Creativiteit in de graanschuur

Dat lees of zie je nauwelijks als je informatie opzoekt over Canada. Of dat hoofdstuk sla je snel over als je evengoed kan wegdromen bij de prachtige foto’s van de Rocky Mountains,  vele gletsjers of  wilde natuur. Het is dan meestal ook de eerste vraag die mij gesteld wordt. Wat kom ik in Winnipeg doen? Wel, ik kwam voor een echte Noord-Amerikaanse ervaring en zou alle stereotypen tot mijn realiteit maken. Maar tot nu toe werden deze meer ontkracht dan bevestigd en loont het de moeite om het bovenste laagje van dit ‘rijke, welvarende en verdraagzame land’ te schrapen. Met een beetje graafwerk hoop ik enkele ervaringen hier te kunnen delen.

Monoculturen zijn de norm

Manitoba is een staat van ongeveer anderhalf miljoen mensen waarvan er 700 000 in Winnipeg wonen. De rest woont voornamelijk rond de grens met de Verenigde Staten, in het zuidelijke gedeelte van de staat. Een kijkje op googlemaps.com trakteert je op een surreëel beeld van miljoenen kleine vierhoekjes en knalrechte straten van Manitoba tot in North Dakota en Saskatchewan. De laatste vijftien uur van de busrit Vancouver – Winnipeg waren een ontgoocheling, maar ik voelde me ook ontmoedigd. Na een volledig schooljaar over de toekomst van kleinschalige, ecologische, multifunctionele landbouw en stadslandbouw geleerd te hebben schonk de moed me steeds meer in de schoenen bij elke mintuut die zo traag voorbij tikte. Men wordt ook zo vreselijk dorstig bij het zien van dat monotone landschap. Geen mensen of enige biodiversiteit te bespeuren; het ene spookdorp na het andere. Enkel graanvelden in mooie, rechthoekige vormen. Ik begon te twijfelen aan concepten zoals lokaal eten, agroforestry, gemeenschapsleven, enz. Is deze trend en dit landschap omkeerbaar? En vooral: heeft het zin dat ik die enkele tomaten in mijn tuintje kweek, terwijl het graan sneller dan het daglicht over de hele wereld wordt verhandeld?

‘the prairies’, that’s me!

Winnipeg is dus een eiland in een zee van graan en het duurt uren vooraleer je een andere stad bereikt. Dit maakt het echter net interessant, omdat het zich als een vergeten broertje tussen Vancouver, Toronto en Montréal zich van een identiteit moet weten te voorzien. En de stad doet hierin met haar eigenzinnige en bescheiden karakter een heel goeie job. ‘Winnipeggers’ houden van hun stad en zijn trots hun ‘prairies’. Neil Young bijvoorbeeld, om er zo maar één te noemen.

Als je er doorheenrijdt, hoor je wel enkele keren een diepe zucht gevolgd door een uitdrukking hoe gehecht ze aan dit landschap zijn. Ik vermoed dat dit is omdat de meesten een recent verleden hebben met landbouw. Al zou je het aan hun hippe gedrag niet merken, de jonge generaties waar ik mee praat zijn ofwel opgegroeid in die rurale gebieden, of hun ouders of grootouders zijn landbouwers. Zij hebben daardoor nog steeds veel kennis van het boeren en afgelegen plattelandsleven en dat maakt de kloof tussen de veelgemaakte tegenstelling ‘platteland vs. stad’ veel kleiner. Het zit hen nog letterlijk in het bloed en ik realiseer me hoever ik, mijn familie en vrienden van het boeren staan in Vlaanderen. Ik ervaar een veel grotere afstand, ook al zijn mijn buren landbouwers. Wij hebben met andere woorden een langere weg af te leggen richting de eerder vermelde lokale, multifunctionele, ecologische en stedelijke landbouw omdat we verder moeten terugkeren in ons verleden.

Vind jezelf opnieuw uit: Harvest Moon Festival

Dit viel me op toen ik uitgenodigd werd op een lokaal festival ‘Harvest Moon Festival’ in Clearwater, een tweeënhalf uur rijden van Winnipeg. Wat zich in Clearwater afspeelt kan je een hoopgevend succesverhaal noemen. Tot enkele jaren geleden was het kleine dorp gedoemd tot uitsterven. Het telde geen 50 inwoners meer, jonge mensen hadden er geen toekomst, de school werd gesloten en de graanzuiger was opgekocht door een groter bedrijf waardoor een deel van de inkomsten niet meer rechtstreeks naar het dorp zelf vloeiden.

In 2001 hebben enkelen – ik heb de namen niet kunnen noteren  - de handen in elkaar geslagen. Harvest Moon Society zag het daglicht en het dorp werd heropgebouwd tot een, maar ook wel het, leercentrum voor landbouw en gemeenschapsleven. De organisatie kocht de school op, bouwde een veld uit volgens de principes van permacultuur, creëerde voedsellinks tussen plaatselijke boeren en Winnipeg en organiseerde het jaarlijks festival. Met andere woorden, een heel ambitieus project want het gaat heel diverse uitdagingen tegelijk aan. Clearwater is opnieuw een levendige gemeenschap dat jonge gezinnen aantrekt. Het is ook een schoolvoorbeeld geworden van plattelandsontwikkeling in de 21^e eeuw. Het inspireert en bewijst dat slaapdorpen wakker geschud kunnen worden met de kracht van enkele jongelingen en  zonder al te veel financiering van buitenaf.

De sfeer op het driedaagse festival is gelaten en huiselijk, ook al speelt alles zich buitenshuis af. Lokale bands en artiesten krijgen de volle en oprechte aandacht. Frisbees, hoelahoepen, koorddansers en yogaliefhebbers vulden de lege plekken op de weide op. En toch is dit geen festival met een geitenwollensokken- of hippiereputatie. Muziek en drank gingen gepaard met een overvol programma aan workshops overdag. Het is even stressen om een persoonlijk programma samen te stellen en het maximale uit je dag te halen. Het ging er over van hoe je stoffen met planten te verven (natural dying) tot hoe je eigen greenhouse met gerecycleerd materiaal te bouwen dat tezelfdertijd ook een kippenhok moet zijn.

Dit zijn dingen die we bij ons ook wel kunnen leren, maar eigen aan deze ervaring was de ontspannen en plezante sfeer waarin er geleerd kon worden, de vanzelfsprekendheid die er heerste en vooral de diversiteit aan mensen en leeftijden. Je kon de wil en de energie van iedereen voelen om Clearwater’s boodschap uit te dragen. Terwijl ik schoorvoetend en licht ongemakkelijk beweeg op de countrymuziek onder de immense sterrenhemel, bedenk ik me hoe heerlijk het moet zijn om je verleden als tastbaar te ervaren. Geen wonder dat de mensen van Clearwater met zoveel energie aan duurzame landbouw en leefbare gemeenschappen werken. Zij hebben het alternatieve scenario zelf meegemaakt. Ik stel mijn eerste impressie van de levensloze prairies bij en bedenk me nadien met iets lichtere gedachten hoe heerlijk het niet moet zijn om ook zo’n paar cowboylaarzen -zoals die dame voor mij- te kunnen dragen.

http://www.harvestmoonsociety.org/