Wordt de nieuwe Nobelprijs Literatuur een Nigeriaanse?

Alle excuses zijn goed om een boek te lezen. Zelfs het label Writing from Africa.

In oktober kreeg ik voor het eerst Africa39. New Writing from Africa South of the Sahara in handen, omdat ik naar Nigeria was afgereisd, waar de 362 pagina’s tellende bloemlezing aan de wereld zou worden voorgesteld.

Een primeur. Allemaal waren deze 39 schrijvers geboren of geworteld in zwart Afrika, of liever: “Afrika bezuiden de Sahara”. Ze moesten ook allemaal jonger zijn dan 40 jaar. Na Bogotá39 en Beirut39: New Writing from the Arab World had nu ook het Afrikaanse continent zijn eerste anthologie van jong schrijftalent.

Bij aankomst in Port Harcourt (Nigeria) - door UNESCO erkend als wereldboekenhoofdstad van 2014 - zie ik dat liefst negen van de 39 afkomstig zijn uit Nigeria.

Dat land in West-Afrika is niet toevallig het volkrijkste land in Afrika en bracht trouwens ook illustere schrijvers voort, zoals Chinua Achebe, Ben Okri en Wole Soyinka.

Chika Unigwe en schoondochter van Wole Soyinka

Deze laatste won ooit de Nobelprijs Literatuur en schreef ook het voorwoord van Africa39. Zijn schoondochter, Lola Shoneyin,  is naast Chimamanda Ngozi Adichie (en onze eigen Belgisch-Nigeriaanse schrijfster Chika Unigwe !) één van de bekendere namen in deze bloemlezing. Wat ook opvalt is dat behalve rasechte schrijvers, ook pennenvruchten zijn geselecteerd van journalisten, gezondheidswerkers en zelfs, ambtenaren!

Polygamie kan heel hard aankomen

Lola Shoneyin heeft intussen de kaap gerond van de veertig. ‘Mijn inzending was nog net op tijd binnen’, zegt ze wanneer we even tijd vinden voor een gesprek. Africa39 bevat een fragment uit haar nieuwe roman Harlot. Het is haar tweede roman voor volwassenen, nadat ze eerder kinderboeken, poëzie publiceerde en de veelgeprezen roman The  Secret Lives of Baba Segi’s Wives.

‘The Secret Lives wordt trouwens binnenkort in het Deutsch uitgegeven’, zegt ze, terwijl ik haar mijn Engelstalig exemplaar toestop om te laten signeren. ‘In Vlaanderen spreken we Nederlands’, antwoord ik minzaam, ‘geen Duits’. 

‘Ik ben ook niet overtuigd over het Westerse huwelijk’, zegt ze over het thema van haar eerste boek, ‘maar polygamie kan heel hard aankomen bij een vrouw. Jarenlang doe je je uiterste best en dan komt manlief met een tweede vrouw aanzetten. Alsof jij niet meer voldoet.’

Chick-lit en Sci-Fi

Africa39 is een aanrader voor onder de Kerstboom, ook al blijven we het moeilijk hebben met de ondertitel New Writing from Africa. Goede literatuur behoeft geen krans en al zeker geen strooien rokje!

Uitgever Ellah Wakatama Allfrey zucht. ‘Ik wil niet grof zijn, maar de vraag wat Afrikaanse literatuur dan wel is, vind ik uitputtend. Ze valt gewoon niet te beantwoorden! Natuurlijk zijn deze 39 eerst en vooral schrijvers. Tegelijk kan je toch ook niet ontkennen dat Afrikaanse auteurs veel moeilijker aansluiting vinden bij lezers en dit soort happenings maakt dat mogelijk’.

En het is zoals Ellah zegt.  Afrikaanse literatuur valt niet te vatten onder één noemer. Behalve formele vereisten – elke inzending moest 10 pagina’s tellen – valt er inhoudelijk geen lijn te trekken doorheen de 39 geselecteerde kortverhalen of boekfragmenten.

