Het seizoen van de interviews is aangebroken

Vandaag heb ik twee interviews met mensen van studentenbewegingen, het eerste met de Jeunesse patriottique du Congo, het tweede met “de vrienden van Zahid Ngoma (uitleg volgt later). Vandaag zijn het dus studentenbewegingen die zich verenigd hebben rond een “maatschappelijk thema”.
Interviews regelen gaat in Congo gemakkelijk. Denk je aanvankelijk. Je belt de persoon die je wil spreken op. Die vraagt je om hem later terug te bellen. Wanneer je terugbelt en de paranoia (eigen aan een maatschappij waar overal spionnen en inlichtingendiensten zitten) wat kan wegnemen, wordt de persoon erg vriendelijk en belooft hij je ’s avonds terug te bellen. Dat betekent dat jij hen een dag later moet terugbellen, wat je dan ook doet, je hebt geen keus,of er komt geen interview. Dan kom je overeen om morgenvroeg om 8 uur elkaar te bellen, om de afspraak op de campus te regelen. En daar zijn we nu, 8 uur ’s ochtends.
Ik denk er niet aan om op dit uur mijn gsm op te zetten, de gewoontes hier al kennend, zal mijn gast er toch nog niet zijn. Om kwart voor 9, wanneer ik zelf al bezig ben aan de klim naar de campus, bel ik hem toch maar. Hij zal er over twintig minuten zijn en me bellen als hij op de campus is. Shit, sneller dan ik dacht, en ik moest nog een paar dingen regelen. Ach, hij zal wel bellen als hij er is.
1 uur en 20 minuten later bel ik hem toch nog maar eens, om te zien waar hij blijft. Hij excuseert zich, (“het verkeer in Kinshasa”) en zal er over 20 minuten zijn.
1 uur later bel ik hem nog maar eens. Geen nood, hij is nu afgestapt van de bus en komt er aan. Intussen is mijn humeur naar het peil afgedaald waarop menig Congolees warlord de oorlog begon en begin ik te begrijpen waarom Congolese legers steeds achter de feiten aanlopen bij de eerste beste inval. Ik hoop dat hij het wachten waard is en doe wat ik veroordeeld ben te doen, zitten en mij ergeren.
Om 12 uur, dus 4 uur later dan onze oorspronkelijke afspraak, is meneer gearriveerd. Uiteraard excuseert hij zich en uiteraard kan hij er niet aan doen, 20 minuten in Congo zijn er nu eenmaal 200 bij ons.
Maar inderdaad, Willy (zo heet hij) is het wachten meer dan waard. Hij is eigenlijk de perfecte “interviewee”. Sterk geheugen, vertelt erg gedetailleerd en totaal niet gesloten, oh nee. Hij vertelt zonder omwegen dat zijn vereniging gefinancierd wordt door politicus/parlementsvoorzitter ( Kamerhe, voor wie het interesseert.) en wat hun acties en doelen zijn. Blijkt dat “de patriottistische jeugd” zijn naam niet gestolen heeft, want het gaat eigenlijk om een studentenvereniging, die zo vaderlandslievend is, dat ze in 96 (bij de veroveringstocht van Laurent – de pa- Kabila) de universiteit verlaten hebben, om zich bij de rebellen aan te sluiten.
Ze zijn toen in het leger gegaan “ en we hadden de smaak zo goed te pakken, dat we er tot nu eigenlijk zijn ingebleven”, dixit Willy. Ik zit eigenlijk met een luitenant te praten, die me vertelt over zijn opleiding in Cuba en China en over zijn ervaringen in het leger en op de universiteit. Een schat aan verhalen en informatie dus en bovendien een erg sympathieke pee. Tot ik hem vraag over welke actie van zijn vereniging hij het meest trots is.
Zonder een krimp te geven vertelt hij over “ la chasse aux Rwandais”. In 98 is er in Kinshasa, als reactie op de inval van Rwanda in het Oosten een echte heksenjacht ontketend, waarbij iedereen die van ver of dicht er uitzag als een Rwandees en niet op tijd wegraakte, vermoord werd. Willy vertelt hoe hij en zijn studentenbeweging de andere militairen de loef afstaken en hoe zij de meeste Rwandezen vermoord hebben.
