Wat er gebeurde met migranten die buiten de VS-grenzen moesten wachten

Ontvoerd en afgeperst in Mexico, met dank aan de regering-Trump

© Reuters / Loren Elliott

Een Hondurese vrouw in het Matamoros-kamp vlak bij de grens van Mexico en de VS, 2019. De migranten die er verbleven, wachtend op het resultaat van hun asielaanvraag in de VS, werden vaak slachtoffer van afpersing en geweld. Het kamp is sinds begin maart opgedoekt.

‘Verkrachting, ontvoering, afpersing, mishandeling en psychologische trauma’s.’ Dat is wat duizenden migranten ondergingen terwijl ze in Mexico wachtten op het resultaat van hun asielaanvraag in de VS. Een Trump-maatregel, intussen weer afgeschaft door opvolger Joe Biden, met grote menselijke gevolgen. Sommigen overleefden Mexico, anderen stierven. MO* kon spreken met twee mensen die moesten wachten aan de grens.

Brymar en Carlos zijn twee van de 175.000 migranten die in 2019 probeerden in de Verenigde Staten te raken. Ze wilden een beter leven voor hun gezin. Ze werden bedreigd en ontvoerd, en zijn nu nog één stap verwijderd van toegang tot de Verenigde Staten. Ze wachten in Mexico op een ‘ja’ op de asielaanvraag die ze indienden aan de grens.

Brymar* (31) is een migrant uit Ecuador. Hij verliet het land met zijn gezin om de Verenigde Staten te bereiken. Ze kwamen met de bus aan in de Mexicaanse stad Reynosa, aan de grens met de VS, op 9 september 2019. Met behulp van een pollero, een tussenpersoon die mensen de grens over helpt, staken ze de Río Bravo over. Brymar en zijn gezin werden opgepakt door de grenspolitie, konden een asielaanvraag doen onder het zogenaamde Migrant Protection Protocol en werden daarop teruggebracht naar de grensstad Matamoros.

Het Migrant Protection Protocol is een systeem dat werd opgestart onder voormalig president Donald Trump, in 2019, om illegale immigratie in de VS te bestrijden. Het houdt in dat migranten die de VS binnen willen wel een asielaanvraag mogen doen, maar (nog) niet in het land mogen blijven. 71.000 migranten werden op die manier teruggestuurd naar Mexico. Daar moesten ze wachten tot hun asielaanvraag voorkwam voor de Amerikaanse rechtbank.

Intimidatie in “wachtkamp”

Tot februari van dit jaar woonde Brymar met zijn gezin in een migrantenkamp in Matamoros, in afwachting van hun hoorzitting, samen met 750 andere migranten. Het kamp, sinds kort opgedoekt, was een geïmproviseerde nederzetting aan de oevers van de Río Bravo, met tenten geschonken door niet-gouvernementele organisaties en kerken. Er werden mobiele toiletten en douches in het kamp geïnstalleerd. En installaties om water te zuiveren, keukens, kinderschooltjes, een medische hulppost.

In het kamp werden de wachtende migranten blootgesteld aan hitte en koude. En ze kregen ook te maken met geweld door criminele organisaties. ‘Daar verblijven was alsof je in een gevangenis zat’, vertelt Brymar. ‘We werden geÏntimeerd door criminelen. Ze hielden de hele tijd toezicht op ons. Deed je iets dat hen niet zinde, dan kwamen er problemen.’

‘We werden bedreigd door een bende. Ze zeiden me dat ze mijn zoon zouden ontvoeren als ik niet deed wat ze vroegen. Er gebeurde verder niets, maar we waren doodsbang’, benadrukt de Ecuadoraan.

‘Ik wist dat ik vermoord zou worden als ik aangifte zou doen. We konden niets doen.’

De criminelen kwamen hun dreigementen vaak wel na, zo werd duidelijk. Elke dag kwamen ze naar het kamp en namen ze gezinnen mee, zo vertelt Brymar. Van die gezinnen werd niets meer vernomen: ze verdwenen gewoon. Een Guatemalteekse man die in het kamp verbleef, werd vermoord. De kampbewoners werden voortdurend bedreigd en geslagen.

‘Criminele bendes waren overal. En we konden geen klacht indienen bij de politie, want ik veronderstelde dat iedereen bij die bendes betrokken was. Ik wist dat ik vermoord zou worden als ik aangifte zou doen. We konden niets doen’, zegt Brymar.

De nieuwe president Joe Biden maakte snel een einde aan het Migrant Protection Protocol. 25.000 migranten die in Mexico wachtten, mochten begin maart toch verder naar de Verenigde Staten; Brymar is één van hen. Op 19 februari vertrokken de eerste kampbewoners naar de VS, en op 7 maart maakten de laatste de oversteek. Ze wachten nu in de VS op het resultaat van hun asielaanvraag.

Op deze foto’s en in dit korte filmpje zie je hoe migranten uit het kamp in Matamoros worden overgebracht naar de VS, onder andere met hulp van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR:

De asielaanvragen die al ingediend zijn, moeten nog wel afgehandeld worden. Wanneer dat zal gebeuren, is niet duidelijk. De verwerking van de aanvragen ging erg traag, door de pandemie en door het beleid — of het gebrek daaraan — van de regering-Trump.

