Over koeiengigolo's en pistoleiros

Eén van de beruchte uitspraken van João Baptista de Oliveira Figueiredo (Braziliaans president van 1979 tot 1985, tijdens de Militaire dictatuur) luidde: “Gedurende lange tijd was de Gaúcho, gigolô de vaca”. Een Gigolo die sommige vrouwen kan plezieren en er zo aan verdienen, dat kennen we… maar wat met die koeien?

Zoals bij de meeste tournees, passeer ik de experimentele universiteit van Matinhos, op 100 km. van Curitiba. Het is een universiteitsafdeling van Curitiba aan de kust en midden van wat rest van het Atlantisch woud. Prof. Manoel Lesama leert me altijd wat bij. Hij is specialist in vee-aangelegenheden. Al pratend valt plots het woord “gigolô”. ‘Ik ken heel wat mensen -vrienden ook- die koeien gebruikten om grond in te pikken. Ze zijn niet zozeer geïnteresseerd in landbouw of zelfs niet in grond, maar in veel geld verdienen.’

Pistoleiros

Koeien worden daarvoor gebruikt, zowel hier in Zuid-Brazilië als in de noordelijke deelstaten. Ze zetten wat koeien tegen ‘terras devolutas’ aan: onbestemde gronden van de federale overheid. Vervolgens beginnen ze te ontbossen. Aan het hardhout verdienen ze al een flinke stuiver. Nadien worden de koeien er opgejaagd. Ze worden gebruikt om de grond te bezetten. Niet zelden wonen er al mensen, die zich op dezelfde wet van 1850 baseren, nl. het gebruiksrecht, ‘posse’. Vandaar dat ze posseiros genoemd worden.

Het rund verdrijft al vijf eeuwen de kleine mens.

Deze mensen zijn dikwijls ongeletterd en beschikken niet over papieren die kunnen bewijzen dat ze al generaties lang op het land wonen. Het rund verdrijft al vijf eeuwen de kleine mens. Alsaof dat nog niet voldoende is, worden deze mensen gepest, verjaagd of zelfs vermoord.

Voor het moorden zijn er de zogenaamde ‘pistoleiros’ (mannen met een pistool). Voor het laten regulariseren van hun gronden, zijn er de ‘grileiros’ (zij die met sprinkhanen de teksten laten verouderen en zo wat authentieker laten schijnen). Gaat het om een particuliere grond, dan kunnen ze hun actie na vijf jaar laten ‘regulariseren’; grond van de overheid na 25 jaar. Het gaat om speculanten in grondbelegging.

Nadat de gebieden zijn ingepikt, wordt er gelobbiet opdat er geasfalteerde banen worden aangelegd, zodat de waarde van de grond kan stijgen. Dit systeem verklaart dat er blijft ontbost worden en dat dikwijls twee tot drie instanties aanspraak maken op dezelfde grond (de kleine boeren of traditionele volkeren niet meegerekend). Toppunt is dat Blairo Maggi, Sojakoning en nu Minister van landbouw, de mogelijkheden voor buitenlandse ondernemingen wil versoepelen om in dit subcontinent grond te verwerven. Het zou de ontwikkeling van Brazilië bevorderen…

Satelliet moet verandering brengen

De praktijk werd de laatste jaren wat moeilijker, omdat je nu via satelliet je gronden moet laten registreren. Althans als je over meer dan 250 hectare beschikt. Vermoedelijk zal het nu in het Zuiden van het land stilaan tot het verleden behoren. Er zijn zo wel in deze ‘al eerder gekoloniseerde deelstaten’ duizenden hectaren illegaal bezet. ‘Illegaal’ werd dan na een aantal jaren procederen met valse papieren ‘legaal’. Op deze illegaal en gratis verkregen gronden wordt dan bijvoorbeeld, na de passage van de runderen, ‘maatschappelijk verantwoorde soja gezet’. Die wordt in Europa graag afgenomen, liefst onder een garantielabel dat verklaart dat alles ok is.

Vraag is nu of de satelliet aan deze perverse praktijk in de noordelijke, bijzonder uitgestrekte staten een eind zal kunnen maken.

Koemisbruik en verwoestijning

Recent nog was het de Internationale dag voor de strijd tegen woestijnvorming. Bijna 70 procent van de Zuid-Amerikaanse bodem kampt met erosie: 100 miljoen hectare door ontbossing, 70 miljoen hectare door overbegrazing. In Brazilië lijdt ruim de helft van de enorm uitgestrekte regio Nordeste (1,6 miljoen vierkante kilometer) onder woestijnvorming. Ook andere streken met fragiele bodems verkeren in transformatie richting woestijn. Het misbruik van de koe voor geldgewin, is hier niet vreemd aan.

Jaarlijks zou er daardoor zo’n 12 miljoen hectare aan productieve landbouwgrond verloren gaan.

Wereldwijd is 33 procent van de bodems op landbouwgrond gemiddeld tot zwaar beschadigd. Jaarlijks zou er daardoor zo’n 12 miljoen hectare aan productieve landbouwgrond verloren gaan. Dat stellen alleszins de Verenigde Naties.

Elk jaar verdwijnt zo 25 miljard ton vruchtbare grond en gaan 15 miljard bomen verloren. ‘Als we niet meer zorg gaan dragen voor onze landbouwbodems en er niet in slagen verwoestijning tegen te gaan, dan zouden de voedselprijzen de komende decennia flink de hoogte in kunnen schieten’, aldus secretaris-generaal Ban Ki-moon.

De koe met haar ingenieus verteringssysteem kan een belangrijke rol vervullen in een meer ecologische landbouw. Maar niet als de gigolo-speculant met pistoleiros en grileiros langs komt.