1000 ontsnapte gevangenen in Oost-Congo: geweld en dreiging ook exponentieel vergroot

De eerste tekenen kwamen van diegenen die de kans hadden schoon gezien mee te ontsnappen, zonder een duidelijk doel voor ogen. Die waanden zich blijkbaar veilig genoeg om op te duiken in stedelijke centra als Butembo en Kasindi, waar er enkele tientallen prompt werden aangehouden en weer opgesloten. Maar van het gros van de ontsnapte misdadigers was er eerst geen spoor.

Het heeft evenwel niet lang geduurd eer de eerste aanval werd ingezet. Drie dagen om precies te zijn. Sindsdien gaat er geen nieuwe dag meer voorbij zonder dat er ergens een clash is tussen het regeringsleger FARDC en een maï maï groep.

Bovenarms

De veronderstellingen van de mensen zijn dus juist gebleken: met een groot aantal ontsnapte gevangenen is blijkbaar afgesproken dat ze zo snel mogelijk een militiegroep moesten zien te vervoegen en daarbij zoveel mogelijk wapens meebrengen. Sindsdien wordt er elke dag wel ergens gevochten.

Sinds de ontsnapping van de gevangenen wordt er elke dag wel ergens gevochten.

Vandaag was dat niet anders. Rond tien uur vanochtend (17 juni) kwamen de eerste signalen binnen. De jongeren van Butembo en Beni hebben Facebook- en Whatsappgroepen opgericht om bliksemsnel informatie uit wisselen. De grootste heeft intussen al meer dan 100.000 leden. Sociale media worden steeds belangrijker in de conflicten in Oost-Congo.

“Het zit er bovenarms op in Kabasha”, klonk het eerste bericht. “De avondklok heeft dit niet kunnen voorkomen. Hadden ze de mensen niet beter de kans gelaten ’s nachts vrij te kunnen bewegen, dan hadden ze tijdig troepenbewegingen gezien en alarm kunnen slaan?”.

De eerste strubbelingen in deze regio waren op 15 juni al begonnen. Ze werden alsmaar driester door de versterkingen uit de prison break. Al snel werd duidelijk dat twee dagen later een maï maï groep erin geslaagd was Kabasha te veroveren op het leger en zich de controle over de economische verkeersader Beni-Butembo toe te eigenen. Eerst stremde het verkeer volledig, daarna lieten ze de wagens door die konden bewijzen dat ze geen soldaten aan boord hadden. De bevolking vluchtte weg in paniek. Voor de aanvallers, maar ook voor de te verwachten represailles van het leger.

Standby

Vanuit Beni rukte enkele uren later een militaire kolonne uit, versterkt met blauwhelmen, en we kregen de waarschuwing die weg niet meer te gebruiken. De directeur van de coöperatieve onderneming Kawa Kabuya was in Beni om de allereerste export van kwaliteitskoffie naar China te regelen en zou vandaag terugkeren naar Butembo. Ik contacteerde hem meteen. Hij bleek op de hoogte van het geweld onderweg en bleef standby in Beni.

Weer enkele uren later kwamen er berichten dat de tegenaanval succesvol was en de weg was vrijgemaakt. Ik contacteerde hem opnieuw. Hij had het er inderdaad op gewaagd richting Butembo te vertrekken maar is onverrichterzake moeten terugkeren. Ik kopieer zijn bericht integraal :

« Les Militaires Ont Semble Dire Que La Situation Est Calme, Alors j’ai Profite De Prendre Une Voitur, Arriver A 1km D Kabasha Ns Avo Entendu D Coup D Balle, Ns Smes Rentrer Quicky A Mataba, Apres Ns Avons Encore Tente, Les Militaires Ns O Rejoint Et Eux Meme Ns O Dit D Rentrer A Beni, Heureusmt Il Ya Eu Un Taximoto Qui Ns A Pris, La Voiture n’avait Plus Assez D Carburant Semble T Il, Donc Je Viens Dmain Matin Pr Ma Securité ».

