De bergen van Moeder Aarde

Bij aankomst in Brazilië moest ik in Rio de Janeiro overstappen op een vlucht van luchtvaartmaatschappij Gol, richting Brasília. Vreemd: je krijgt dan een biologische snack met zeven granen. Van “Moeder aarde” (wat klinkt dat goed!). Gol pakt er sterk mee uit dat zij de eerste luchtvaartmaatschappij zijn om zo’n “integraal hapje” aan te bieden.

Het komt me verdacht over. Het is van de firma Mae Terra (Moeder Aarde) en het heet “Tribos Integral”. Alsof het van inheemse groepen komt. Nu ik bij Marfil ben, één van de verdelers van ‘produtos orgânicos’ in Brazilië, kan ik de kwestie eindelijk voorleggen. Marfil schudt bedenkelijk het hoofd: ‘Het is niet wat het lijkt. Mãe Terra is opgekocht door Amazon, i.s.m. Unilever. Ze blijven met de mooie naam “Moeder Aarde” uitpakken. Dat klinkt goed met de internationale sympathie voor “indianen”, maar het is een duidelijke strategie van Amazon. Allerlei merken opkopen, de naam blijven gebruiken of (en eigenlijk vaker) na aankoop het bedrijf sluiten.’

Het is een zelfde strategie als AB Inbev hanteert. Gueuze opkopen in het Pajottenland en vervolgens de brouwerij sluiten. Of brouwerijen opkopen en de naam behouden: Karmeliet, Kwak en vele andere merken wereldwijd.

Als een vorm van verzet tegen de dominante globalisering ontstaan her en der talloze plaatselijke initiatieven.

En toch: als tegenreactie op deze monopolievorming ontstaan in de bierwereld heel wat nieuwe, artisanale bieren. Niet alleen in België, maar ook bijvoorbeeld in Brazilië. Dat mocht ik al enkele jaren geleden meemaken in Cuiabá en nu in Ilheus. Hier maken ze o.a. bier met de vruchten van de palmboom licori. Bijzonder is dat Belgisch bier blijkbaar de ultieme referentie is. Op de flesjes staat: ‘Estilo Belga’ (plaatselijk artisanaal gemaakt bier in Belgische stijl).

Dezelfde taktiek wordt in de wereld van biologische producten gebruikt. Zelfs chemiebedrijven die gif slijten, kopen biologische merken op. Tegelijkertijd blijven er talloze plaatselijke initiatieven ontstaan. Telkens opnieuw. Als een vorm van verzet tegen de dominante globalisering. Herlokalisering als strategie van onderuit, als een vorm ook van democratisering van de economie. Bierreus AB Inbev zit momenteel alvast in zwaar weer. De vele overnames beginnen hen zuur op te breken.

Landschap, omgetoverd in cirkels

We proeven van de lekkernij terwijl we Rio de Janeiro verlaten, richting Brasília. In’t begin is het mooi vliegen over de vele bossen van de Mata Atlântica. De wouden van moeder aarde. Hetzelfde herhaalt zich later als een volgend vliegtuig zich klaarmaakt om in Ilheus te landen. Hier zijn de bomen bewaard gebleven omdat het tot enkele decennia geleden vooral een cacaostreek was. Ilheus was de hoofdstad van de chocolade en cacaobomen hebben schaduw nodig. Zo staat ook de koffie in Midden-Amerika doorgaans tegen bergflanken, onder bomen. In Brazilië is dat anders: alles ontbost voor koffie in de hete zon…

Een raar zicht in een streek waar vele mensen met waterproblemen kampen.

Vlieg je na de mooie bergketen vanaf Rio de Janeiro verder naar Brasília, over de Cerrado, dan verandert het landschap radicaal. Van zodra het landschap minder bergachtig wordt, slaat de (historische) ontbossing toe. Je blijft grote monocultuurvlaktes van soja en enkele andere producten zien, maar wat doemt daar als nieuwigheid op? Landbouw in gigantisch grote cirkels! Een fenomeen dat je al enkele jaren geleden zag opduiken, maar nu zie je honderden cirkels onder je verschijnen.

Het heeft niets te maken cirkelvormige of spiraalvormige landbouw. Daar gaat het in de agro-ecologie om policultuur. Heel divers allemaal. Hier gaat het om één product van de fazendeiros, dat ze nu gemakkelijker kunnen irrigeren. Vanuit het middelpunt draait een gigantisch systeem rond om water en ‘gewasbeschermingsmiddelen’ (gif dus) over de gewassen te sproeien. Een raar zicht in een streek waar vele mensen met waterproblemen kampen.

Is dit het landschap van de toekomst? Cirkels! Verder niets. De originele rijkdom van de Cerrado met planten die de mensheid en zijn ziektes nog vele diensten hadden kunnen bewijzen, is ver te zoeken. Honderden soorten zijn verdwenen nog voor ze ontdekt en hun kwaliteiten onderzocht zijn. En hoe moeten bijen, onze bestuivers, zich voelen bij die enorme cirkels?

Niet alle bossen in de bergen zijn gespaard gebleven, maar doorgaans is er toch wat diversiteit aan leven te vinden. Zullen de bergen van Moeder Aarde ons redden?

Luc Van Krunkelsven is medewerker van Wervel en ambassadeur van grootouders voor het klimaat. Hij schreef diverse boeken over het thema, o.a. ‘Voeding verknipt’ en ‘Legal! Optimisme- realiteit — hoop’