Beeldenkrijg

Het moet gezegd dat de overheid zelf hen daarbij wel een aardig handje heeft geholpen. Eerst was het MONUSCO-baas Martin Kobler die de bevolking kwam troosten. De mensen merkten schamper op dat het duidelijk is wie de echte president is van dit land. Een Duitser in VN-dienst deed, wat normaal van een president mag worden verwacht. President Kabila zelf stuurde eerst de gouverneur van Noord-Kivu en dan zijn minister van Binnenlandse Zaken.

Het duurde lang, te lang, eer zijn raadgevers hem konden overtuigen dat hij er toch beter zou aan doen ook zelf naar Beni af te reizen. Als hij uiteindelijk in de getormenteerde stad aankwam was het al te laat. Bovendien ging hij niet naar de gebieden waar de slachtingen hadden plaats gevonden. Hij bleef liever veilig in de stad en liet de mensen tot bij hem komen.

Modder van alle wegen

Zijn publiek discours had niets van een vader des vaderlands. Het was een saaie déjà-vu van de gebruikelijke beloftes die niemand nog van hem gelooft, inclusief de belofte om de hoofdweg Kasindi – Beni – Butembo, dé commerciële verkeersader bij uitstek die het land met havenstad Mombasa verbindt, te asfalteren.

Zijn plan om nadien naar Butembo door te reizen, heeft hij zelf afgeblazen toen hij inzag dat geen mens er stond op te wachten om hem voor de zoveelste keer zijn leugens te horen verkopen. De laatste keer dat hij hier was had hij, de hand op het hart, beloofd, dat de hoofdweg van Butembo uiterlijk tegen januari van dit jaar zou zijn geasfalteerd. Vlak na de verkiezingen van november 2011 had hij de reeds aangevatte werken laten stilleggen uit wrok wegens zijn slechte kiesresultaat in Butembo. Iedereen wist dat het ook deze keer niets zou worden. Alweer bijna een jaar later had dan ook niemand nog zin hem nog maar eens een keer dezelfde loze belofte te horen herhalen. Het moet hem ter ore zijn gekomen. Hij koos ervoor om meteen terug te vliegen via Kisangani, om niet besmeurd te worden met het overvloedige slijk van de nog immer onverharde Avenue du Président de la République van Butembo.

Beeldenstorm

Amper had hij zijn hielen gelicht, of de moordenaars maakten weer een tiental onschuldige slachtoffers. De bevolking van Beni verkrampte nog meer. Woest bezetten ze opnieuw alle straten. Deze keer hadden ze het ook op het standbeeld van de president gemunt. Hijzelf was er immers niet meer, dan maar afreageren op zijn beeld. Wat een idee ook om als zittend president een beeld van jezelf te laten oprichten. Het beeld werd eerst vakkundig genecklaced, en als het hoofd door de hitte was uiteengesprongen, werd het volledig neergehaald.

De burgemeester van Beni reageerde met een avondklok. Totaal straatverbod tussen half zeven ’s avonds en zes uur ’s ochtends. De uren van de nacht dus. Maar niets kan beletten dat overdag mensen die ietwat afwijken van het standaardgedrag, bijvoorbeeld door hun taalbeheersing, hardhandig worden aangepakt. Een boer afkomstig uit Rutshuru in het Zuiden, die op weg was naar zijn nieuw verworven landbouwgrond in het Noorden, met een machete in zijn bagage, werd bij klaarlichte dag gestenigd en verbrand. Dat moest wel een ADF/NALU zijn. Iemand vond het zelfs nodig zijn arm af te hakken om er voor het oog van de GSM-camera’s zijn tanden in te zetten.

Helikopterperspectief

Intussen in Butembo volgden de gebeurtenissen elkaar ook in sneltempo op. Maandag 3 november werd een handgeschreven pamflet gevonden, samen met een granaat, waarin werd aangekondigd dat het nu de beurt is aan Butembo en dat op 5 november ook hier slachtingen zullen worden aangericht. De beelden circuleerden overvloedig op internet. Het leek wel of de overheid er plezier in schepte ze te verspreiden. De stad dompelde in een diepe psychose. Overal werden jongerenmilities opgericht die de nacht in open lucht doorbrengen rond brandende autobanden. Ze sturen gretig beelden rond op facebook met machetes in de hand en een killersblik in de ogen, zonder zich er van bewust te zijn dat ze dreigen te verglijden tot wat ze beweren te bestrijden.

