Europese zetel 9: Bal(t)sturig en born in the USSR: Riga

Mijn eerste dag bij Davis (25) in Riga begint met een hete kop slappe koffie met meer gruis dan caffeïne. Ik moet mijn lach onderdrukken. Alle competitie ten spijt, hebben Esten en Letten toch zeker één talent gemeen: koffie maken is zeg maar niet hun ding.

‘Ik heb altijd weer die rare droom’, verandert hij snel van onderwerp. ‘Ik word wakker in een verlaten fabriek ergens in Riga, draag militaire kleren en mijn haar is gemillimeterd.’ Spreken en bewegen lijken al zijn aandacht te absorberen, alsof hij alle functies van zijn lichaam opnieuw moet leren, alsof niet nadenken over wat hij aan het doen is het moment zou bevriezen.

De EU is hier een illusie, in werkelijkheid trekken oliegarchen aan de touwtjes

Dromen zijn vaker bedrog, maar soms zou hij willen dat de werkelijkheid rondom hem minder leugens bevatte. ‘We leven in de illusie dat de EU ons beschermt, dat corruptie plaats maakte voor democratie, maar in werkelijkheid trekken Russische oligarchen nog altijd aan de touwtjes en komt het geld van Europa terecht in verkeerde handen’, legt hij uit.

Misschien is het beroepsmisvorming, kijkt hij als journalist te veel in stinkende potjes, maar een blik in de cijfers maakt duidelijk hoe de kaarten verdeeld zijn. 

Russische roulette

De economie boomt, maar de werkloosheidscijfers stijgen, vooral onder jongeren. Ook het Letse sociale welvaartsysteem zit in bijzonder slechte papieren en jonge Letten verlaten massaal hun land omdat ze geen zin hebben in een roller-coaster ritje aan de onderkant van trein Europa. ‘Zoals de Sovjet-Unie mensen naar Siberië stuurde, dwingt de druk van een Europese levensstandaard in een land met weinig werk jonge Letten naar Dublin en Londen’, zegt Davis gevat. De schrijver in hem heeft een neus voor romantische thrillers, maar in elke roman zit een bron van waarheid. 

De regering speelt volgens hem een gevaarlijk spelletje Russische roulette. ‘Elke Let weet dat de toetreding tot Europa schone schijn was, met enkele onverwacht positieve gevolgen. Voor Europa moesten de infrastructuur en corruptie aangepakt worden. De maffia die de buurt waar ik opgegroeide na de val van de Sovjet-Unie terroriseerde, is verdwenen. De bazen zitten nu in het parlement. Lobbygroepen dwingen hen nog altijd Ruslands economische belangen te verkiezen boven die van het Letse volk of Europa en politici vullen hun zakken met onze laatste centen.’

Toenadering

Hij wil niet afwachten tot een van die losse flodders ook hem treft. In zijn werk als onderzoeksjournalist graaft hij naar de waarheid. Dat betekent af en toe een blauw oog en gekneusde ribben en het risico op een enkel ticket naar de vergeetput van de psychiatrie, zoals enkele van zijn journalist-vrienden overkwam. ‘De media zijn immers de enige waakhond die nog niet met de poten omhoog ligt’, zegt Davis. Hij wil niet wegvluchten zoals de anderen.

Elke dag dat hij in Letland blijft, is een dag dat hij iets kan veranderen. Hij speelt voetbal met jonge Russen en luistert naar Russische rap. Andere Letten vinden dat verdacht, voor hem is het een aanklacht tegen een gevaarlijke uitsluiting van Letlands grootste en meest beïnvloedbare minderheid. ‘Mijn vader is een Tataar. Mijn grootouders leerden elkaar kennen in de goelags van Siberië. Maar door hen verantwoordelijk te stellen voor Ruslands sprong Westwaarts bedrieg je vooral jezelf.’

Een pro-Russische partij behaalde in de vorige parlementsverkiezingen de meerderheid van de stemmen. De huidige president is volgens Davis een ‘marionet van de Russische oligarchen.’ De recente situatie in de Krim gooit nog meer olie op het vuur. De schrik zit er net als in buurland Estland bij veel Letten in dat Rusland van hen een nieuw Oekraïne maakt. ‘Afhankelijkheid van Moskou zit nog diep in ons economisch DNA’, zegt Davis. ‘De enige reden waarom we nog een land zijn is danzij de Europese Unie. Maar die kaart lijkt ook niet altijd betrouwbaar.’

Zwarte humor

Meermaals lacht hij de onvoorspelbaarheid van zijn land weg met ‘Dit is Oost-Europa’. Alsof er door het Europese continent een onzichtbare grens zou lopen tussen redelijkheid en onredelijkheid. Toch lijkt de relatie tussen burger en politiek hier niet anders dan aan ‘mijn’ kant van de lijn: burgers raken redelijk geïrriteerd door de onredelijkheid die hen omringt.

‘We zijn een democratie maar de herinnering aan de Sovjetunie maakt ons van nature achterdochtig’, legt Davis uit. ‘Daarnaast is er ook veel onwetendheid. Op het platteland kennen ze de president niet eens, laat staan wat Europa betekent.’

Terwijl we over Riga’s beroemde brug het decor van zijn chronische nachtmerrie binnenwandelen, rakelt hij een anekdote op die de huidige mood waar hij zich halstarrig tegen verzet treffend samenvat.

‘Maandelijks springt hier wel iemand van de brug. In plaats van je af te vragen waarom mensen dit symbool van modern Europees Letland kiezen voor hun laatste wanhoopsdaad, springen de media op de gruwelijkste fait divers. Komen ze met een team van onderzoekers opmeten wat hun dood heeft veroorzaakt: de grond, de rails van de brug of de auto die hen achteraf overhoop reed.’