«Bienza bu tudi mu muséewa décolonisation »

Mu diendakana dienda mu Anvers activiste Mwazulu Diyabanza muamba ne: «Mfumu ne kuko udi ni tshia kupingana kuenda!»

© Elien Spillebeen

 

Ngondu mishala, Mwazulu Diyabanza muidikija misangu mivula bua kumbusheyi bifimba ni bisonga bia bafika bivua biiba baya kateka mu musée. Kudilomba dia MO*, uvua muya kutangila dileeja didibu babikila ne : 100 x Congo. Divuabu balongolola kudi bena mu Anvers mu Museum aan de Stroom (MAS). Kokuaku bavua ba muakidila kudi curatrice Nadia Nsayi pamuani basalayi ba patrimoine.

Bua bakuabu, militant1 muena Kongò, Mwazulu Diyabanza Siwa Lemba, udi Robin des Bois5, tshilobo. Musua kupingaja bubanji bua bafika muaba uvuabu babuiba. Bua bakuabu udi muntu muivi udiwiba bintu bia mushinga mukola mu musée2.

Mu ngondu muisambobo, kuidikijayi bua kupatukayi mu musée2 ni lupingu lua bena ku Tshad. Bivua bienzeka mu musée du Quai Branly ku Paris. Musée wa Afrika udi mu tshimenga tshia Berg en Dal mu ditunga dia Hollande. Kuntuaku, kuambulayi lupingu lua pa lukita lua pa tshikondu tshia bupika, kuyayi wenda upita lupepela nalu mudiapa. Too ne pamu kuatshibu kudi mpulushi. Kuyayi kabidi mu Musée de l’Afrique wa ku Tervuren. Lumingu elu uvua mulua mu Museum aan de Stroom mu Anvers. Kadi bua musangu ewu kena mulua bia mu mpukampuka to.

Kena mulua mu buivi to. Kadi mulua mubuakana bu militant udiujinga bua kupingaja midimu bifimba ni bisonga bivuabu biiba kudi muena nabi wa bushua. Lumingu lushala uvua kumpala kua tshilumbuluidi tshia mu France. Lumingu lutudi tubanga badi bamukosela tshibawu bua bidi muwenza ku Quai Branly.

« Kabayi ni bukenji, musée eyi basua anu kulama bubanji bua bafika ! » Udianu wambulula miuaku eyi dîba didii wenza bienzedi bienda ebi kumpala kua badi bamulondesha ku internet.

Bantu babungi badi bamunanga badi bamutua niama kumikolu dîba didii wenda wendakana mu musée bua kukeba bilumbu.

Tangilayi bididimbi bitangalaja mu Facebook.

 

Mutshibikidilu dia MO*, mulua mu Anvers muikala ufuma ku Paris. Bansentedi ba patrimoine4 wa MAS bamana kudiakaja bua difika dienda. Kadi muena bualu muikala mubindija. Anu bua dituku adi, bantu basatu batu bamunanga kuluabu too ni mu Anvers bafuma ku Liège. Nadia Nsayi, momekela wa bindidimbi, kabidi udi momekela wa dileeja didibu babikila ne : « 100 x Congo – Bidimu lukama bia bifimba ni bisonga bia mu Kongò mu Anvers ». Udi penda popu, muindila dilua dia Mwazulu.

« Muludiki muena Kongò ewu,

nudi bamubikila anu bua bualu buetu ? »

Mudindila amu, Nsayi udiubaleja muludiki mupiamupia dienda Marie-Antoinette Kumudidi Walo, muena Kongò musombela mu Anvers. Laety udi nsongaluma umua wa ku tshisumbu tshia ba’militants ba ku Liège. « Nuvu balongolola muludiki wa Kongò anu bua bualu buetu ? » wela lukonku mwikala ni mpata ku moyi. « Nki nanku to. Bua dileeja edi tudi ni baludiki batanu ba bena Kongò badi mu Belgique.

Marie-Antoinette udiuludika mu Mfwalansa ni mu Lingala. » Banyisha basanka, bualu misangu ya bungi mu maleeja akuabu kabatu basangana baludiki ba diaspora6 to.

