Niet iedereen vindt het wahabisme een bedreiging

Wat weten we eigenlijk over het wahabisme en moeten we bang zijn voor de “wahabisering” van de Belgische islam? Twee boeken, een Nederlandstalig en een Engelstalig, zetten het gangbare publieke discours over wahabisme en salafisme in perspectief.

  • Muhammad Ghouri (CC BY 2.0) Muhammad Ghouri (CC BY 2.0)

Met het wahabisme heeft de (westerse) wereld de oerbron van het kwaad gevonden. Het wijdverspreide wahabisme is de belangrijkste oorzaak van moslimextremisme, jihad en zelfs de opkomst van terroristische milities zoals IS, redeneren experts aan weerszijden van de geloofsgrens. De auteurs van zulke werken baseren zich meer dan eens op geschriften van andere westerse experts.

Niet dat deze auteurs per definitie ongelijk hebben of het gemunt zouden hebben op het gedachtegoed van Muhammad Ibn Abd al-Wahhab. Alleen lijken vele kenners het originele bronnenmateriaal, dat nochtans voorhanden is, links te laten liggen.

In haar boek Wahhabi Islam haalt Natana DeLong-Bas de mosterd bij ‘de meester’ zelf. Ze citeert de verschillende werken van Ibn Abd al-Wahhab, vertelt hoe deze vernieuwende leer ontvangen werd door zijn tijdgenoten. Vervolgens vergelijkt ze haar eigen bevindingen met het werk van andere auteurs.

Elk hoofdstuk gaat uit van voor de hand liggende vragen, zoals: Mag alle geweld gepleegd door moslims als jihad beschouwd worden? Of: Onder wiens verantwoordelijkheid valt de oproep tot jihad? De antwoorden bevestigen geenszins het gangbare discours over de Saoedische leer.

Interessant in de opbouw van het boek is de gelijkenis met het originele werk van Ibn Abd al-Wahhab. De hoofdstukken berusten op twee pijlers. Enerzijds stelt DeLong-Bas een hardnekkige mythe over een bepaald thema op de proef, anderzijds vermeldt ze de koranverzen waarop Ibn Abd al-Wahhab zich gebaseerd heeft en zijn interpretatie ervan.

Wahhabisme en de vrouw

In zes hoofdstukken deconstrueert DeLong-Bas de vooringenomen opvattingen over de leer van Ibn Abd al-Wahhab. Het langste hoofdstuk is gewijd aan de plaats van de vrouw in de samenleving, in de godsdienst en in het echtpaar.

De auteur hekelt de gemakkelijke gelijkstelling tussen wahabisme en het vrouwonvriendelijke beleid in Saoedi-Arabië.

DeLong-Bas is zich er acuut van bewust dat haar boek hoogstwaarschijnlijk als controversieel bestempeld wordt. Haar bevindingen staan immers haaks op algemeen aanvaarde opvattingen over het wahabisme. Ze schuwt daarbij de controverse niet en hanteert titels als: “Vrouwen en wahabieten: de verdediging van vrouwenrechten”.

In de inleiding van dit hoofdstuk hekelt de auteur de gemakkelijke gelijkstelling tussen wahabisme en het vrouwonvriendelijke beleid in Saoedi-Arabië. Vooral omdat dit kennelijk niet gestoeld is op een gedegen analyse van het oeuvre van Ibn Abd al-Wahhab.

‘Door de jaren heen en over de hele wereld zijn wahabieten afgeschilderd als gewelddadige fanatiekelingen die dood en verderf zaaien tegen iedereen die ze als ongelovig of afvallig beschouwen. Dit beeld is klaarblijkelijk niet gebaseerd op de geschriften van Muhammad Ibn Abd al-Wahhab.’ Zo besluit de auteur het hoofdstuk over de aard van de jihad: een oproep tot de islam of een oproep tot geweld?

In haar boek gaat DeLong-Bas oprecht op zoek naar antwoorden over thema’s die zowel moslims als niet-moslims bezighouden. In tegenstelling tot aantrekkelijke concepten als Jihad vs. McWorld bieden de inzichten die ze voorstelt geen gemakkelijke verklaring voor de conflicten van de hedendaagse wereld. Ook ontkent ze de werkelijkheid van het geweld in de wereld niet.

