Bergrijst aan voet van Ruwenzorimassief in gevaar

De vallei van Kyatenga is van een adembenemende schoonheid. Gelegen tussen het Edward- en het Albertmeer wordt ze begrensd door het Virungapark en de Semulikirivier, die de beide meren verbindt. Verschillende van haar zijrivieren doorkruisen de vallei. De Mountains of the Moon, derde hoogste van het Afrikaanse continent (5.109 m) na de Kilimanjaro en Mt. Kenya, overschaduwen de uitgestrekte vlakte met hun helderwitte gletsjers die meestal verborgen blijven achter een dik wolkendek. Het lijkt wel het paradijs.

Maar schijn bedriegt. Zowat anderhalve eeuw geleden was de vallei nog begroeid met een dicht oerwoud. Vandaag zijn bomen er heel schaars geworden. De mens, in zijn onstuitbare queeste naar ruimte en voedsel voor zijn snel aandikkende gelederen, heeft de hele vallei ontbost, zoals hij dat eerder op zovele andere plaatsen in de wereld ook al zo vakkundig had geklaard, niet in het minst in West-Europa.

De gevolgen laten zich voelen. De klimaatsverandering slaat hard toe. De twee voorbije jaren ging de hele rijstoogst verloren door aanhoudende droogte. En dat in een regio die bulkt van het water. In een functionerende staat had de regering allang haar verantwoordelijkheid opgenomen en een irrigatiesysteem laten aanleggen. Niet zo in Congo. Met Vredeseilanden proberen we de schade wat beperkt te houden door agroforestery aan te planten in 1.800 hectare rijstvelden, in samenwerking met het WWF. Maar er is meer nodig.

Parasiet

Alsof dat niet volstond, heeft een andere gesel toegeslagen in de vallei. Achteloze boeren hebben een tiental jaren geleden onbewust, samen met ongecertificeerd zaaigoed uit Oeganda, zaadjes ingevoerd van de parasietplant striga (heksenkruid). Meteen na het kiemen boren de worteltjes van de piepjonge striga zich in de wortels van een graangewas (rijst, maïs, sorghum, gierst) of een wild gras om de levenssappen van zijn waard af te gaan tappen. Die put zich uit en kan geen granen meer aanmaken. De oogst gaat verloren, soms tot 100%, afhankelijk van de ernst van de plaag.

Vele boeren, niet vertrouwd met het verschijnsel, laten de mooie paarse bloemen staan bij het wieden, zich niet bewust van de gevolgen. Eén enkele plant kan tot 250.000 zaadjes aanmaken. Die zijn superklein, haast niet te onderscheiden van aardekorrels en hebben een levensduur van minstens 15 jaar. Dan begrijp je heel makkelijk dat, eenmaal in zijn veld, de boer het telen van graangewassen voor lange tijd moet opgeven.

Er bestaan nochtans goed uitgekiende bestrijdingsmethodes. Een verantwoordelijke staat had allang aan de alarmbel getrokken en meteen een programma voor de preventie- en bestrijding van Striga op touw gezet. Niet zo in Congo. Het verst dat een Congolees gezagsdrager ooit is gegaan na mijn verhaal aanhoord te hebben is het optrekken van de wenkbrauwen. Competenties ontbreken nochtans niet. Anselme Vwambale, een jonge onderzoeker verbonden aan de Katholieke Universiteit van de Graben in Butembo, heeft er zich in gespecialiseerd. Hij publiceerde laatst nog een rapport waarin hij de ernst van de situatie goed omschrijft.

IFAD of FAO ?

Jammer dat Vredeseilanden niet over voldoende middelen beschikt om een omvangrijk programma te kunnen opzetten dat deze twee bedreigingen kordaat aanpakt. Daarom hebben we er met vuur over gesproken toen in april een ploeg van FIDA, het Internationaal Landbouwontwikkelingsfonds, ons advies kwam vragen, en ook vorige donderdag nog, toen de FAO ons kwam vragen of we geen goede ideeën hadden om wat te ondernemen in de rijst, nu ook zij meer op specifieke landbouwketens gaan inzetten.

Samen met de boeren en boerinnen houden we nu onze vingers gekruist dat minstens één, en bij voorkeur beide grote internationale organisaties, de uitdaging zullen aangaan om de nodige middelen te mobiliseren die de prachtige Kyatengavallei en haar boerinnen en boeren kunnen behoeden van de teloorgang.