Ik vraag hem, zonder mijn verbazing te zeer te laten blijken om nog eens te herhalen wat hij zei, waarna hij hetzelfde verhaal met uitgestreken gezicht nog eens overdoet. Ja, ik ben hier dan wel voor mijn thesis en voor “sterke verhalen”, zulke verhalen had ik nu ook niet verwacht. Willy blijft echter vertellen en doorpraten en ik vraag me voor de rest van het interview af of ik nu met een vlotte vriendelijke jongen praat die is meegesleurd in de chaotische loop van de Congolese geschiedenis, of met een kleine psychopaat die zich roemt om zijn daden.
Het was een sterk interview, vier uur te laat of niet.
Intussen is de volgende gearriveerd, de “Vrienden van Zahid Ngoma”. Zahid Ngoma is een Congolese politicus (ex-vicepresident) die voornamelijk bij de Unesco en als professor in Frankrijk heeft gewerkt en die een korte periode in de gevangenis (door Pa Kabila) en de rebellie (tegen Pa Kabila) heeft doorgebracht, vooraleer vice-president geweest te zijn (2003-2006). En ik zal dus met zijn vriendjes aan de universiteit praten.
Die vriendjes zijn, om het zacht uit te drukken, rare jongens. Ze wisten niet waaraan zich te verwachten en zijn dus maar met 12 man afgekomen, helft ja-knikkers, helft knokploeg. De twaalf moeten het ganse interview (toch anderhalf uur) hun mond houden, terwijl hun leider het woord voert. Die leider geeft aldoor een woedende indruk terwijl hij spreekt, voorbeeld van de angry young man.
Wanneer ik vraag hoe het komt dat zij als politieke vereniging zijn toegelaten op de universiteit, en bijvoorbeeld niet de Kabila-vrienden, begint hij zijn betoog. “Omdat de universiteit geen keuze had! Wij zijn met meer dan zesduizend, wij kunnen anders alles platleggen, etc.”. Onze vriend spreekt op een enorm intimiderende manier, wat door de aanwezigheid van zijn hofhouding nog wordt benadrukt. Wanneer hij vertelt dat ze soms “vergoedingen voor verplaatsingen” krijgen van de partij van Zahid Ngoma en ik vraag of hij hiermee dus partijgiften bedoelt (wat elke normale mens hier onder verstaat, zeker in de Congolese context, waar dit de normaalste zaak van de wereld is), ontsteekt hij in zo een vlammende, dreigende tirade dat ik denk dat het interview en bij uitbreiding mijn leven voorbij is.
Meneer is gelukkig vergevingsgezind en blijft antwoorden op de vragen, al durf ik eigenlijk met moeite mijn vragen nog te stellen, en al zeker niet meer om verduidelijking te vragen, ik zou graag ouder dan 24 worden. Intussen blijft hij, zoals Jean Marie Dedecker in zijn meest kwade dagen, doordrammen over democratie en goed bestuur, terwijl intussen geen enkele van zijn 11 metgezellen zijn mond moet proberen op te doen, tenzij zijn adjudant, wanneer hij deze er toe sommeert.
Op het einde van het interview zegt hij me dat hij in de politiek zal gaan en zal trachten conflicten uit te lokken om er voordeel uit te trekken, zoals alle Congolese politici doen. Ik ben geneigd hem te geloven. De jongen meent het misschien wel niet slecht en hij zal wel goede bedoelingen hebben, een beetje relativeringsvermogen zou hem geen kwaad doen, denk ik, maar anderzijds, ik denk dat dit is wat oorlog met je doet. Stel je voor dat je student bent in Kinshasa en dat intussen je familie in het oosten van het land overgeleverd is aan plunderingen, verkrachtingen en slachtpartijen, je zou voor minder een beetje combattief en rancuneus worden.
Ik wens mijn twee interviewees van vandaag dan ook het allerbeste toe, op voorwaarde dat ze het een beetje netjes houden.