf nota bene niet ver van Borgerhout en ken het dus wel.

Maar bon, dat had nog iets half onschuldig, ik kon daar voor de helft als halve Marokkaan nog inkomen dat ze zulke extreme voorzorgen namen en uiteindelijk was het allemaal slechts tijdelijk. We passen ons aan aan het bestuur, dacht ik toen. Geen probleem, integratie nietwaar? Ik blijf wel effe binnen die avond.

Regenboog T-shirt

Toen volgde een ongenuanceerde opmerking over een regenboog-T-shirt van onze nouveau maire. Die schoot wel echt in het verkeerde keelgat, ik was sprakeloos.  Anno 2013 te horen krijgen dat indien ik te kleurrijke kledij draag ik m’n eigenheid te veel naar voren zou schuiven en niet neutraal genoeg zou zijn als stadsbediende!?
-Zijn we dat niet allemaal, levend in deze stad, bedienden van deze stad?-

Welke norm hanteren om “neutraal” te bepalen? Als mijn seksuele voorkeur niet neutraal genoeg is, dan is het feit vrouw of man te zijn ook niet neutraal, dan is het feit om groot of klein, dik of dun, zwart of wit te zijn, oud of jong, ook niet neutraal.

Dus vraag ik, volgens een pure De Weverse logica, dat iedereen, zowel mannen als vrouwen hun hoofd kaalscheren. Inderdaad, “men herkent dat” als iemand een bepaalde haartooi heeft, dus weg ermee. En de kortgeknipte legerdienst look is daarin het “neutraalst” zeker? Alsook wil ik niemand hebben die bh’s draagt, hoge hakken, minirokjes of lippenstift, want “men herkent dat” als “typisch” té vrouwelijk, het verwart me als potentiële hetero. Niemand mag grijs haar hebben -tekenen van ouderdom moeten met kleurshampoo weggewerkt worden tot een neutrale kleur –asblond zeker om het maar wat Arisch te benaderen? Ook geen Nike shoes of H&M dragen, men herkent die merken en ze komen uit het buitenland, enkel Vlaamse kledij aub “men herkent dat” … Ik zou zo nog pagina’s kunnen schrijven, gelukkig voor u ben ik hier niet dé burgemeester.

Men herkent alles

Naast al dit “zwanzen” zoals we zeggen in Antwerpen, was mijn vraag aan de burgemeester: wat herkent men niet? Wat is zijn visie van Antwerpse neutraliteit, en mogen we nog ‘s stemmen als Antwerpenaren, om te zien of dat overeenstemt met onze visie van neutraliteit? Zulk een “what will people think” attitude rond het regenboog-T-shirt is even pervers als de moslimextremisten met hun probleem en censuur van de Mohamedkarikaturen. Het verschil is er een van macht, de burgemeester heeft wél het recht om van zijn persoonlijke opinie zomaar onze publieke werkelijkheid te maken. Dat is beangstigend voor me.

Soit, het is jullie zeker duidelijk uit m’n toon: ik was er kapot van. Jezus Maria in de hemel… hoe men mijn seksualiteit in een T-shirt duwt –dat ik trouwens ironisch genoeg nooit zou dragen- en het nog ‘s abnormaal maakt door dat T-shirt te verbieden als te uitgesproken voor de neutraliteit van “onze” stad. Don’t ask, don’t tell, versie De Wever. “Onze” Stad wordt gewoon “Zijn” Stad op die manier.

Maar daar hield het niet op, m’n loyaliteit ten opzichte van mijn stad wordt uiteindelijk nog méér op de proef gesteld! Ditmaal op iets dat minder persoonlijk is, daardoor ook gemakkelijker voor mij om er veel rationeler en minder emotioneel op te reageren: de vreemdelingentaks

Het Antwerpse stadsbestuur heeft beslist om al de nieuwkomers met een verblijfsvergunning die zich in Antwerpen willen vestigen, 250 euro te laten betalen aan het vreemdelingenloket, in plaats van de oorspronkelijke 17 euro. Antwerpen, deze havenstad die eeuwenlang bekend was voor haar capaciteit om nieuwe stromen binnen te laten wordt zo plots een burcht waar je een tot meer dan 10 keer hogere tol moet betalen om erin te mogen.

Het Stad is duidelijk niet meer van iedereen sinds de laatste verkiezingen. Begrijp me niet verkeerd, ikzelf zal, voorlopig toch, niet zo’n taks moeten betalen, ik ben van hier –volgens de oude criteria dan toch, misschien verandert ook dat morgen- maar het idee vind ik pervers en zo on-Antwerps. In mijn persoonlijke werkelijkheid zijn we een gastvrije stad, open naar de buitenwereld toe. Als een haven, met onze geliefde Kathedraal als lichttoren. 

Tijl Uilenspiegel

Het is met open mond, verbijstering en verbazing dat ik merk hoezeer ik het zo oneens kan zijn met de huidige posities die ons stadsbestuur week na week inneemt. Ik voel me totaal vervreemd, het is een identiteitscrisis.

Hoe meer ik inzoem op m’n diep gewortelde Vlaamse relatie met Antwerpen, hoe meer ik merk dat ik een onbevooroordelende liefde en kennis van haar geschiedenis en natuur heb. Het is dus ook met open mond, verbijstering en verbazing dat ik merk hoezeer ik het zo oneens kan zijn met de huidige posities die ons Stadsbestuur week na week inneemt. Ik voel me totaal vervreemd, het is een identiteitscrisis.

Het wekt de Tijl Uilenspiegel in me op. Niet het oorspronkelijke personage, een “uils”kuiken geschreven door Herman Bote rond 1500, maar de Tijl van de Franstalige Belgische auteur Charles de Coster. Die is meer dan een luchthartige vagebond of kwajongen, hij was een Vlaamse vrijheidsstrijder die aan de zijde van de Geuzen tegen de Spaanse overheersing vocht.

