Slaapziekte: een vergeten probleem in de Centraal-Afrikaanse Republiek

De elfjarige Natacha ligt te woelen in een ziekenhuisbed in haar dorp in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Haar ouders zitten naast haar bed, de zorgen staan op hun gezichten te lezen. Een arts en een verpleegster van Artsen Zonder Grenzen behandelen Natacha tegen slaapziekte. Slaapziekte is een tropische ziekte die het hersenvocht aantast. Als de aandoening niet snel genoeg behandeld wordt, is ze dodelijk.

Koortsig en zwak

Drie maanden geleden vertoonde Natacha Minissale de eerste symptomen. Maar toen zwieren er gewapende groepen door de regio, waardoor het te gevaarlijk was om te reizen en hulp te zoeken. Maar toen Natacha zieker werd, hoorden haar ouders dat er een team van Artsen Zonder Grenzen in het nabije dorp Mboki mensen behandelde tegen slaapziekte. “We besloten het risico te nemen en de reis toch te maken”, zegt haar vader.

Slaapziekte wordt veroorzaakt door een parasiet die wordt overgedragen door de tseetseevlieg, en komt vooral in Centraal-Afrika voor. In het eerste stadium van de ziekte voelen mensen zich koortsig en zwak. Maar wanneer de parasiet het centraal zenuwstelsel binnendringt, veranderen de symptomen: de patiënt voelt zich verward, verliest zijn coördinatie, lijdt aan slaapstoornissen en persoonlijkheidsveranderingen. De mentale capaciteiten nemen af en uiteindelijk verzinken ze in coma – de lange slaap waaraan de ziekte haar naam ontleent.

Mobiel team

Het mobiele team van Artsen Zonder Grenzen werkte in juli 18 dagen in Mboki, in de Centraal-Afrikaanse Republiek in de regio Haut M’boumou. Het spoorde mensen op die aan slaapziekte leden, om hen te kunnen behandelen. De week voor het screenen startte, reisden lokale voorlichters door de regio, om de bevolking te sensibiliseren over de ziekte en om de boodschap door te geven dat er gratis tests en gratis behandeling beschikbaar waren.

Tijdens de achttien dagen in Mboki onderzocht het team 4534 mensen. Bij dertig van hen leek het erop dat ze ziek waren, en bij zes werd dat ook daadwerkelijk bevestigd. Op dit moment is de meest efficiënte behandeling de NEC-therapie (nifurtimox -eflornithine combination). Het is verbetering ten opzichte van de vorige behandelingen, maar het blijft een complexe methode, met meerdere injecties en een nauwe opvolging van de patiënt, en dat zijn twee dingen die vaak moeilijk te organiseren zijn in Centraal-Afrika.

Zwanger

Een van de mensen bij wie slaapziekte werd vastgesteld in Mboki was Marie-Claire, een jonge vrouw die pas zwanger was. Om haar ongeboren kind te beschermen tegen de toxische medicatie, begon ze niet meteen met de behandeling, maar werd gewacht tot het tweede trimester van haar zwangerschap. In de tussentijd werd ze nauw opgevolgd door het permanent team van Artsen Zonder Grenzen in Haut M’boumou.

“Voorlopig is ze in goed gezondheid”, zegt Brian d’Cruz, een arts van het mobiele team. “Maar slaapziekte is een chronische ziekte, dus ze moet elke week op controle komen.”

Marie-Claire had geluk dat ze haar diagnose kreeg voor de ziekte permanente schade had kunnen berokkenen. Maar voor anderen kwam de behandeling te laat. Tragisch genoeg stierf Natacha twee dagen nadat ze was aangekomen in het ziekenhuis van Mboki.

Overlijdens zoals dat van Natacha zouden in de toekomst vermeden kunnen worden, maar de strijd tegen slaapziekte wordt bedreigd door een gebrek aan duurzame financiering. In Congo zet België, de belangrijkste financier van het nationaal programma tegen slaapziekte, de steun stop in juni 2013, ondanks de belangrijke wetenschappelijke doorbraken die net gerealiseerd werden in de diagnosticering en de behandeling van de ziekte.