Kabavua bamanya ni kutu paku nkònga munenana meshindu ewu mu Anvers, bintu bivua batoka bapeta dîba dia bupika. Nsayi udiutonda ne, « Mema ndimusomba mu Anvers eku bidimu bisatu, kadi mema panyi tshivua mumanya ni bitu ninku to. Ndi mubimanya anu pa ngalu kwenza mudimu mu MAS apa. »

Mukagila munyima mua lumuenu

Muena bualu, walukubwela pashisha mu MAS bu muntu wa mpolondo. Ni telefona kakwata ku bianza, uvua ni bena tshisumbu tshienda bamujingila bafuma mu France. Tshisumbu tshienda tshidi bua bafika bonso, dina diatshi : Unité Dignité Courage (Bobumua Budikadidi Didikolesha).

Bushua, bantu ba musée mikuabu kabena bakidila ba’militant badi bapatuka bu bivi. Kadi bantu ba mu MAS kabena ni bowa bua kutantamena lutatu to. « Anu nku mbangilu aku, tuvua ni dijinga bua kuakula maalu a kala kabidi a mapiamapia. Katuena muakuepuka tshiena bualu : mfuminu wa bintu ebi. »

« Dileeja edi kadiena anu bua maalu a kala.

Katuena muakuepuka tshiena bualu :

mfuminu wa bintu ebi. »

Bintu ebi bia bena Kongò mbisangisha mu tshimenga tshia Anvers emu kukadi bidimu lukama. Bidi bifuma ku maalu a kala ni kalela a pa bupika. Lelu, panyima pa bidimu lukuma, Els De Palmenaer ni Nadia Nsayi badi baleja bintu lukama.

De Palmenaer udi mulami wa bintu bia mu Afrika, ne udi ubilonga kukadi bidimu bia bungi. Yeya ni Nsayi, bapetela njila bua kulepeshalabu bena Anvers lungènyi. Ni diambuluisha dia bakebi ba mu Kongò, bamomekela ba bakàjì badi ni bushua mukana muabu. Kabena basokoka mfuminu wa bintu to. Mu midimu yabu, benji ba bindidimbi bia cinéma ni bandèngèjà ni bamufùki, badi baleja maalu atumenzeka kala mu tshimenga etshi tshia Anvers.

« Muntu yonso udi ulua kutangila dileeja edi, udi mua kupampakana bualu nkònga ewu utu upampakanyija bantu. » Nsayi udi ni mashi a bena Kongò. Kibualu kai uvua musua kuambuluisha mu dileeja emu.

Kumbangilu, bantu bavua bakengakana ni miyoyi munda bua bualu bua telefona wa Mwazulu. Bualu uvua utuma bindidimbi ni mikenji mu Facebook. Buatshinyi witabi bua kulua ? Etshi lukonku ludi kaluyi ni diandamuna to. Ukavu mumana kuamba pa toka ne bintu ebi kabyena ni tshiakuikala mu musée to. « Lelu ewu bubanji ebu kabuyi kubala budi mu buloko. » Panyima pa lumuenu kudi tupingu tubidi tua bakuba bia mu 17ème anyi mu 18ème siècle. Moomu, ba’militants badi bashindika.

Activiste1 udi unvuija bavua bamutangila mu internet ne « Munudi bamona emu balami badi baa bungi muaba ewu. » Batangidi bavu nkama itaanu, patuambi kufika kundekelu bakavu binunu dikumi.

Balami bavua benza muabu monsu bua ne kababamoni to, kadi bungi buvua bu buvu bupita pa matuku a pa tshibidilu.
Nsayi udi utuija ne, « Kudi pabu balongi badi munkatshi mua ditangila dileeja edi. »

« Dikopo edi diteka muaba ewu anu bua bualu buanyi ? » Udi umuela lukonku misangu ibidi.

Bintu bifimba Biiba

« Tudi basomba lupingu lua Mfumu Ne Kuko lua mu Tervuren anu bua dituku dia lelu. Bualu luvua luleja mu exposition universelle7 wa mu 1885. Kadi kabidi bualu bidi dîba dia tuetu tuakula mushindu udibu bangata lupingu elu kubukola.

Bakalomba misangu isatu mijima bua bapingaja lupingu lua Mfumu Ne Kuko. Bidi tshileejelu tshia buivi.