Zolang er nog recht op vrije meningsuiting is en zolang ik hier op MO.be nog een mening mag neerschrijven, profiteer ik van dit platform om effe de knopen in m’n hoofd te ontwarren.

Stadshuis

Wandelend in de Stad kom ik terecht in het hart van Antwerpen: de Grote Markt. Daar zie ik het Brabo fontein van Jef Lambeaux staan voor het Stadhuis en de ironie ervan schiet me te  binnen.

Eigenlijk zou het heldhaftige personage de hand van de verslagen reus in de richting van de Schelde moeten werpen, maar men had in 1887 wijselijk beslist dat niet te doen. Anders leek het alsof Brabo de hand van de reus binnen wierp in het stadshuis, recht in het schoonverdiep van de burgemeester…  misschien anno 2013, zouden we het standbeeld toch 180 graden moeten draaien, zodat ie dat wél doet.

Het zou ook een mooie poëtische revanche zijn op de kille realiteit van dit naieve huidige Antwerpse stadsbestuur. Vooral voor een partij als de N-VA die toch wel veel liefde pretendeert voor hun Vlaamse geschiedenis, zouden bepaalde Antwerpse symbolen, zoals de Antwerpse handjes en waar die voor staan, terug boven water moeten komen drijven. Brabo: het is de held die we hier terug nodig hebben voor de controversiële vreemdelingentaks.

Salvus Brabo

Iedereen kent het verhaal van Brabo, toch ga ik de legende hier weer effe blootleggen, zodat het verband tussen toen en het heden duidelijker wordt:

Ooit was er een kasteel gebouwd op een eiland in de Schelde door mensen van de oude stad Tongeren. De Reus Druon Antigoon verpletterde de burgzaten met z’n grote voeten en harde knoken; hij veroverde die burcht en nam bezit van het eilandje. Er begon hierdoor een verschrikkelijke tijd voor de schippers die de Schelde op- en afvoeren.

Vroeger volstond het om aan die van Tongeren een matige tol te betalen. Dat was toen de norm om over de Schelde te kunnen varen. Maar nu verwachtte de reus Druon steeds meer en meer van de schippers. Hij was niet tevreden met een tiende van hun buit, maar eiste de helft van hun hebben en goed op. Elke schipper die hem niet betaalde, werd op een gruwelijke manier gestraft. De keuze was simpel: oftewel gaven ze de helft van hun vracht af, oftewel werd hun rechterhand door de reus genadeloos afgehakt. De reus rustte nooit en was steeds op z’n post; niets of niemand ontging hem, geen schipper kon, noch bij nacht noch bij ontij, voorbij de burcht  zonder tol of rechterhand af te moeten staan. Het monster was niet te vermurwen, met z’n reusachtige zwaard hieuw hij de hand bij de pols af en wierp die dan in de Schelde, als niet voldoende betaald werd.

Een vreselijke tijd dus voor de schippers die de Schelde bevoeren; met de Reus Druon op z’n veroverd kasteel op het eilandje, die handen afkapte en in de Schelde wierp.

Maar toen kwam een reddende held: Salvus Brabo, familie van Gaius Julius Caesar. Hij was koning van Tongeren en/of Romeinse soldaat. Hij trok er op uit om de reus te verslaan en een einde te maken aan diens alleenheerschappij en barbaarse praktijken. Als een David versus Goliath versloeg hij de reus. Om hem te straffen voor al z’n wandaden, kapte Brabo de rechterhand van de reus zelf af, en gooide die met een sterke worp in de Schelde. Precies zoals de reus menig weerloos schipper had aangedaan. Brabo zelf werd bevorderd tot hertog van Brabant, van de Druon hoorde men nooit iets meer, en de herinnering van de bevrijding bleef voortleven in het collectieve geheugen van de mensen van ‘t Stad. Zo sterk zelfs, dat in de volksmond z’n “handwerpen” ook  verbonden werd aan een mogelijke oorsprong voor de naam van onze stad: Antwerpen.

Voila, vandaar dus het standbeeld van Jef Lambeaux, geïnspireerd op deze legende. De man in het standbeeld is naakt, om enige anachronismes in de legende te omzeilen; immers de werkelijke reus in het verhaal leefde volgens de volksmond in de 12de eeuw, terwijl het personage van Brabo ongeveer 1000 jaar voor Christus.

Men herkent nog trouwens tot op de dag van vandaag in het beeld van het in rood gekleurde Wapen van Antwerpen, de burcht van de reus alsook twee afgekapte handen. Dit is onze geschiedenis, dit is de aard van Antwerpen.   

Druon Antigoon

Vandaag heb ik het gevoel dat de Reus terug is. Het huidige Stadsbestuur neemt initiatieven die bezoekers penaliseert, bewoners beangstigt en kleineert, vreemdelingen een tol vraagt die ver boven de oorspronkelijke bedragen ligt. Hoe men die cijfers ook draait of keert en volgens interne logica en principes tracht goed te praten, ze staan diametraal tegenover de oorspronkelijke ethische fundamenten van onze stad Antwerpen.

Antwerpen is een havenstad, een stad die jarenlang schippers en reizigers ontving, doorliet en verwelkomde. Haar kracht, schoonheid en geschiedenis is opgebouwd in die morele bouwstenen. Om nu plots weer al die elegantie van de baan te vegen en volgens zelfregulerende commerciële principes de stad boeman en tolvrager te laten spelen is, me dunkt, compleet tegen de oorspronkelijke natuur van onze Antwerpse eigenheid.