De ochtend van 5 november was er nog steeds niets gebeurd. Die dag volgde er wel iets vreemds dat tot vandaag onopgehelderd blijft: een witte helikopter, ongetwijfeld van de MONUSCO, bleef een uur lang boven de stad cirkelen en gaf aanleiding tot de wildste geruchten: dat ze de rebellen kwamen bewapenen, of hen vanuit de lucht richtlijnen gaven. Maar er gebeurde niets. Er kwam ook geen geruststelling van MONUSCO. Communiceren is voor de Nepali blauwhelmen nooit een sterkte geweest.

Machteloos

De VN-blauwhelmen hebben het de laatste weken nochtans kwaad te verduren gekregen. Het aureool van hun bijdrage tot de overwinning op de M23-rebellen eind vorig jaar was snel verbleekt bij hun onvermogen om de ADF/NALU rebellen aan te pakken en de slachtpartijen stop te zetten. Ook al is het duidelijk dat MONUSCO alleen maar het regeringsleger kan ondersteunen en zelf geen offensief kan inzetten. Als dat leger zelf helemaal onderuit gaat door interne tegenstellingen staat de vredesmacht natuurlijk ook machteloos.

Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat MONUSCO allerlei schuld in de schoenen krijgt geschoven. Hardnekkige geruchten doen de ronde dat blauwhelmen honderden, zo niet duizenden machetes hebben aangekocht. Dat kan toch alleen maar gebeurd zijn om de rebellen te bewapenen? Dat maakt hen medeplichtig aan de slachtpartijen.

Onverdacht

De beschuldiging riep reminiscenties op aan de genocide in Rwanda. Het bleef door mijn hoofd tollen, tot ik puur toevallig in een parochiecentrum in Manguredjipa eerder deze week op een artikel van twee jaar geleden stootte in de krant “Kengele”, waarin in onverdachte tijden werd beschreven hoe de Nepali blauwhelmen, de meesten zijn immers van boerenafkomst, aan het einde van hun opdracht hun soldij opmaken aan allerlei goederen, waaronder machetes, die in hun eigen land veel duurder zijn. Zo brengen ze een nuttig kadootje mee voor hun familie. Of misschien willen ze er wel munt uit slaan. Het vervoer is toch gratis voor hen. Twee jaar later wordt die praktijk in verband gebracht met massamoorden.

Het proces voor de moord op generaal Mamadou Ndala in Beni draagt ook geenszins bij tot enige vorm van vertrouwen in het leger. Het staat zo goed als vast dat de volksheld werd uit de weg geruimd op initiatief van zijn collega’s zelf. Goed voor de waarheid dat dit boven water komt, absoluut slecht voor het vertrouwen in overheidsinstellingen, natuurlijk.

Kaakslag

Toen vanochtend de zon opkwam boven Beni, werd een nieuwe provocatie zichtbaar: het standbeeld van Enock Nyamwisi (“Martelaar van de democratie, Meneer Het Debat”), groot Nande-leider vermoord in 1993, was onthoofd. Ook zijn beide armen waren afgehakt. Exact zoals bij zovele recente burgerslachtoffers het geval was geweest.

Een zoveelste kaakslag voor de Nande, die er niet lang moeten over nadenken: gelet op de avondklok, kunnen eigenlijk alleen maar de overheidsdiensten zich vrijuit bewegen. Dus kunnen alleen maar zij dit hebben gedaan, uit wraak voor het slopen van het standbeeld van Joseph Kabila. De avondklok is immers al te gretig onthaald door leger en politie: een burger op straat na halfzeven ’s avonds moet ter plaatse 10.000 CF ophoesten, een brommerbestuurder 50.000 CF en een vierwielig voertuig krijgt een boete van 200.000 CF (respectievelijk 8, 40 en 160 €).

Welke burger zou nu zoveel risico willen lopen om een stenen hoofd van zijn sokkel te slaan?