Nsayi nkena ni bundu to, udi wamba « Tudi bajadika ne lupingu elu luiba kudi mutoko wa bena Belge. » Lupingu lua Mfumu Ne Kuko lumanyika mu buloba bujima bu tshileejelu tshia bintu bifimba biiba. Nsayi udianu wambulula « Tangilayi tshileejelu tshibidi tshia mushindu umua tshia buivi. »

Muikala anu mutangila lupingu mu mesu, Mwazulu udi wambulula misangu ni misangu « Ne Kuko ». Ukavu mulumona ku Tervuren, kadi lelu muenza bu ne musangu wenda wa kumpala wa kulumoneyi.
Bua Nsayi, kabiena bimukemesha ni bantu mbaswa lupingu, « Bienza kubukola. »

« Kundekelu kua 19ème siècle mfumu wa mu musoku wa Kikuku ukavu mulomba bua bamupingajila lipingu elu. Kaba kamuandamuna to. » Nsayi udi unvuija ne, « Mu 1970 mfumu wa ditunga dia Kongò, Mobutu uvua mulomba penda bualu bua lupingu elu. Nansha mfumu udi mubukalenga lelu ewu mu Kikuku wakalomba penda kabidi mu 2016. »

© Elien Spillebeen

Chef ne Kuko au musée MAS

Mwazulu udi wambila lupingu ne, « Padi maalu onsuaa mapitakana, uvua koku, uvua mumona. » Mpindieu udi wambila badi bamulonda mu internet ne, « Ntììta luabanya makalenga wetu wa culture13 wa mu France muamba ne bidi bikengela ni mbula matadi alomba bua bintu bipingana.» Udi ufunkuna munu ku Ne Kuko. « Nga nushiyi bua nulepesha lungènyi. » Kuyayi, wenda utwa ntunku.

Musée wa décolonisation

Patudi tuakula bua kupingaja bintu, tudi tuakula bua bintu biiba ni bitalu pabi. Bidi ninku patudi tutangila plaque commémorativE9 bua bantu bena mu Kongò bavua bafua mu exposition universelle wa mu 1894. Muenyi udi mumona meena muanda mukulu a bana ba mu Kongò bavua ni mua kuikala mu zoo humain10 wa mu Anvers. Kadi bakafua bua bualu bua maalu makola avua mabenzekela. Bakavu balua bintu bia kunaya nabu.

Bantu ba mu musée bakakeba, kusanganabu bitalu bijìka mu nkita ya mu Schoonselhof. Bantu kampanda ba diaspora ni bamfumu ba Anvers badi bela meenji bua benza lupingu lua lunena bua babavuluka. Mwazulu udi ukupisha mutu, « To. Badi ne tshakupingana kuabu. »

Mwazulu udi ukupisha mutu, « To. Badi ne tshakupingana kuabu. »

Dijinga dia Nsayi didi ninku « Tuanji tupuwayi musunsa umua muab’ewu.» Katshia kumbangilu kua dilua diabu ditàlàlàà kadivuku to munkatshi muabu. Kadi kanemu bua bafua bifila ditàlàlàà. Bantu bavua bafuabu buvua anu bua kusankisha batoka. Batangidi ba mu internet badi batuma tumioyi tuzola.

Katuena bamanya tshidi Muazulu wela meenji bua bualu bua dileeja edi. Udi utamba kuimana bua kuambayi tshidi mu lungènyi luenda kudi badi bamutangila. Udi ujadika nkuasa wa butumbi wa Batshoku ne bimpa be. Kadi padibu biiba nkuasa wa butumbi wa mfumu, mumuane basua kushipa bukalenga buenda.

Marie-Antoinette mumona penda ne nkuasa ewu udi ni mushinga. « Bimueneka ni tetu bana ba muena Kongò badi basomba munu mu Belgique katuena mua kusomba panshi to. Katuena ni ditàlàlàà to, tudi tulubakana dîba dionso. Tudi anu mu dikengakana. »

© Elien Spillebeen

nkuasa wa butumbi wa Batshokwe

Mpingu ya Bakuba ya biamua mifila lunganyi kudi Mwazulu, ukadi udiakuila kayenda. « Kudi mpingu isatu ya mushindu ewu bua bulaba bujima. Ibidi yidiapa. Kadi tuetu mu Afrika tudi ne tshinyi ? Dîba kayi dia manya bana badi baledibua pa bulaba ebu ne muana wa mfumu kiuvua muisonga ? Bunuenu nuteleja bu mema, nuvua kunvua dikenga dia banabu. Babutula bionso kuiba bu ne matuku abu a pa buloba. »

« Binudi nufuma kudiunvuija,

katshia katutu mbanji kubiunvua mu musée to. »

« Binudi nufuma kudiunvuija, katshia katutu mbanji kubiunvua mu musée to. » Mwazulu wakudimunyi tshiakuidi. « Bienza bu tudi mu musée wa décolonisation, muaba udibu bakuila mbangilu wa bualu, ni bintu bibi bidibu beenza. » Bena dileeja badi batèèla meena ni bienzedi bia kala. Bidi bileja ne tudi tuela dikasa batangila kudilongolola dia maalu a kala.

