Georgische strijders in Syrië

Pankisi is een kleine afgezonderde vallei op de grens met de Russiche Federatie waar 80% van de lokale bevolking moslim is. Zo’n 8 000 Tsjetsjeense Kisten die het geweld in hun thuisland ontvluchtten tijdens de Tjsetsjeense Oorlogen in de jaren ‘90 settelden zich in de Pankisi Vallei. Onder de vluchtelingen kon men toen ook Tsjetsjeense strijders en jihadis uit andere moslimlanden terugvinden. Zij gebruikten de vallei als trainingskamp en voerden vandaar acties uit tegen de Russiche Federatie.

Over het algemeen zijn Kisten gematigde moslims, maar het salafisme bereikte de Pankisi Vallei voor de eerste maal tijdens de Tweede Tsjetsjeense Oorlog (1999-2000).

Pankisi stond bekend als een van de meest beruchte regios van het land en was praktisch een no-go area, ook al was iedereen ervan overtuigd dat er na de schoonmaakoperatie van toenmalig president Saakashvili in 2002 geen militanten of jihadis terug te vinden waren in Pankisi blijft het een regio waar Georgiërs liever niet komen. Het Salafisme (of Wahhabisme), daarentegen, bleef wel en is er alleen maar sterker geworden. Sinds een vijftal jaar worden er ook nieuwe Salafistische moskees gebouwd met buitenlands geld. De meerderheid van Tsjetsjeense strijders bij IS worden in Pankisi gerekruteerd.

‘Omar de Tsjetsjeen’

Verschillende buitenlandse media zijn het afgelopen jaar wel naar Pankisi afgezakt. Allemaal schreven ze over een ding, of liever een persoon: Abu Umar Al-Shishani - Omar de Tsjetsjeen - een IS-topman die werd geboren onder de naam Tarkhan Batirashvili (29) in een lokale christelijke familie.

Een voor een schrijven de vele journalisten over de ‘beruchte, roodharige strijder’ die deel uitmaakte van het Georgische leger dat is getraind door Amerikaanse soldaten. Na een diagnose van tuberculose, werd hij ontslagen uit datzelfde leger met de belofte dat hij zijn positie terug kon krijgen na zijn herstel. Een belofte die niet werd nageleefd en Tarkhan belandde al vlug in de cel wegens illegaal wapenbezit. Eens terug op vrije voeten, vertelde hij zijn vader dat hij zich verraden voelde (‘Dit land heeft mij niet nodig’) en vertrok naar Syrië.

Geen uitweg

Enkele weken geleden was ik zelf in Pankisi op werkbezoek. Een lokale NGO die in de regio werkt wil de werking van haar gemeenschapscentrum uitbreiden en de directrice nam mij mee naar enkele dorpjes om er de situatie op te meten. Ze willen zich met dit specifieke project vooral focussen op de dorpen waar enkel gematigde moslims wonen en hopen zo de populatie een kans op een betere toekomst te geven.

Wanneer ik vraag of er maatschappelijk werkers actief zijn in de regio die de meest kwetsbare families bijstaan en zo kunnen aftoetsen hoe sterk de radicalisering aanwezig is, krijg ik er erg negatief antwoord.

‘Deze jongeren [die het Salafisme aanhangen] krijgen we niet meer te zien in ons centrum. Ze zijn volledig geïsoleerd van het publieke leven. Hier komen ook geen maatschappelijk werkers en steun van de overheid voor deze kwetsbare families geraakt hier ook niet; ook al bestaat die hulp wel.’

Deze gemeenschappen zijn zo afgezonderd dat ze zelfs geen toegang tot informatie hebben over hun rechten en plichten. Er is amper media en internet. De populatie weet niets af van eventuele overheidssteun (ziekteverzekering, hulp bij opstarten zaakt, etc.) waar ze een beroep op kunnen doen, laat staan dat ze hun stem kunnen laten horen in beleidszaken.

‘We willen ons centrum uitbreiden omdat er momenteel geen andere buitenschoolse activiteiten of professionele opleidingen bestaan voor deze jeugd. Het enige – betaalbare – tijdsverdrijf en groepsactiviteit voorhanden is zich aansluiten bij de lokale moskee en Arabisch studeren.’

Georgiërs in Syrië, Georgiërs in Oekraïne

Niemand kan met zekerheid zeggen hoeveel Georgiërs momenteel in Syrië vechten. Voomalig president Saakashvili claimt dat het er honderden zijn,  de Russiche krant Rossiiskaya gazeta heeft het over 50 tot 100 jonge mannen en de lokale bevolking plaatst het getal tussen de 50 en de 60.

Wat veiligheidsexperts wel met zekerheid kunnen zeggen is dat reeds 13 Georgiërs zijn gesneuveld in Syrië en dat tot nu ook nog geen enkele moslimstrijder is teruggekeerd. Verder hebben de overheid en het parlement nog geen concrete maatregelen ingevoerd voor terugkerende strijders.

Midden januari kondigde de minister van justitie wijzigingen in de strafwet aan die in de ‘nabije toekomst’ zullen worden ingevoerd: deelname aan binnenlandse of buitenlandse militaire conflicten tegen betaling of gelijk welke andere reden zal strafbaar worden gesteld met 20 jaar gevangenis. Ze voegde er wel nog aan toe dat het hier enkel gaat om aansluiting bij illegale gewapende groepen, een Georgiër die zich aansluit bij het nationale leger van een land dat vecht voor de bescherming van de staat en territoriale integriteit zal niet onder de vernieuwde strafwet vallen.

Hiermee heeft de regering van eerste minister Gharibashvili alvast duidelijk gemaakt dat Georgiërs die zich vrijwillig aansluiten bij het Oekraïnse leger ongestrafd kunnen terugkeren, terwijl iedereen die naar Syrië vertrekt om voor IS te vechten het risicio heeft de rest van zijn leven in de gevangenis door te brengen.