Dodentol: 12 maï maï en 1 soldaat. Een paar blauwhelmen raakte gewond.

Nu is maar de vraag wat het morgen wordt. Dat is hier voortaan ons lot. Elke dag opnieuw wordt het eerst en vooral uitkijken naar de situatie op de weg om te zien of het voorziene programma nog kan worden uitgevoerd. Niet omwille van de files, maar omwille van de gewapende clashes die elk moment op elke mogelijke plaats kunnen losbarsten. En als je denkt dat het veilig is, kan dat in een mum van tijd compleet naar de andere richting omslaan.

Ik hoor jullie denken: dat is toch altijd zo geweest in Oost-Congo? So what?

Dit heeft steeds meer weg, ofwel van een ontluikende burgeroorlog, ofwel van een complete anarchie zonder enige vorm van voorspelbaarheid.

Wel, neen, toch niet. Dit heb ik echt nooit eerder meegemaakt. Maï maï heb ik nooit eerder aanvallen zien plegen van die omvang in een regio die zó toegankelijk is vanuit een nabijgelegen stad. Dit heeft steeds meer weg, ofwel van een ontluikende burgeroorlog, ofwel van een complete anarchie zonder enige vorm van voorspelbaarheid. En dat allemaal door de politieke verblinding van één man die zich aan de macht vastklampt.

Zelfs 9 op rust gestelde Afrikaanse staatshoofden hebben dat begrepen. Samen met ex-SG van de VN Koffi Annan winden ze er geen doekjes om: “de situatie waarin Congo zich bevindt vormt een bedreiging voor de stabiliteit, de welvaart en de vrede in de hele Grote Merenregio, zelfs in Afrika in zijn geheel. Het niet-organiseren in 2016 van de grondwettelijke verkiezingen, heeft een diepe politieke crisis veroorzaakt. De toekomst van de DRC is in ernstig gevaar”.

De tien oude wijze mannen slaan nagels met koppen. Een opdoffer ook voor Kabila en zijn vuvuzela, de minister van communicatie Lambert Mende. Deze keer kunnen ze niet blaffen over Westerse inmenging en dreigen met sancties, zoals tegen de EU en België wel het geval is. Maar het zijn natuurlijk de heersende bewindslieden die de beslissingen nemen, en die blijken intussen toch een onafhankelijk onderzoek naar de slachtpartijen in de Kasaï te kunnen tegenhouden in de VN-Raad voor de Mensenrechten. Kabila had zijn diplomaten dan ook opgedragen daar prioritair werk van te maken.

Zoals gewoonlijk, kort na een incident, circuleren al snel de foto’s via internet. Wat meteen opvalt: deze keer komen de blauwhelmen actief in beeld, en een van hen is ernstig gewond. Haast alsof ze poseerden, met in hun ogen een blik van “zeg nu nooit meer dat we ons niet inzetten voor de vrede”. Wat nóg opvalt: op geen enkele foto is een FARDC-soldaat te bespeuren. Dat terwijl het allemaal begon als een clash tussen maï maï en het leger. Ongetwijfeld hebben de soldaten zich verzet tegen het nemen van foto’s. Wellicht orders van hogerhand, die niet willen dat het officiële regeringsleger nog in een slecht daglicht komt te staan.

Aanhouding zonder mandaat

En dan volgt meteen de kers op de taart: een anonieme verwittiging, duidelijk bedoeld om bang te maken, dat het strikt verboden is om op sociale media nog beelden te delen en dat er streng zal worden opgetreden tegen overtreders: aanhouding zonder mandaat. Wat hier opvalt, is dat het Frans foutloos is. Bij een doorsnee Congolese internaut zouden er minstens tien spellingsfouten instaan. Dat doet vermoedens rijzen over de bron van waaruit dergelijk dreigbericht kan afkomstig zijn. Overtuigend genoeg om goedgelovige whatsappers meteen het bericht te doen doorsturen.

Als er straks geen blog meer van me verschijnt, dan weet je waar me te zoeken ;-)