Balondi ba Facebook bavua bikala bindila bua angata bintu akeba kua kuyayi, kabakumona tshenzedi atshi to.

Kadi Mwazulu, yeya mumania muakusankisha badi bamutangila. Diakamua kuambulayi tshipesa tshia madiba tshivu ku tshimanu. Bileja ne udi ne bukokeshi bua kubuenzeyi. Nsayi kuamba ne « O, muan’etu… » Musangu umua utangila balami, utshina buani kabalu pu udibu lukasa to.

Ueebeja ne « Didiba edi ndifika apa dîba kai ? »
« To… dipia-dipia.» Tshia kubimua biya midimu wa Bren Heymans, muena mu Anvers. Mutshitelesha kudi bamaamù batedi ba mu Kasaayi wa Balengela. Mwazulu udiutshipingaja kutshimanu kuvuayi muangata, uya mutangila ku kakabadi kavua kakanga. « Nudi bitaba ne bintu bionso ebi bietu anyi ? Tubadi etu badi batunzulula bishi ? Nansha bua kutusukula ? »

Ku’décoloniser bua ku’déradicaliser11

« Mpindieu nudi nuamba penu bishi bua bualu bua Kongò? » Etshi lukonku lua ndekelu lua dileeja. « Tshinyi tshenzeka ni nkònga bia buntu ebi ? Bua bualu bua Mwazulu tudi bamana kumania diandamuna dienda. » Etshi miaku ya Nsayi, kadi bamomekela ba bakaji basua benyi bonsu beela meenji ku lukonku elu.

Mu mukanda wenda mupiamupia (‘Dochter van de dekolonisatie’, Muana wa bakaji wa décolonisation) Nadia Nsayi udi ujadika ne kena udimona bu momekela to kadi udi udimona bu décolonisatrice12. Nsayi mutshimuna ne 100 x Congo ? Tudibasua kumania meenji a Mwazulu pa bualu ebu.

Patudi tusomba bonso Mwazulu udiwamba ne « Ndi ne kanemu padii udiamba ne udi décolonisatrice. ». Udiwakula ni ditalama. Tualayanganyi ne batangidi ba mu internet, ba’activistes pabu baangatshi dikisha bua kunua tshintu. « Yeya muina udiulonda kale kaa nkònga ewu. Bidii wenza bipiabipia. » Kadi disua dienda didi ne Nsayi aya mu tshitupa tshikuabu : « Kulomba buane batupingajila bintu. Bidi bikengela kulomba kudi muenyi onso bua aenza muenda monsu bua bintu bipingana kuvuabi bifuma. »

Ba’militants badi ni tshia kuikala ni maalu mapiamapia ni dimanya bua kulamakaja bikola maalu a tshididi. Ndi mujadika ni mudiumbuka dia mu musée emu, nenu penu ni nuikala ni dimanyishangana maalu anuvua kanui nawu to.

Nsayi udi uandamuna ne, « Buanyi mema ndi mumona ne ki mudimu wa activiste. Mudimu wanyi ngwa kumanyisha ni kutekesha diyuki. Ba mfumu ba tshimenga tshia Anvers bobu kibaangata mapangadika bua kutupingajila bintu, anyi to. Kadi ba’militants badi ni tshia kuikala ni dimanyishangana maalu ni dimanya bua kutshinsthimika maalu a tshididi. Ndi mujadika ni mudiumbuka dia mu musée emu, nenu penu ni nuikala ni dimanyishangana maalu anuvua kanui nawu to. »

