'Dit moet altyd erger raak voor dit beter kan word'

‘Dit moet altyd erger raak voor dit beter kan word’, zegt mijn collega vandaag tegen me als we de gebeurtenissen van gisterenavond bespreken.

Gisteren heeft namelijk de SONA (State of the Nation) toespraak van de president plaatsgevonden en dit is allesbehalve probleemloos verlopen.

De politie heeft waterkanonnen tegen de rustig protesterende mensen voor het gebouw gebruikt, het bestuur van het parlament geeft GSM signaal geblokkeerd zodat de aanwezigen niet over de toespraak geen verslag live verslag konden maken op sociale media.

Onwettelijk

Dat allebei de incidenten onwettelijk zijn, moet ik waarschijnlijk niet eens zeggen. Maar dit was maar een begin van een hele reeks gebeurtenissen die tegen de grondwet zijn. Toen de president begon te spreken, hebben drie leden van EFF (Economic Freedom Fighters) één na één het woord gevraagd en de vraag aan de president gesteld wanneer hij het staatsgeld terug gaat geven dat hij gebruikt heeft voor zijn persoonlijke doeleinden.

Toen het vierde lid van EFF opstond, heeft iemand een bevel gegeven om alle leden van de partij uit het parlement te verwijderen. Als gevolg van dit gewelddadig ingrijpen zijn zeven EFF leden gewond geraakt en is één in het ziekenhuis beland. De vraag of het politiemannen waren (die volgens de wet geen macht mogen uitoefenen binnen het parlementsgebouw) werd genegeerd.

Kort na dit incident zijn alle leden van DA (Democratic Alliance) opgestaan en hebben ze de zaal verlaten als protest tegen het misbruik van macht door de regerende partij. De volledig zwarte kleren die alle DA vertegenwoordigers droegen gaven nog een extra sobere sfeer aan het hele toneel. Nadat de zaal weer stil was geworden ging de president verder met zijn toespraak – dit alles voor televisiecamera’s.

Andre P Brink

Vandaag zat ik in het auditorium van de Merensky bibliotheek op de campus bij ‘A tribute to Andre P Brink / ‘n Huldeblyk aan Andre P Brink’. Een aantal professoren van de universiteit zijn een paar woorden komen vertellen ter nagedachtenis van de recent overleden Afrikaanse schrijver. Het was eigenlijk een soort van een intellectuele begrafenis – het lichaam was er niet, alleen het lichaam van zijn schrijf- en denkwerk.

De eerste spreker had het over de manier waarop Brink een tegenstem in de literatuur van Zuid-Afrika was en waarop hij ondermijnende, gewaagde ideeën een stem gaf, hoe hij altijd ‘de waarheid’ betwijfelde in zijn werk. Dan werd hij als leraar en mentor besproken, een mens die honderden studenten en duizenden lezers heeft ertoe aangezet om het systeem van apartheid in vraag te stellen.

De macht, die aan het grote deel van de samenleving voor zo lang ontzegd werd, heeft ze nu volledig onder haar invloed.

De laatste spreker herinnerde ons aan de toespraak die Brink bij de Universiteit van Zuid Afrika (UNISA) hield in 1990 waarin hij nogal sinister schetste wat er gaat gebeuren nadat de macht in de handen van lang onderdrukte mensen komt. Wat apartheid heeft gedaan zal zich nu tien keer erger terugkaatsen. Want macht maakt mensen corrupt, en alleen heel sterke mensen die zichzelf altijd in vraag stellen kunnen aan de bedwelmende werking van macht ontsnappen. Brink maakte een parallel tussen de macht van de bewakers in nazistische concentratiekampen en de mensen in machtsposities in het apartheid systeem. Want macht doet veel mensen onaantastbaar voelen.

Het was meer dan duidelijk waar hij het over had nog voor hij expliciet de incidenten van gisteren vermelde. De macht, die aan het grote deel van de samenleving voor zo lang ontzegd werd, heeft ze nu volledig onder haar invloed. Verblind door hun macht denken sommigen dat ze van de staat kunnen stelen, dat ze hun macht en staatsgeld voor hun persoonlijke doeleinden kunnen gebruiken. Ze denken dat ze politie kunnen roepen om mensen de verwijderen die hun macht durfen betwijfelen. Ze denken dat ze het recht hebben om het recht op vrijheid van meningsuiting aan andere mensen te ontzeggen.

Misschien is het goed dat dit allemaal gebeurd is en misschien geeft de escalatie van de politieke situatie in Zuid-Afrika, zoals mijn collega zegt, de ruimte voor verbetering. We kunnen ongetwijfeld boeiende ontwikkelingen verwachten.