Biden heeft ook de ruimere immigratiewet van voormalig president Trump afgevoerd, omdat die volgens hem niet strookte met ‘de menselijkheid en de Amerikaanse waarden’. De regering-Biden voert ook nieuwe immigratiemaatregelen in, voor legaal verblijf van migranten in de VS. Brymar hoopt dat zijn asielaanvraag binnenkort geaccepteerd wordt, zodat hij een nieuw leven kan beginnen.

‘Autoriteiten laten migranten in de steek’

De getuigenis van Brymar bevestigt wat mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch begin maart nog rapporteerde op haar website: ‘Wij hebben consequent vastgesteld dat migranten in Mexico te maken kregen met verkrachting, ontvoering, afpersing, mishandeling en psychologische trauma’s.’

‘Tienduizenden migrantenfamilies zijn in de steek gelaten door de regeringen van de Verenigde Staten en Mexico’, stelde José Miguel Vivanco, directeur voor de Amerika’s bij Human Rights Watch, in een persbericht.

Human Rights Watch ondervroeg 71 Venezolanen die in Mexico moesten wachten, omwille van het Migrant Protection Protocol, tot hun asielaanvraag werd verwerkt. Velen van hen zijn hun land ontvlucht omwille van politieke vervolging, marteling en pesterijen. ‘In Mexico worden ze mogelijk nog eens slachtoffers van afpersing en geweld’, stelt Vivanco.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

De helft van de geïnterviewde migranten zegt dat ze in Mexico door grenspolitie, de Mexicaanse politie en/of criminele groepen werden afgeperst. In 16 gevallen zeggen ze steekpenningen te moeten betalen aan grensagenten of aan andere politieagenten om niet te worden uitgezet. Andere geïnterviewden bevestigden dat Mexicaanse regeringsambtenaren dreigden met de dood door hen uit te leveren aan criminele groepen als ze niet zouden betalen.

27 van de geïnterviewde migranten die asiel aanvroegen zeggen dat ze door criminele groepen werden ontvoerd of met ontvoering werden bedreigd. Er werd ook losgeld of geld voor bescherming geëist.

‘Migratie is één zaak. Maar er geld aan verdienen en ons daarom mishandelen, dat is helemaal iets anders.’

Human Rights Watch interviewde ook advocaten van migranten en medewerkers humanitaire organisaties. Het bezocht ook migrantenkampen aan de grens van Mexico en de Verenigde Staten, op zoek naar juridische documenten die de inhoud van de getuigenissen konden staven.

Uit het onderzoek van HRW blijkt dat de geïnterviewden bang waren om de misdaden in hun omgeving te melden aan de autoriteiten. Ze raakten ook niet aan de nodige documenten om medische hulp te krijgen, om te werken of om hun kinderen op een school in te schrijven.

Ontvoerd door criminelen: ‘We waren doodsbang’

Ook Carlos* (30) moest met zijn gezin wachten aan de grens met de VS. Ze vluchtten uit El Salvador en werden in Mexico ontvoerd. Toen ze in grensstad Reynosa aankwamen, in augustus 2019, werden ze onderschept door twee zogenaamde politieagenten aan het busstation. Die boden aan om hen te helpen naar de Verenigde Staten over te steken tegen betaling. Ze brachten het gezin naar een onbekende plaats.

‘We wisten niet waar ze ons heen brachten, maar het was ver weg’, vertelt Carlos ons. ‘Ze sloten ons op in een huis waar ook veel andere migranten waren. Die waren vastgebonden, en sommigen werden zelfs gemarteld terwijl wij er zaten. We waren doodsbang.’ Carlos besefte dat de “politieagenten” criminelen waren. ‘Migratie is één zaak. Maar er geld aan verdienen en ons daarom mishandelen, dat is helemaal iets anders.’

De nacht na de ontvoering lieten de criminelen hen vrij en stak het gezin de rivier over. Ze gaven zich over aan de grenspatrouille en meldden zich aan voor het Migrant Protection Protocol voor hun asielaanvraag. Zodra het papierwerk in orde was, werden ze teruggestuurd naar Mexico om hun proces af te wachten.

Carlos, zijn vrouw en kinderen woonden daarop maandenlang op straat. In december 2020 kwamen ze vervolgens naar het geïmproviseerde migrantenkamp waar ook Brymar verbleef.

Er kwam een eerste hoorzitting voor hun asielaanvraag in de VS, terwijl ze in het kamp verbleven. Maar daarna zorgde de pandemie voor vertraging. Ondertussen werd Carlos’ vrouw zwanger en besloot het koppel om het kamp te verlaten. ‘Ik wou absoluut niet dat mijn vrouw in Mexico in een kamp zou bevallen. Omdat we al getuige waren geweest van verschillende situaties waarin geen medische zorg werd verstrekt.’

‘Er is een nieuwe president en de regels zijn veranderd. We hopen op een “ja” op onze aanvraag.’