Nansha mushindu wabu wa dienza muikala mushilangana, Nsayi ni Mwazulu badi bapetangana mu bintu bia bungi. Tshileejelu tshia kumpala : bonso babidi batekemena bia bungi kudi diaspora dia bafika. Nsayi udi wamba ne: « Tshileejelu etshi tshidi tshijika mu ngondu muisatu wa 2021. Kadi tshiena mumanya muaya ditunga kumpala eku to kunyima kua ngondu isambobo. Tshisumbu tshia bena tshididi tshieenza, bua kuikala kuela meenji kubualu bua dîba dia katuangatabu kubupika. Ni bela kabidi meenji ku bualu bua kutupingajilabu bintu bietu. Bantu, nangananga diaspora, badi ni mudimu wa bujitu mukola. Badi mua kusonsola diyuki. Kadi nitumona diaspora ni wa dilongolola. Ni kabidi ni waambuluisha ni kutungunuka ni maalu aa. »

Nsayi udi ni mukenji wa kuambila bansonga babafika ba kunu ku Mputu : « Mvùluku udi utulongesha ne kabena bapesha bwakanyi tshanana to. Udi ni tshia bua kutshinyenga. » Mwazulu muitaba : « Kumpala kua dibumbula dia mikenji yonso idi kaii mu bulelela, kutuanu mvita. Tangilayi bupika.»

Nsayi ni Mwazulu bonso buabu badi ni ditekemena kudi ndelanganyi mipiamipia, bualu bumuntu buabu budi nseka ibidi, luseka bena mu Afrika, luseka bena mu Mputu. Batoka mbindila anu bafika baamba. Bamfumu ba mu Mputu ni ba mu musée badi bamba ne mbindila dilomba diaanyìshììbwe dia ba mfumu ba mu Afrika. Kadi bamfumu, bumudi Félix Tshisekedi, badi baleja ne dipingaja dia bintu mpindieu kadiena menamena ni bualu buabi to.

Bu tshisumbu tshia diaspora tshikala tshiya kumpala, bidi mua kunyungisha pabi bintu mu ditunga. Mbua mpindieu bimueneka ni kabyena ni bualu buabi to. Kimudibi. « Bantu badi bela meenji kuabu maalu adi mabatonda. » Nsayi udi ubiunvua. « Ki bualu kai bena diaspora badi ni mudimu wa bujitu mukola bua kulongolola. » Meenji enda adi ni : dipangila dia kuikala kakuyi culture13, kakuyi bumuntu, bidi bualu bunenena mu ditunga bu dia Kongò. Nansha Kongò kayimumanya.

Mwazulu udi usopueja bantu : « Pikala bantu kabayi bunvua lelu ewu, tshia pitakana tshinyi ? » Udi witaba ni bienzedi bienda bidi bimanyinu, kabiena ni tshia bua kulua mu bubi to. Nsayi udi ukumbaja ne : « Bobu kabayi bateleja dikandamana dietu mu butalala, dikandamana ni dilua dikola, kakuyi lusa to. Pikala bantu ba mu ditunga emu kabayi bakula mpindieu bualu bua racisme14 ni injustice15, tudi mua kutabuluka tukadi ni dikandamana dikola. Ni bikala njiwu bualu ni biluisha ditunga edi ditenkakana. »

© Elien Spillebeen

 

Dipingana dia kwètu

Nsayi udi wamba mu mukanda wenda ne tudi mua kushintululangana bumfumu. Dîba ditudi edi bintu bionso (mpingu ni bitalu) bidi mubianza bia ba mfumu ba mu tshimenga tshia Anvers. Belgique kayenda asungula buani udi ufila anyi udi usombesha bena Kongò bintu biabu. Bumudi Nsayi muikala mufundi wa mikanda, udi ufila ngenyi ne : mbula matadi wa mu Kongò udi ni tshia kuangatulula bidibu bienda, kadi mudindilamu, badi nabi baanji babilama.

© MAS

Lupingu lua Bakuba lua biamua wa mu 17ème anyi mu 18ème siècle (Ⓒ MAS)

Patudi tutangila bienzedi bia Mwazulu, bidi bimueneka ni kena unemeka mikenji idi yamba ne bintu bidi ni bena nabi. Bimueneka kabidi ni, udi wela meenji buase udi mua kuangata bintu bia bankambua ba bafika, kuyanabi tshanana. Penda mumanya mikenji ya mbula matadi. Yeya penda udi munkatshi mua dikebulula bua kumanya mushindu kayi udi mudimu wa Unité Dignité Courage (Bobumua Budikadidi Didikolesha) muakufikau pawu kudi balumbuluishi. « Biobi bikengela ni tulumbulula bua se katuena basua mikenji idi yamba ne bintu bidi ni bena nabi, tudi tulumbulula. Udi mua kutshimuna mvita ni Mike Tyson muinjila. Kadi kabiena ni bualu buabi to pawudi kuyi mumukumina mu ring ni mikenji ya momu to. »

