Calypso, een Afrikaanse erfenis

Voor hun masterclass ter gelegenheid van Fespaco kwam Pascale Calypso Rose voorstellen waaraan ze vijf jaar gewerkt heeft. Na afloop ontstond er een discussie met de studenten die haar over het hoe, wat en waarom van Calypso Rose de kleren van haar lijf vroegen. Maar ze doorstond de calvarietocht con brio.

Calypso Rose brengt het verhaal van een zangeres van calypsomuziek uit Tobago, de eerste vrouw die in die machowereld haar weg maakte. Aangezien de masterclass “de l’écriture à l’écran” als thema had, legde Pascale Obolo de studenten uit welke drie wegen ze bewandeld had om Rose haar leven op het scherm te brengen.

In de eerste plaats is er het scenario. Dat lag vast en Pascale heeft daaraan alleen veranderingen aangebracht toen Rose haar openlijk sprak over de nare ervaring die ze op haar achttiende beleefd had en die haar leven een andere wending gegeven had. Dan zijn er natuurlijk de beelden die het verhaal moeten vertellen en die ze bekijkt zonder acht te slaan op de bijhorende geluiden. Maar ook de geluidsband — hoe kan het anders, als je film een calypsozangeres tot onderwerp heeft — laat ze afzonderlijk op zich afkomen zonder daarbij de beelden te bekijken.

De digitalisering opent een vat vol nieuwe mogelijkheden, drukte Pascale Obolo de studenten van ISIS op het hart, gebruik ze. Het internet, de mobiele telefoon annex fototoestel, benut het allemaal om je verhaal kwijt te raken, maar vergeet één ding niet: que ton histoire tient la roue. Zorg ervoor dat je eindproduct vlees aan het been heeft. Dat zie je ook bij ons op journalistenopleidingen, moest ik onwillekeurig denken : de studenten zijn meesters in technische vaardigheden maar zitten inhoudelijk niet altijd op niveau.

In Calypso Rose laat Pascale Obolo beeld en geluid samenvloeien tot een sprekend portret van een Caraïbische Cesaria Evora. Maar als Calypso Rose haar droom verwezenlijkt en naar Afrika afreist, waarover haar overgrootmoeder, een slavin afkomstig uit Guinee, haar in haar jeugd vertelde, verandert de film van kleur. De confrontatie in Ouidah, aan de kust van Benin, met de monumenten op het strand die herinneren aan een weinig flatterende bladzijde in de westerse geschiedenis, is indrukwekkend.

Het geeft de film een soort eeuwigheidswaarde. Zowel die slottaferelen als het verhaal van hoe Rose haar calypso — een mengvorm van traditionele Afrikaanse muziek en het Franse menuet, leer ik, die achteraf de highlife in Ghana gemaakt heeft tot wat hij is — tot in New York en Parijs bracht, maken dat Pascale Obolo een bijdrage geleverd heeft tot het behoud van Afrika’s culturele erfgoed. Of overdrijf ik nu?

Opvallend op Fespaco is dat er verscheidene films op de affiche staan die graven in Afrika’s verleden. Nog niet gezien: één over de genocide die onder het Duitse keizerrijk bij de Herero in Namibië plaatsgevonden heeft en één over hoe de legendarische Senegalese president Senghor precies vijftig jaar terug zijn eerste minister Mamadou Dia opzij zette.

Naar die over de Falasha, de joodse gemeenschappen in Ethiopië ben ik wel gaan kijken. Lang voor de Falasha in 1984 het wereldnieuws haalden, toen ze tijdens de hongersnood massaal naar Israël gedeporteerd werden, bleken ze al meer dan de academische belangstelling van de joodse intelligentsia in Parijs, de Verenigde Staten en Israël gewekt te hebben. Een voor mij onbekend stuk Afrikaanse geschiedenis.

Film kan de wereld niet redden, neen, wat schreef ik gisteren toch, maar hij kan wel maken dat we hem beter begrijpen.