De schaduwkant van Brazilië

Ik sluit nu deze tournee af in de buurt van metrostation Paraiso en zit te mijmeren in bar-lancheria Big Paraiso. Groot Paradijs!

Wat maakt dit land en zijn bevolking zo groots, zo paradijselijk? De Wervelgroep die me in Salvador da Bahia verliet, evalueerde unisono: ‘De Brazilianen zijn toch zo’n vriendelijk volk! Hoe kómt dat toch!?’

Uiteraard zijn er de grote economische, sociale en culturele tegenstellingen, heerst er verborgen racisme en kan je elk moment geweld tegenkomen. Hun land en hun rijkdom wordt door grote buitenlandse coöperaties en hun Braziliaanse collaborateurs ingepikt, maar de evaluatie van de groep is ook meer dan waar.

Echte apartheid, zoals Zuid-Afrika gekend heeft, is hier onbestaande, al heb je enerzijds favela’s en anderzijds afgesloten condominiums.

Eduardo Hoornaert, een padre casado (een Brugse gehuwde priester en historicus) deed een poging tot (een begin van) antwoord: ‘Misschien is het omdat ze in de loop der tijden wel moésten samen leven: Afrikaanse (ex)slaven, afstammelingen van inheemse volkeren en nazaten van Europese immigranten.’ Voor São Paulo mag je er gerust nog Aziaten bij tellen, met o.a. 600.000 Japanners. Antwerpen en Vlaanderen met hun eng Bart De Wever-discours kunnen er nog een puntje aan zuigen.

Vele tinten

Ik drink op een terrasje Original, een bier van AB Inbev. Met mout, maar ook met GGO-maïs.

Er is niet aan te ontkomen.

Naast mij staan een achttal jongeren paradijselijk te genieten van hun weekafronding. De ene fles Serramalte na de andere wordt gekraakt. Malte/mout, maar toch ook maïs, zo blijkt uit het etiket met zijn ingrediënten. En ja, hoor, ook van ons aller AB Inbev.

Het land van rijst en bonen met zijn grote diversiteit aan fruit wordt stoemelings overgenomen door fastfood en cola.

Er is niet aan te ontkomen.

Door de ongelooflijke mayonaise van culturen en bevolkingsgroepen delen deze jongeren in de vijftig tinten bruin die deze samenleving kleurt.

Er is niet aan te ontkomen.

Sommigen hun bruin verwijst subtiel naar (vooral) inheemse wortels. Bij anderen overheerst de Afrikaanse origine. ‘Blank’ mag dan wel het ultieme ideaal zijn, vijftig tinten bruin is de overheersende realiteit.

Er is niet aan te ontkomen.

Zij combineren bier met cachaca. Ik drink bier en vraag er een flesje water bij. Blijkt dat het water opgekocht is door Danone. Het kon ook Nestlé of Coca Cola geweest zijn.

Er is niet aan te ontkomen.

Het land van rijst en bonen met zijn grote diversiteit aan fruit wordt stoemelings overgenomen door fastfood en cola.

Er is niet aan te ontkomen.

Overvloed en tekort alom

Ondertussen vloeit water langs de straten, zoals je ook in Parijs kan meemaken. Je voelt je in een Paradijselijk Tweestromenland, alhoewel São Paulo al een jaar in een acuut-chronische watercrisis zit. Toch blijven hectoliters water verloren gaan langs verouderde buizen, in WC’s die niet willen stoppen met vloeien, in waterkranen die openblijven tijdens de typische manier van afwassen.
Er is niet aan te ontkomen.

‘Dit is nu eenmaal Brazilië’, krijg ik als antwoord, als ik er als gringo durf over beginnen.

Zijn er grenzen?

Het is een land van overvloed. Van melk en honing. De laatste 50 jaar is de bevolking wel verdrievoudigd tot iets meer dan 200 miljoen tinten bruin, maar ze zijn nog ver af van de 1,4 miljard Chinezen. Toch leeft nog volop het idee dat dit paradijs van zon, water en veel grond onuitputtelijk is. Brazilië ís een paradijs, waar heel veel goeds over te zeggen valt.

Mag ik toch maar de lastigaard blijven uithangen en zo nu en dan de schaduwzijden van Big Paraiso belichten?

Toch ga ik elk jaar wat treuriger terug naar huis. Het Paradijs ís niet oneindig. Het brokkelt af. Hoe lang kan dit nog doorgaan? Wanneer gaat dit Aards Paradijs landen tussen de limieten van de draagkracht van Planeet Aarde?

Welk is in dit aftakelingsproces onze verantwoordelijkheid als Europeanen en Chinezen?

Er valt heel veel moois en opwindends te vertellen over Brazilië en zijn Brazilianen. Steevast vragen ze: ‘Gostou?’ ‘Beviel het je hier?’ Het standaardantwoord hoort dan te zijn: ‘Gostei!’ ‘Ja, hoor. Fantastisch. Paradijselijk is het hier.’

Mag ik toch maar de lastigaard blijven uithangen en zo nu en dan de schaduwzijden van Big Paraiso belichten?

Er is niet aan te ontkomen.

Deze bijdrage werd geschreven door Luc Vankrunkelsven.