Oña, Jongeren voor de verandering

De opdrachtgevers zijn zes Vlaamse steden die elk een stedenband hebben met een stad in Latijns-Amerika en die elk op hun beurt het thema jeugd (willen) opnemen in hun stedenbandbeleid. Morele sponsor is het VVSG, Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten.
De tocht gaat van Ecuador (Bierbeek - Oña), naar Peru (Edegem - San Jeronimo), naar Bolivia (Brasschaat - Tarija), terug naar Peru en Ecuador om te eindigen in Nicaragua (Sint-Truiden - Nueva Guinea, Mol - Santo-Tomas, Lommel - Ciudad Dario). Afhankelijk van het budget van de Vlaamse steden voor het verhaal van de verbroedering - Vlaamse en/of federale subsidies – varieert het verblijf in deze landen van drie weken tot drie maanden.
Doelstellingen zijn drievoudig en meer, naargelang bevindingen, plaatselijke noden en wensen en financiële mogelijkheden van beide partners. Onderzoek, vorming en sensibilisering zijn de drie kapstokken waaraan het verhaal van de Latijns-Amerikaanse jongeren wordt opgehangen.
Een maand later nu, sluiten we het eerste hoofdstuk van JOPAC af. Vier weken lang was Oña onze thuis, een klein Andesdorpje onder de evenaar op 2380 meter boven de zeespiegel, waar ’s nachts enkel verloren gelopen straathonden teken van leven geven. Hier wordt niet over grote politiek gepraat, hier worden geen grondwetten herschreven, hier is geen oorlog met Colombia, hier versperren geen blokkades de weg als protest tegen de president.
Hier schrijven mensen hun eigen kleine geschiedenis, hier zegt men elke dag twintig keer goeiedag, hier krijg je een tros bananen na een praatje met de winkeliers, hier eet je elke middag voor een dollar en vijfentwintig cent, hier zijn vanaf donderdag de groenten uitverkocht, hier is het rustig, hier is het stil.
En toch schrijft Oña een vertellenswaardig verhaal, toch verdient Oña soms groot kabaal. In 1991  kreeg Oña de naam kanton toegekend. Burgemeester is Doña Germania Ullauri, een van de weinige vrouwelijke - en bovendien zeer feministische - burgemeesters in Ecuador. Oña, een dorpje met een kleine vierduizend inwoners (de laatste census dateert van 2001) bestaat uit enerzijds Oña centrum en anderzijds de parochie Susudel, elk met bijhorende rurale gemeenschappen.
Oñazhapa, Baijón, las Sanglia, Paredones, Cuzcudoma, … comunidades die het kanton Oña elk op hun beurt een tweehonderdtal inwoners rijker maakt en een twintig of dertigtal kilometer uitgestrekter. Meestal is er altijd wel iets als een kerktoren die het bestaan van een centrum verraadt. Aardewegen doorheen de bergen verbinden de hoevetjes in deze minisamenlevingen. Maïs- en rijstvelden, serres vol ‘tomates de arbol’ en tomaten, enkele koeien, schapen, geiten en paarden vormen het tapijt op dit stukje aardbol.
Een greep uit de Oñese geschiedenis van de afgelopen maand:
24 februari: Acht jongeren die elk op hun beurt de jongeren van hun gemeenschap of organisatie vertegenwoordigen, verzamelen in de gemeenteraadszaal - die ook dienst doet als internetlokaal en vergaderzaal voor jeugdverenigingen. Zij vormen samen het voorlopige Comité de jóvenes, een soort jeugdraad. Uit de probleemboom die zij opstellen, kunnen we de lijn doortrekken naar het grotere Ecuatoriaanse verhaal. Als voornaamste problemen worden gebrek aan werkgelegenheid, migratie van jongeren en ouders en gebrekkige educatie geïdentificeerd.
De nieuwe economische politiek van president Correa kan tot nog toe niet verhinderen dat nog steeds 51% van de bevolking het moet stellen met minder dan 2,7 dollar per dag. De ongelijkheid in dit evenaarsland is groot. Volgens cijfers van Vredeseilanden moet 20% van de armste laag van de bevolking het stellen met 3%  van het inkomen, terwijl 20% van de rijkste groep 50% van het inkomen heeft. De economische groei van 4% heeft maar weinig invloed gehad op de tewerkstelling. Bijna de helft van de economisch actieve bevolking is werkloos.