Met Wahhabi Islam slaagt DeLong-Bas erin op wetenschappelijke wijze een reëel beeld te schetsen van een miskende hervormer wiens leer gekaapt werd in naam van de islam. (NB)

Wahhabi Islam: From Revival and Reform to Global Jihad door Natana J. DeLong-Bas is uitgegeven door Oxford University Press. 370 blzn. ISBN  9780195333015

De ware salafisten zijn de wahabieten

Ook in de wereld van de Belgische inlichtingen- en veiligheidsdiensten klinkt het dat we ons wel degelijk zorgen moeten maken. Zij zien een wahabisering van de islam in België. En aangezien met de term wahabisme wordt verwezen naar de Saoedische school binnen het salafisme, moeten we ons meteen ook zorgen maken over de salafisering.

De auteurs bemerken dat groepen salafisten zich uitstekend aanpassen aan lokale, politieke, culturele en sociale omstandigheden.

Het salafisme is een stroming binnen de islam waarin gelovigen proberen hun leer en levensstijl zo veel mogelijk te baseren op het ideaalbeeld van hun vrome voorvaderen, de allereerste generaties moslims. Salafisten vinden dat de andere moslims te veel bezig zijn met vernieuwing, filosofie en rationeel denken en dat ze teksten anders gaan interpreteren. Dat kan niet, vinden ze. Er is binnen de ware islam geen plaats voor interpretatie of discussie.

‘Jonge moslims vinden via het wahabisme en het salafisme de weg naar de jihad’, schreef Shervin Nekuee, een Iraanse socioloog en publicist, op 27 januari jl. in een opiniestuk in NRC Handelsblad. Hij staat met die stelling zeker niet alleen. Velen delen de mening dat de dogmatische zienswijze de wegbereider is naar gewelddadige radicalisering en de gewapende jihad.

Dat is te kort door de bocht, betogen de auteurs van het boek Salafisme, dat in 2014 verscheen. In dit boek leggen de drie Nederlandse experts Martijn De Koning, Joas Wagemakers en Carmen Becker hun historische, antropologische en islamologische kennis bij elkaar. Met hun inleiding over het salafisme willen ze voorbijgaan aan de voorgedrukte etiketten als ‘radicaal’, ‘fundamentalistisch’, ‘extremistisch’ waarvan de term wordt voorzien.

De drie auteurs willen niet moraliseren, maar uitleggen dat er veel meer variaties op het thema zijn dan één, naar gelang van plaats en tijd. Dat er spanningen zijn tussen de brede samenleving en de levensstijl van salafisten wordt zeker niet ontkend. Het salafisme heeft best wel sociale en politieke gevolgen. En dat is ook zichtbaarder geworden dan vroeger. De salafisten zijn er immers in geslaagd om hun claims, doctrines en methodes in dogmatische vorm over de hele wereld te verspreiden.

‘Salafisten uit Saoedi-Arabië hebben als expliciete doelstelling het verrichten van de da’wa: de uitnodiging tot de islam’, schrijven de auteurs. Saoedi-Arabië heeft sinds de jaren 1960 een enorme bijdrage geleverd aan de verspreiding van het salafisme of wahabisme in de vorm van religieuze lectuur, geld om moskeeën te bouwen en het opzetten van islamitische organisaties.

Anderzijds gaat die grotere zichtbaarheid niet noodzakelijk gepaard met meer tegenbeweging. De auteurs bemerken dat groepen salafisten zich uitstekend aanpassen aan lokale, politieke, culturele en sociale omstandigheden. Op eigen bodem ziet de Mechelse burgemeester Bart Somers overigens de voordelen van een Mechelse salafistische vereniging als Mahad Arrahma. ‘Deze jonge mensen zetten zich actief af tegen het geweld in het Midden-Oosten, verzetten zich actief tegen extremisering’, aldus Somers. En er zijn zelfs salafistische moskeebesturen die actief hebben samengewerkt met de Nederlandse overheid, juist om radicalisering te voorkomen. (TD)

Salafisme door Martijn De Koning, Joas Wagemakers en Carmen Becker is uitgegeven door Parthenon. 261 blzn. ISBN 978 90 79578 504

Dit artikel verscheen in het zomernummer van MO*. Een abonnement op MO* kost slechts 20 euro en kan je hier bestellen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.