Dus stak het gezin de grens met de VS over om zich opnieuw over te geven aan de Amerikaanse politie. ‘We hadden geluk, want ze zorgden voor ons. Ik legde mijn situatie uit en ze gaven ons toestemming om in de Verenigde Staten te blijven’, vertelt Carlos.

De autoriteiten droegen zijn asielaanvraag over van Texas naar Californië, waar de Salvadoraan nu met zijn gezin woont. Ze wachten er op een positief antwoord. ‘Er is een nieuwe president en de regels zijn veranderd. We hopen op een “ja” op onze aanvraag. We willen volgens de regels immigreren’, zegt Carlos.

‘Vechten om migranten’

De gevaren voor migranten die door Mexico reizen zijn ‘geen geheim’, zegt Juan Sierra, coördinator van opvangcentrum San Juan Diego y San Francisco de Asís in Matamoros.

Het opvangcentrum werd in 2007 geopend en er werken 10 à 15 mensen. Die bieden migranten eten, kleding en juridisch advies. Dankzij de steun van katholieke organisaties en ngo’s hebben ze sinds de opening enkele duizenden migranten geholpen.

‘Criminele organisaties controleren de migratie’, zegt coördinator Sierra. ‘Migranten betalen hen om de VS binnen te komen. Vanaf het moment dat migranten aankomen in het zuiden van Mexico, staan criminelen uit het netwerk klaar om hen mee te nemen in een bus of trein naar het noorden.’

Als je geld neertelt, krijg je bijvoorbeeld een wachtwoord waarmee je toegang hebt tot hulp van het smokkelnetwerk. Of er wordt een foto van je genomen van zodra je betaald hebt, zodat de mensen in het netwerk je kunnen herkennen en je kan reizen tot aan de noordgrens.

Er valt veel geld te verdienen aan migranten afpersen en door Mexico smokkelen. ‘Criminele organisaties vechten om op die manier zoveel mogelijk migranten in hun greep te krijgen. Dat kan ook fout aflopen voor de migranten, wanneer ze de “hulp” weigeren of wanneer er iets misloopt. Dat is de manier waarop de criminele netwerken opereren’, aldus Sierra.

Overheid en politie: zelden te vertrouwen

En wat is de rol van de Mexicaanse politie en overheid in deze problematiek? Sierra benadrukt dat zich een krachtmeting afspeelt tussen het Nationaal Migratie-Instituut (INM) en de veiligheidsdiensten. Het INM is de Mexicaanse overheidsinstelling die de migratie in Mexico controleert en opvolgt. Het werkt onder andere samen met de federale politiediensten om migranten zonder verblijfspapieren op te pakken, maar moet ook hun rechten garanderen.

Of een asielaanvraag uiteindelijk goedgekeurd wordt of niet: migranten hebben recht op een menswaardige behandeling terwijl ze wachten in Mexico. De INM-kantoren in Mexico hebben elk een ‘migratieverblijf’, een estancia migratoria, waar migranten onderdak vinden — zij het zeer tijdelijk. Het INM moet migranten ook medische hulp bieden.

Migranten moeten bovendien geïnformeerd worden over het juridische proces om asiel aan te vragen. En het INM moet hen ook een veilige, begeleide terugkeer naar hun land van herkomst organiseren en aanbieden.

‘Medewerkers van de overheidsinstelling voor migratie dreigen zelf met deportatie, en dat is een effectief argument voor afpersing.’

Maar in de praktijk loopt het vaak anders en worden migranten niet altijd geholpen door het INM. Sterker zelfs: ook bij de diensten van deze overheidsinstelling is er spraken van afpersing. Gevallen zijn bekend van INM-medewerkers die de migranten om geld vragen. Wie weigert, wordt bedreigd met deportatie of met uitlevering aan criminele organisaties.

‘Het is niet altijd het INM dat aan afpersing doet, zeker niet. Maar de dreiging met deportatie is een effectief argument voor afpersing. Het verschil met de politie is dat die wapens gebruikt om te intimideren en het INM niet. Maar als puntje bij paaltje komt, is iedereen betrokken bij de afpersing van migranten’, zegt Sierra.

Daardoor durven veel migranten geen aangifte doen. Ze zijn bang voor de gevolgen en durven niemand echt te vertrouwen. Toch vraagt Sierra migranten om aangifte te doen, omdat ze zo hulp kunnen krijgen. ‘Dien een klacht in via de opvangcentra; wij komen echt op voor jouw rechten. Heb het vertrouwen om dat te doen, zodat we jullie kunnen helpen’, bepleit hij.

Brymar en Carlos zijn intussen de grens met de VS over, al wachten ze daar dus nog op de uitkomst van hun asielaanvraag. Maar Mexico hebben ze in elk geval al overleefd, en ze kunnen het verhaal van hun doorreis nog navertellen. ‘Godzijdank leven we nog steeds’, zegt Brymar. ‘We hopen dat we binnenkort een nieuwe leven kunnen beginnen in de Verenigde Staten.’

*Brymar en Carlos zijn schuilnamen (om de veiligheid van de betrokken personen te garanderen).

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.