Udiusuminyina ni mikenji mina nkayayi kayena milulama to. « Mema muangata tshiamua tshieba atshi, mufunda tshintu tshia mafi ngamba ni tshianyi. Panyima ndokukuebeja ni ndeja bushua tshintu etshi ni tshieba. Tshingenji atshi, nki tshibi to ? » Mwazulu kena uiitaba ne anu bamfumu betu ba bafika bobu kibadi mua kutuma dîyi bua bintu bietu bipingana. Mfumu wa diku ne badi bapanduka badi pabu mua kulomba dipingaja dia bintu biiba. Yeya penda, bumudii muakuidi, udi penda ni bunêma.

Bu yeya munyeema ni lupingu lua Berg en Dal, anyi ni lupingu lukuabu, uvua ulupingajila nganyi ? « Kulupesha kudi mfumu wa ditunga bidi bimpa kabidi, bua tumona tshidii wenza nalu. » Kadi kundekelu kua maalu onso aa, kena musua ne bipitakana mushindu awu to. Pikalibi anu bua ni mpingu yonso ipingana kuetu bua kuya kuiteka mu musée wa bafika, kabiena ni bualu buabi to. « Bintu bidi ni tshia kuya kudi bantu bena nabi. »

« Mpindieu ngumvu,

ngalu bua kumupingaja kuenda ! »

« Elu ki lungènyi lundi mumona ni ludi luimpa. Tshidimu tshishala mvwa muya kuendakana mu musée wa ku Tshinsansa. Bena Kongò bakesa badi bayà momu, nansha kabayi babafutshisha. » Nsayi mumona ne batoka mbasua kuditeka bu batatu etu, bualu mbasua kusungula mushindu kai udibu mua kutupingajila bintu bietu. Badi basungula kabidi mushindu kai utudi ni tshiabua kubilama.

Lupingu lua bukola luvuabu banyenga Mfumu Ne Kuko, etshi ntshileejelu. Tukadi babiakula misangu ya bungi mu diyuki emu. Mwazulu utabuluka : « Mpindieu ngamanyi ! Ngumvu, ngalu bua kumupingaja kuenda ! »

« Tudi ni tshia kupingana kulu kutuvua. Tudi ni tshia kuya ne Ne Kuko. » Udiwambila muntu utuyi wenza nenda mudimu. Awu uvuausua kumwambila ne bantu ba AJ+ mbasua kumonangana nabu bua babela nkonku. « Eyowa, tuitabi. Kadi Mfumu Ne Kuko udi ni tshia kupingana kuenda ni lukasa lonsu. »

Dileeja « 100xCongo – bidimu lukama bia bifimba ni bisonga bia mu Kongò mu Anvers » mu Museum aan de Stroom (MAS) mu tshimenga tshia Anvers. Bidiku matuku onsuaa to ni kundekelu kua ngondu muisatu wa 2021.

Kakòngamyaku (Lexique)

1 Activiste/militant : muluanganyi wa mvita ya kusungidila bintu
2 Musée : tshilaminu tshia bintu bia kala / nzubu udi ulama pingu ni bintu bia bankambwa
3 Curatrice : momekela wa bidindimbi
4 Patrimoine : bintu bia mushinga mukola bidi bankambua batushila
5 Robin des Bois : muntu wa mayuki uuvua mumanyika bua bienzedi bienda. Uvua uwiba babanji biuma bua kupeshayai bapèlè.
6 Diaspora : bafika ba benyi badi basomba mu Mputu
7
Exposition universelle : dileeja bua bulaba bujima
8 Décolonisation/décoloniser : kuikala mulekedibua mu bupika (mu bulelela too ni mu lungènyi)
9 Plaque commémorative : dibaya dia tshimanyinu bua kumanya ne tshivu tshienzeka ntshinyi
10 Zoo humain : tshilaminu tshia nyama bateka ni bua bantu
11 Déradicaliser : kutekesha lungènyi
12 Décolonisatrice : muntu mukàjì udi usungilangana mu bupika (mu bulelela too ni mu lungènyi)
13 Culture : bibidilu bia bukua bisamba, bia mu misoku,…
14 Racisme : kuikala ni lukinu bua bantu bafika
15 Injustice : kakuyi bwakanyi

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.