Ook in Chili houdt de winter aan

Binnen drie weken is het dan zover, dan trek ik naar Santiago de Chile om er veldwerk te verrichten voor mijn thesis over de Chileense studentenbeweging. Ik ben een Belgische/Peruviaanse studente aan het Centrum voor Latijns Amerikaanse studies (CEDLA), verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Ik heb zes maanden bij onze noorderburen achter de rug en binnen drie weken begin ik aan het praktische gedeelte van mijn research master. 

Het Chileens onderwijssysteem

De Chileense studenten kwamen in 2011 op straat tegen het winstoogmerk van het onderwijssysteem en voor een gratis en degelijk onderwijs voor iedereen. Tijdens het dictatoriaal regime werd het onderwijs geprivatiseerd wat resulteerde in publieke en private scholen en universiteiten die beide beroep konden doen op overheidssubsidies. Privéscholen kunnen daarbij inschrijvingsgeld aan de ouders vragen en zo winst binnen halen.

Om vervolgens op een goede universiteit binnen te geraken moeten scholieren in hun laatste jaar middelbaar een Prueba de Selección Universitaria (PSU) afleggen. De test staat op 800 punten waarbij je minstens 600 moet halen om naar de universiteit door te stromen. Hoe hoger je resultaat hoe groter de kans dat je naar een goede universiteit gaat. De beweging hekelt echter dat het de socio-economische achtergrond van je ouders is die je verdere studieloopbaan bepaald. Daarom vindt de beweging zoveel steun onder de de arbeidersbeweging, vakbonden en leraren omdat zij erkennen hoe duur en hard het kan zijn om je kinderen naar school te sturen.

Naast gratis onderwijs voor iedereen willen de studenten kwaliteitsvolle educatie. Dit is vandaag niet altijd het geval. Publieke scholen kampen met teveel leerlingen die vaak nog eens extra aandacht en zorg nodig hebben, omdat de ouders geen geld hebben om ze naar een duurdere/betere school te sturen. Maar ook privé-instellingen ontsnappen de sprong niet. Zo moest de Universidad del Mar zijn deuren vorig jaar sluiten omdat ze niet voldeed aan vereisten in het lessenpakket, geneesheren studeerden af terwijl hun diploma niets waard bleek te zijn. Deze studenten schipperen nu nog tussen oplossingen om alsnog hun diploma erkend te kunnen krijgen.

Michelle Bachelet, voormalig presidente en opnieuw kandidaat in november, heeft deze week nog kenbaar gemaakt dat ze zich niet kan vinden in het ‘gratis onderwijs voor iedereen’ principe. Eerder gaf ze te kennen dat ze de studentenbeweging steunt, maar ze acht het gewoon niet eerlijk noch mogelijk om gratis onderwijs voor iedereen te voorzien. Wie meer verdient hoort meer in het laatje te doen argumenteert ze. De beweging schaart zich hier uiteraard ook achter, maar gelooft dat een verandering van het belastingssysteem op zijn plaats is. Door de belastingen zodanig te hervormen dat de rijksten meer betalen, kan de overheid een gratis onderwijsnet voor iedereen financieren zeggen ze.

De sociale beweging

Al snel groeide de studentenbeweging uit tot een sociale beweging met sociale, politieke en ecologische eisen. Zo vragen ze gelijke rechten voor de LGBTQ gemeenschap, staan ze voor de bescherming van het Patagonië gebied en eisen ze een verandering van het politiek systeem. Net als de Indignados en Occupy bewegingen die indezelfde tijd ontsproten, stelt de studentenbeweging dat de Chileense democratie in crisis is. Ze kampt nog steeds met de erfenis van het dictatoriaal regime die de grondwet zo aanpaste dat volgende generaties amper iets konden veranderen en de macht geconcentreerd blijft bij een minderheid.

Bij het kiezen van volksvertegenwoordigers weegt 65% van de stemmen namelijk even zwaar als de overige 35% en is 44% het enige wat nodig is om zeker te stellen dat niets verandert. Bovendien klaagt de beweging de corruptie aan, het winstoogmerk zit niet enkel verdoken in het onderwijssysteem maar in de hele politieke machinerie.

Wat maakt de Chileense zaak zo bijzonder?

De privatisering van onderwijs, de corruptie, de hekele democratie… Het zijn problemen waar andere Latijns-Amerikaanse landen ook mee kampen. Maar enkele aspecten maken de Chileense zaak zo interessant; ten eerste kent ze een lange geschiedenis van studentenbewegingen waar ik in een ander blog op zal terugkomen. Ten tweede wordt Chili gezien als Latijns-Amerika’s beste leerling, ze doen het economisch uitstekend. Waarom staat dan net in Chili een studentenbeweging op? Het antwoord is de ongelijke verdeling van deze welvaart. Het land kampt met een hoge GINI-coëfficient, wat de ongelijkheid in een land meet (Wereldbank).

Tenslotte maken de aankomende presidentsverkiezingen in november het allemaal nog wat spannender. Voormalige studentenleiders hebben zich geprofileerd op politieke lijsten, zoals ook de communistische Camila Vallejo. Deze politisering zorgt ervoor dat verschillende studenten afstand nemen van de beweging, en dat is nu net wat ik ga onderzoeken. Het beloven alvast een paar spannende maanden te worden: twee weken geleden werd de eerste grote betoging gehouden waarbij de politie hardhandig optrad met waterkanonnen en traangas. Vandaag heeft de tweede betoging plaats die over het hele land aansluiting vindt. Het valt af te wachten hoe die verloopt…