La Toma, een solidair grootwarenhuis

Ik vermoed dat het om een van de vele bedrijven gaat die door de eigen werknemers gerund worden. Toen in december 2001 de Tangocrisis uitbrak, zat Argentinië volledig in het slop. Duizenden bedrijven gingen over kop, de werkloosheid haalde nooit geziene hoogten en de helft van de bevolking leefde in armoede.
De politiek had gefaald en de mensen waren op zichzelf aangewezen. Zo ontstonden in gans het land  buurtverenigingen (asambleas ) die van onderop oplossingen zochten om de problemen met creativiteit aan te pakken. De informele handel vierde hoogtij. Overal doken ruilmarkten op, waar artisanale producten, van handwerk tot zelfgebakken brood, werden aangeboden.
 Daarnaast waren er de bedrijfsovernames. Afgedankte arbeiders zagen geen andere uitweg dan de gesloten fabrieken te heropstarten, maar dan in zelfbeheer in plaats van onder een baas. Een tweehonderdtal bedrijven kregen op die manier een nieuwe start. Mijn vermoeden klopt: ook supermarkt ‘La Toma’ is een gerecupereerd bedrijf, dus ik stap binnen.
In de charcuterieafdeling geeft Angela Noto een woordje uitleg: Zes maanden voordat supermarkt Tigre de boeken neerlegde, werden de lonen niet meer uitbetaald. Daarom vonden de werknemers dat zij als schuldeisers van het faillissement, recht hadden om Tigre over te nemen. Maar de rechter oordeelde daar anders over. Hij wilde de bezitting openbaar verkopen. De politie werd ingezet om de gebouwen te ontruimen. Maar daar staken de ex-werknemers een stokje voor. Met een goed georganiseerde kettingtelefoon werd in  luttele minuten de ganse buurt opgetrommeld. Familie, vrienden, universiteitsstudenten en asambleas schoten de ex-werknemers van Tigre te hulp. En ze slaagden in hun opzet. Zo werd Tigre een coöperatieve supermarkt die voortaan ‘La Toma’ (de overname) zou heten.
Centen om koopwaar in te slaan, hadden de coöperanten niet. Voor groente en fruit werkte de coöperatie samen met kleine boeren uit de omgeving. Kleinschalige ondernemingen die bij grote supermarkten werden geweigerd  waren hier meer dan welkom. Er ontstond een netwerk gebaseerd op ‘solidaire economie’: coöperaties van werklozen zouden er samen bovenop komen.
Er werden politieke debatten georganiseerd, lokalen stonden ter beschikking van asambleas en volksorganisaties én een volksbibliotheek kreeg een plaatsje in de kelderverdieping.
Op de tweede verdieping baat de coöperatie een restaurant uit. Dit kon dankzij de medewerking van de universiteit van Rosario die de maaltijden voor beursstudenten door ‘La Toma’ laat verzorgen.
De winst wordt gelijk verdeeld onder de 24 coöperanten. “Het is niet veel zegt,” Angela, “maar we genieten de vrijheid te kunnen werken zonder baas.”
Dat het restaurant en het grootwarenhuis er een beetje verwaarloosd bij liggen, komt volgens Angela niet door een gebrek aan initiatief, maar omdat er geen geld is om dure investeringen te doen.
Het hoogtepunt van de afgelopen vijf jaar was ongetwijfeld een literair congres van inheemse talen dat plaatsvond in de lokalen van ‘La Toma’. Daar kwamen autochtone gemeenschappen van overal in Latijns-Amerika op af. Deze gelegenheid grepen ook de twee Nobelprijswinnaars José Saramago en Pérez Esquivel aan om hun inkopen in een solidair grootwarenhuis te doen.
“ ‘La Toma’ is niet van ons, maar van de ganse samenleving die ervoor gevochten heeft,” zegt Angela. “van de mensen die hier komen kopen om ons te helpen, van hen die een maatschappelijke verandering willen en geloven dat een andere wereld mogelijk is. Wat wil je dat ik daar nog aan toevoeg?”