National Arts Festival, perfect huwelijk van kunst en politiek

Gecentreerd rond het letterlijke en figuurlijke hoogtepunt van Grahamstown, vinden concerten, theaterstukken, dansvoorstellingen, debatten, exhibities, filmvoorstellingen, lezingen en workshops plaats.

Grahamstonians die zich laten gaan op de covers die een straatmuzikant op zijn synthesizer brengt

Middenin de stad vind je Village Green, een gigantische markt vol Afrikaanse, hippie en vintage spullen, de geur van gekarameliseerde noten, een Windhoek biertent en (al dan niet legale) straatmuzikanten en -acrobaten. De authentieke, goedkopere en meer chaotische markt vind je downtown rondom de kerk. Hier vind je de locals die valse Nikes en Ray-Bans, kleurrijke Zulu juwelen en typisch eten - zoals vlees op de braai en pap - verkopen. En Grahamstonians die zich laten gaan op de covers die een straatmuzikant op zijn synthesizer brengt, waar ik me met plezier bij aansluit.

Napraten in Long Table

‘s Avonds komt iedereen samen in Long Table. Letterlijk. Vijf lange tafels gevuld met heerlijk eten gemaakt door African mamas zoals alleen zij dat kunnen. Er is net voldoende kaarslicht om elkaar te kunnen zien. Dé ontmoetingsplaats na zonsondergang om jezelf op te warmen met glühwein (ja ‘t is hier winter), je enthousiasme over geziene stukken te delen, nieuwe vrienden te maken en een artistiek Afrikaans feestje te bouwen.

Voor een West-Vlaamse Gentenaar als mezelf zou ik het omschrijven als een combinatie van de gezellige dorpssfeer van Leffingeleuren, de overweldiging en eindeloosheid van de Gentse Feesten en de artistieke golf die Oostende overspoelt tijdens Theater Aan Zee. Maar dan in de geuren, kleuren en ritmes van Afrika.

Huwelijk van muziek en politiek

En dan het programma. Het eerste wat me opviel was dat 95% van de stukken politiek geladen zijn. Dansers, acteurs, muzikanten… Stuk voor stuk halen ze hun inspiratie in de politiek van (Zuid-)Afrika. Apartheid, de strijd van Mandela, post-apartheid, de grap die president Zuma en zijn huidige regering is, oorlogen, vluchtelingen…

Dat Zuid-Afrika en het continent in het algemeen inspireert, valt niet te ontkennen. En ook niet dat het mooi is dat al deze emoties in kunst verwerkt kunnen worden. Maar ook triest en veelzeggend over wat de getalenteerde jeugd hier vandaag nog hoort, ziet, voelt, beleeft…

De zogenaamde born-free generation is allesbehalve vrij van zorgen geboren.

Tijdens een debat over de huidige studentenprotesten zei een studente, die nauw betrokken is bij de protestbeweging, dat ze niets liever wilde dan zorgeloos student zijn… Maar dat de harde realiteit in Zuid-Afrika dat gewoon niet toelaat. Het gigantische bedrag dat ze moet terugbetalen voor haar studies, de angst om niet verkracht te worden op de weg van en naar school, dagelijkse confrontaties met racisme en ongelijkheid… De zogenaamde born-free generation is allesbehalve vrij van zorgen geboren.

Van Westbank tot Townships

Deze link tussen kunst en politiek boeit me mateloos. Muziek en politiek zijn dan ook mijn - toch wel wat uiteenlopende - passies. Mijn leergierigheid en drang om te weten hoe de harde realiteit in elkaar zit, verklaren mijn keuze voor politieke wetenschappen. Het is ook de reden waarom ik veel te veel nieuws kijk en waarom ik de Westbank, vluchtelingenkampen in Bulgarije en townships in Zuid-Afrika aandoe.

Ik zoek duidelijk miserie op. En dat is voor mijn veel te empathische zelf even slecht als het goed is.

Ik zoek duidelijk miserie op. En dat is voor mijn veel te empathische zelf even slecht als het goed is. Maar dan, als het me allemaal eventjes te veel wordt, vlucht ik in muziek. En hier in Zuid-Afrika, waar muziek en politiek elkaar in evenwicht brengen, vond ik een perfect huwelijk tussen die twee extremen. Meer zelfs, tijdens het schrijven van mijn onderzoekspaper over de rol en kracht van muziek in politiek protest begon ik mezelf meer en meer de vraag te stellen of muziek wel van haar politieke context te scheiden valt.

Niemand leeft in een vacuüm. Dus moet alles wat gecreëerd wordt toch, al dan niet rechtstreeks, een reactie zijn op of voortkomen uit de (politieke) context. Met Zuid-Afrika als extreem voorbeeld. Anti-apartheidsactiviste en zangeres Miriam Makeba zei ooit het volgende: ” I could not afford the luxury of just being a singer who sings about happy things and love”.

‘Politics can strenghten music but music has a potency that defies politics.’ - Nelson Mandela

De extreem interessante mix van Zuid-Afrikaanse artiesten met zoveel verschillende achtergronden aangevuld met internationaal talent die in Grahamstown een podium krijgen, maken Zuid-Afrika’s nationaal kunstenfestival ongetwijfeld een van de boeiendste van het hele continent (en ik zou zelfs durven zeggen de hele wereld).

Ik heb kunst nodig, Zuid-Afrika heeft kunst nodig, de wereld heeft kunst nodig.

Livingstone, 10 juli 2016