Deze hoge werkloosheidsgraad heeft de migratie sterk aangewakkerd. Van een derde van de leerlingen in het college in Susudel, woont een van de ouders, meestal de vader, in de Verenigde Staten of in Spanje, op zoek naar een vruchtbaarder manier om brood op de plank te brengen. De ‘remesas’, het geld dat uitwijkelingen opsturen naar hun familie, vormen een van de grootste inkomensbronnen van het land.
De jongeren van de nieuwe Consejo Juvenil del Canton Oña identificeren migratie van de ouders als oorzaak voor problemen als drug- en alcoholverslaving. Naast gebrek aan recreatiemogelijkheden, vormt werkloosheid bovendien de grootste oorzaak voor migratie van de jongeren zelf. Zowel om verder te studeren als om werk te vinden, is het moeilijk tot onmogelijk om in het kanton Oña te blijven. In de gemeenschappen zijn noch colleges, noch werkgelegenheid en bijgevolg maar weinig jongeren.
Het onderwijs in het kanton is bedroevend. In de meeste gemeenschappen is enkel een lagere school aanwezig. Voor het middelbaar onderwijs moeten de jongeren naar Oña, maar het veld laat dit niet toe. Het werk roept, het land moet bewerkt worden, de dieren moeten verzorgd worden. Oplossing is het afstandsonderwijs. Elke zaterdag trekken deze jongeren naar het college in Oña. Hier worden de moeilijkheden die ze tijdens het studeren ondervinden, aangepakt. Velen stoppen op veertienjarige leeftijd. Enkelingen studeren verder in Oña, Zaraguro of Cuenca. In Ecuador gaan 750.000 kinderen en jongeren niet naar school terwijl 9 op 10 jongeren op het platteland geen secundair onderwijs volgt.
2 maart: Tweede bijeenkomst van de ‘jeugdraad’, nu Consejo Juvenil gedoopt. Een voorlopig bestuur wordt gekozen, een website en e-mailadres aangemaakt, hoopvolle evoluties die echter geen garantie vormen voor een vruchtbare praktijk. Gebrekkige transportmogelijkheden vanuit de verschillende gemeenschappen en een gebrek aan motivatie door vroegere mislukkingen, liggen als dikke rotsblokken op de weg naar een representatieve jeugdraad.
3 maart: De noodtoestand wordt afgeroepen. Vrouwen en kinderen proberen wanhopig  met borstels en spades het water uit hun huizen te houden. Mannen voeren alles aan wat enige gelijkenis met een zandzakje vertoont. De lichten in enkele huizen zijn toevalstreffers in een inktzwart tapijt.
Een plotse duisternis valt over een lichte laatste vergadering van de dag. Van op het balkon van het gemeentehuis in dit anders zo stille Andesdorpje, vangt het oog van onze camera de uit het niets verschijnende helpende handen die de stromen water trachten te beheersen. De straten rond het centrale parkje staan blank. ‘Ik woon hier al tien jaar en nog nooit is het zo erg geweest’, zegt Edison, vrijwilliger bij de plaatselijke brandweer.
Ecuador wordt sinds enkele weken geteisterd door de ergste overstromingen in jaren. De gevolgen voor dit evenaarsland zijn rampzalig. Overvloedige regenval veroorzaakt hevige erosie. Rotsblokken verwoesten de weinige verbindingswegen. De bussen op de Panamericana, die Colombia met Vuurland verbindt, doen minstens een half uur langer over hun route. Mislukte rijstoogsten zijn een ramp voor de inwoners van Ecuador. Hier eet men rijst zoals men in België brood en patatten eet: twee maal per dag.
8/9 maart: Kamp voor alle jongeren van het kanton, georganiseerd door het Departement van Cultuur en JOPAC. Derde bijeenkomst van de gloednieuwe Consejo Juvenil. Een activiteitenplan wordt opgesteld voor het komende jaar.
12 maart: De Consejo Juvenil stelt zichzelf voor op de gemeenteraad. De eerste stap naar participatie in het gemeentelijke bestuur is gezet. Op deze weg naar inspraak in het bestuur, wordt de jeugdraad nu ondersteund door lokale organisaties en door enkele enthousiaste sleutelfiguren in de gemeente.
Vrijdag trekt JOPAC zuidwaarts, richting Peru. De reis gaat naar San Jeronimo, een gemeenschap op een vijftal kilometer van Cuzco.
Voor meer informatie: http://jopac.wordpress.com