Chibundu Onuzo, een naam om te onthouden

De frêle chick-lit van Edwige-Renée Dro over een professor en zijn verliefde studente speelt zich af in Parijs en Shadreck Chikoti uit Malawi schetst een uitgepuurd toekomstbeeld, waarin private bedrijven via cameraschermen binnenkijken bij u thuis. Er zijn geen bubu’s of baba’s te bekennen in Chikoti’s science-fiction.

Evengoed katapulteren andere stukken ons pal in de realiteit van Afrika vandaag, zoals Why radio djs are superstars in Lagos van Igoni Barrett: zoon van dichter Lindsay Barrett en voormalige vriend van Fela Kuti. Igoni vertelt hoe een doorsnee koppel terechtkomt in de go slows van Lagos, de roemruchte files die tijdens het spitstuur uren kunnen duren.

Afrika is ook allang niet meer het heart of darkness van Conrad.

Jongste schrijfster bij Faber is Afrikaan

‘In Africa39 vind je weliswaar schrijvers die worstelen met conflict, maar er zit slechts één verhaal in over oorlog’, zegt Ellah.

Het is een fragment uit The Wayfarers van Chibundu Onuzo, de jongste schrijfster ooit uitgegeven door het Britse Faber, waar ook William Golding’s Lord of the Flies uitkwam. Ik heb geweend bij het lezen van Chibundu’s historische fictie.

Het gros van de 39 jonge auteurs die in Port Harcourt verzamelen blazen, zijn zoekend en zelfverzekerd, scherpzinnig en soms jolig. De meesten schijnen elkaar te kennen, van andere boekvoorstellingen of via sociale media. Ik beeld me in dat sommige van hun voorouders ooit geroofd zijn uit de binnenlanden van Afrika en weggevoerd met slavenschepen, zoals de Amerikaanse Nana Ekua Brew-Hammond beschrijft in Mama’s Future.

Op haar sterfbed roept mama, een allegorie voor Afrika, de naar alle windstreken uitgewaaierde zonen en dochters voor een laatste keer bij zich. I want more than the money you give to assuage your guilt, zegt ze tegen het personage Musa. I want you to come home and take care of me till you find the Future.

Congo

Zonder twijfel til ik te zwaar aan het etiket Writing from Africa. ‘Onze schrijvers malen daar minder om dan jij’, zegt Ellah. Ze heeft gelijk. Trouwens was ik geen Afrika-journalist, dan had ik Africa39  wellicht nooit in handen gekregen en was ik nooit ontroerd geweest door deze of gene zin of scene. En had u ook nooit gehoord van Richard Ali A Mutu, om toch één Congolees uit het boek te vernoemen.

‘Al vijf dagen zie ik mijn peren tussen al die Engelstalige schrijvers’, lacht Richard. ‘Blij dat er nog ’s een Belg passeert’. Richards tweede roman werd gepubliceerd in het Lingala en ging in DR Congo als zoete broodjes over de toonbank.

Om voor deze bundel in aanmerking te komen heeft Richard het fragment uit zijn nog te verschijnen roman, Ebamba, moeten laten vertalen naar het Frans en dan het Engels. Hij is niet de enige. Er zit nog vertaald werk bij, vertaald uit Swahili en Spaans. 

Nobelprijs Literatuur

Ook al ontbreken een paar grote namen, zoals Teju Cole of NoViolet Bulawayo, toch vindt Ellah dat de jury van Africa39 - Margaret Busby, Elechi Amadi en Osonye Tess Onwueme - een goede staalkaart heeft afgeleverd.

‘We hebben gezocht naar aanstormend talent uit Afrika. Natuurlijk is deze bloemlezing onvolledig. Sommige schrijvers hadden geen tijd, anderen zijn niet geselecteerd door de jury, maar zou ik wel gekozen hebben. Africa39 is  een snapshot. Als uitgever hoop je natuurlijk altijd dat sommige auteurs binnen twintig jaar de Booker of de Nobelprijs zullen winnen’.

In het winternummer van MO*magazine kan je een grote reportage over Nigeria lezen. Je kan dit winternummer gratis krijgen als je een abonnement bestelt voor slechts 20 euro. Stuur vandaag nog een e-mail naar promotie@mo.be of bel 02/536 19 77.