Gaudí meets Facteur Cheval in Chiang Rai

In 1997 werd de oorspronkelijke wat, die toen in bouwvallige staat was, geadopteerd door Chalermchai Kositpipat, Thais kunstenaar met wereldfaam. Zijn project is op zijn minst ambitieus te noemen.

Ajarn Chalermchai werd bekend door zijn traditionele Thaise muurschilderingen die doorspekt zijn met hedendaagse (westerse) artistieke elementen.

Ondanks zijn grote voorliefde voor traditionele Thaise schilderkunst, studeerde Ajarn Chalermchai moderne kunsten. Hij mixt beide stijlen ongebreideld en dit is, ook internationaal, zijn handelsmerk geworden. The White Temple mag de kers op de taart worden genoemd. 

Van tempel tot kunstwerk

Eind jaren negentig was de tempel in zeer slechte staat, maar de lokale overheid wilde geen geld in renovatie pompen. Ajarn Chalermchai kocht de tempel met privégelden en begon aan een groots project dat uiteindelijk ongeveer negentig jaar zal duren. De tempel moet enerzijds symbool staan voor de ultieme vrijheid van de kunstenaar.

Ajarn Chalermchai aanvaardt geen donaties en de toegang is gratis. Dit opzet garandeert een totale artistieke vrijheid. De kunstenaar hoeft aan niemand verantwoording af te leggen. Deze vrijheid wordt ook gesymboliseerd door de witte kleur van de tempel. In tegenstelling tot de traditionele Thaise goudkleurige wats, is deze tempel wit, symbool voor vrijheid en ongebondenheid.

Anderzijds bevat de tempel ook een waaier aan boeddhistische afbeeldingen zoals Naga, de heilige slang, de Verlichte Boeddha, Hanuman en de Bodhi tree. De mozaïek van spiegelende scherven die de buitenkant van de tempel bekleden, symboliseren de verspreiding van de Dhamma, de leer van de Boeddha.

Maar naast deze traditionele elementen waagt Ajarn Chalermchai zich ook aan minder evidente taferelen. De muurschilderingen in de hoofdtempel beelden ook hedendaagse westerse iconen af: Superman, Michael Jackson, the Minions, Terminator, George Bush en Osama Bin Laden en zijn slechts enkele voorbeelden. 

The dark side

Met deze eclectische mix schuwt Ajarn Chalermchai de wereldproblematieken niet. Hij heeft niets van de bij wijlen naïeve houding van de eeuwig glimlachende Thai. Op een van de grotere muurschilderingen zijn de brandende New Yorkse Twin Towers te zien, de rechter gewurgd door een brandstofslang. Van bovenaf kijken Superman en de boeddhistische god Hanuman toe.

Er zijn geen helden, aldus Kositpipat. Het kwaad is overal, onder andere weergegeven in afbeeldingen van Bush en Bin Laden in de ogen van de Boeddha. We moeten ons bewust zijn van het kwaad, ons hoofd niet afwenden, maar niet leven in angst. We kunnen het kwaad slechts overwinnen door de ontwikkeling van een sterke geest en door levenslang te leren. 

Deze visualiseringen zijn uniek in zowel de Thaise traditionele als de hedendaagse kunsten.

Uitbreiding

In 1997 startte Ajarn Chalermchai zijn project. Hij en zijn intussen meer dan 60 assistent-kunstenaars zijn nog niet goed halfweg, want het project zal naar schatting negentig jaar in beslag nemen.

Wat Rong Khun is groter dan de kunstenaar geworden.

Zoals de man in kwestie zegt: ‘I want to be good and valuable to my country. I want to create arts in my own style and develop Thai buddhist arts to be accepted internationally. I want people of all nations to come and admire my works… Therefore, I need to devote all my time to this and also educate and pass along my vision to at least two consecutive classes of pupils.’

Op dit moment wordt er volop gebouwd aan een meditatiecentrum en een kunsthal. De kunstenaar is dagelijks in of rond de site te vinden, druk aan het schilderen of instructies gevend omtrent de uitbreiding van Wat Rong Khun. Rong Khun is groter dan de kunstenaar geworden.

De club van Gaudí en Facteur Cheval

Ik bezocht The White Temple nu twee keer en zag telkens nieuwe bijzonderheden: niet alleen recentere bijbouw, maar ook uitbreiding van bestaande sculpturen en muurschilderingen met elementen die tot nadenken stemmen, zelfs zonder religieus te zijn. De handen die uit de grond reiken, bijvoorbeeld, aan de voet van de centrale brug. En de koppen die gespiest op een staaf, vertrokken zijn in een grimlach. Why so serious?

Tijdens mijn eerste bezoek flitste Antoni Gaudí me door het hoofd. Hoewel Kositpipat en Gaudí een totaal andere stijl hanteren en Gaudi architect was en zeker geen schilderkunstexpert, delen beiden eenzelfde kunstvisie: kunst is universeel en hoeft niet onlosmakelijk verbonden te zijn aan een persoon.

Met de Sagrada Familia in Barcelona toont Gaudí een laat-gotische, modernistische en art nouveau-stijl. De totaal verschillende religies die achter beide bouwwerken schuil gaan, zijn van secundair belang. Gaudí en Kositpat zijn beiden een universeel en gigantisch project gestart dat continenten overstijgt en dat overigens meer wegheeft van filosofie dan van kunst of religie.

Het zijn figuren zoals Ajarn Chalermchai, Gaudí en Facteur Cheval die een artistiek en filosofisch positief licht op de dingen werpen.

In Hauterives, Département Drôme, Frankrijk, situeert zich het Palais Idéal van Facteur Cheval. Toen ik Wat Rong Khun onlangs voor een tweede keer bezocht, was het Facteur Cheval aan wie ik moest denken. Cheval werkte zijn hele leven aan zijn Palais Idéal, zonder enige architecturale of artistieke achtergrond.

Toch slaagde hij erin om een kunstwerk te bouwen dat elementen uit zowel westerse als oosterse culturen vermengt. Een prachtig voorbeeld van een grensoverschrijdend project, volledig in de lijn van Wat Rong Khun. Of is het omgekeerd?

De wereld is om zeep, er gebeuren rare dingen, maar het zijn figuren zoals Ajarn Chalermchai, Gaudí en Facteur Cheval die een artistiek en filosofisch positief licht op de dingen werpen. Durven, heet dat.

Hadden ze maar de kans gehad om met z’n drieën een pint te drinken in Café Vooruit in Gent.