Inheemsen willen macht, geen folklore

De burgemeester van Cuenca, de derde stad van Ecuador, danst vrolijk tussen kleurrijk uitgedoste cholitas uit de streek. Die “miss-boerenmeisjes” worden opgevoerd als aantrekkelijke ambassadrices van stad en provincie, en worden op het podium in het Parque Calderon gevolgd door folkloristische groepen die hedendaagse versies brengen van wat ooit inheemse dansen waren.

Het is een onmiskenbare illustratie van de machtsverhoudingen in dit Andesland: het zakenleven financiert een politiek spektakel waarvoor een oppervlakkige weergave van de inheemse cultuur ingehuurd wordt. Op een bijeenkomst van inheemse organisaties op 12 oktober in Quito klonk het dan ook onverkort dat de inheemse strijd om macht moet gaan, niet om een rol in een maatschappelijk project dat hen tot folklorisitische verfraaiing reduceert.

Het Calderon-park ligt tussen twee kathedralen. In de nieuwe, twintigste-eeuwse kathedraal, hangen grote videoschermen aan de pilaren. Daarop verschijnt het statische beeld van Theresa van Avilla, dat vooraan in de kerk staat en via een vaste camera naar alle hoeken van het enorme heiligdom gestuurd wordt. Niemand kijkt ernaar. De mannen en vrouwen die binnenwandelen, steken kaarsen aan en knielen voor de zij-altaren.

In de oude kathedraal ligt in een van de zijkapellen een bijbel met op de eerste bladzijde een geïllustreerde opdracht met onder andere Christoffel Columbus en Hernan Cortez. Het is een van de ontelbare illustraties van het koloniale verleden van dit land.

En dat verleden is geen zaak van de voorbije 523 jaar, maar een uitdaging voor vandaag en morgen. Dat was de reactie van een de deelnemers aan het Forum over Mondiale crisis en de de doodlopende straat van progressieve kringen, dat op 12 oktober in Quito georganiseerd werd door de voornaamste koepel van inheemse organisaties van Ecuador, de CONAIE (Confederación de Nacionalidades Indígenas del Ecuador).

Uitweg uit het verleden

Het Forum was zoniet de enige, dan toch de belangrijkste activiteit die in de Ecuadoraanse hoofdstad Quito plaatsvond naar aanleiding van de verjaardag van Columbus’ aankomst in Amerika. En het is veelbetekenend dat de klemtoon gelegd werd op economische vragen en uitdagingen –al blijkt in de loop van de discussies dat die vragen de vragen over cultuur en identiteit eerder insluiten dan uitsluiten.

De eerste inleiding op het Forum kwam van de Belgische kannunik François Houtart die verbonden is aan het nationaal instituut voor hogre studies (IEAN) in Quito. Houtart benadrukte dat de keuze van de huidige regering Correa om volop in te zetten op de ontginning van grondstoffen een slechte zaak is voor de inheemse inwoners, aangezien het model van uitbating geen rekening houdt met de sociale en ecologische kosten, maar die net afwentelt op de gemeenschappen die in de buurt wonen.

Een uitweg uit die eeuwenoude problematiek ligt niet noodzakelijk in het opgeven van mijnbouw, maar wel in een model dat die mijnbouw inzet om het leven van de mensen op het platteland te verbeteren. In dat kader pleitte Houtart ook voor veel meer steun voor en investeringen in familiale en inheemse boerenlandbouw –in plaats van verder te gaan op het pad van de grootschalige exportlandbouw.

De kracht van volkeren

Een van de spreeksters, Maria Andrade, benadrukte het belang om de huidige strijd van de inheemse gemeenschappen te zien als het voortzetten van de historische strijd tegen koloniaal racisme, dat volgens haar voortdurend opduikt in zowel het officiële discours van de linkse regering als in de dageljkse praktijk overal. De oplossing, betoogde ze, ligt niet in wat ze het “functionele multiculturalisme” van de staat noemde –want dat verandert helemaal niets aan de institutionele machteloosheid van de inheemse gemeenschappen en volkeren- maar in een “effectieve interculturaliteit”.

Een zelfde geluid klonk in de toespraak van Nina Pakari. Zij zette zich onder andere af tegen de “inclusieve staat”, omdat die er alleen maar op gericht is de huidige machtsverhoudingen en het bestaande maatschappijmodel beter te reproduceren. ‘Het is niet omdat er een paar inheemsen opgenomen worden in de regering, of omdat de regering zelf een organisatie van inheemsen probeert op te richten, dat wij samen echte macht of invloed op beslissingen krijgen. Het is niet door individuen met een inheemse achtergrond naar voor te schuiven, dat onze cosmovision of onze eisen over grondgebied ernstig genomen worden.’

Pakari benadrukte ook dat de inheemse beweging moet vertrekken van de kracht van volkeren: ‘Dat gaat verder dan het erkennen van bewegingen of organisaties. Onze identiteiten als volkeren vormen onze kracht in de huidige crisis.’

Het goede leven

‘We moeten actoren worden van onze eigen ontwikkeling, in plaats van cliënten van een overheid die ons voortdurend verzwakt.’ In verschillende bewoordingen en toonhoogtes werd die stelling door zowat iedereen herhaald op het Forum in Quito. Daarvoor wordt in kringen van de CONAIE duidelijk niet gerekend op de Burgerrevolutie van president Correa en zijn Allianza Pais.

Voor veel inheemse Ecuadoranen gaat het streven naar buén vivir of Sumak Kawsay, zoals het goede leven voor allen in het Quichua heet, niet samen met de accumulatie van kapitaal zoals dat in het kapitalisme voorp staat. En de politiek van de linkse en progressieve regering Correa is op de eerste plaats gericht op het moderniseren van het kapitalisme, zegt Alberto Acosta, de voormalige minister van Energie in de eerste regering Correa.